Η υπόγεια σύγκρουση Ινδίας-Πακιστάν στην σκακιέρα του Αφγανιστάν

Η αποχώρηση των Αμερικανών και των συμμάχων τους από την Κεντρική Ασία δημιουργεί ένα κενό που καλούνται να προσπαθήσουν να καλύψουν άλλες δυνάμεις, για να διασφαλίσουν την περιφερειακή σταθερότητα και να διευρύνουν τις σφαίρες επιρροής τους. Το Αφγανιστάν έχει γίνει ευρύτερα γνωστό από το “Μεγάλο Παιγνίδι” που παρουσιάζει στο ευρύ κοινό με τα μυθιστορήματά του ο Kipling, αλλά πλέον κυριαρχεί στην διεθνή ειδησεογραφία, λόγω της απίστευτα ρευστής κατάστασης που έχει αναδυθεί με την άνοδο των Ταλιμπάν.

Το πολιτικό μέλλον του Αφγανιστάν συνδέεται με τις γειτονικές του χώρες που έχουν όμως ανταγωνιστικά συμφέροντα στην περιοχή, όπως και με το σύνολο των παν-ασιατικών σχέσεων, όπου Κίνα και Ρωσία έχουν αποκτήσει μεγάλο ειδικό βάρος. Οι Ινδοί, όμως όπως και οι συνεργάτες και φίλοι τους στο Αφγανιστάν, ήδη διατρέχουν σοβαρούς κινδύνους από τις επιθέσεις εναντίον τους, με την ινδική πρεσβεία να εκδίδει συμβουλευτική προειδοποίηση ασφαλείας, λόγω των εντεινόμενων βίαιων επιθέσεων και την συμβουλή να παραμένουν σε επιφυλακή , όγω κινδύνου απαγωγών.

Το φράγμα αφγανο-ινδικής φιλίας Salma στον ποταμό Hari Rud (Άρειος) στην δυτική πλευρά της χώρας στην επαρχία Herat (Αρεία) δέχτηκε πλήγματα και ένας Ινδός δημοσιογράφος δολοφονήθηκε στην Κανταχάρ (Αραχωσία) κατά την διάρκεια των συγκρούσεων. Οι συνεχιζόμενες απειλές έχουν υποχρεώσει την Ινδία να απομακρύνει 50 διπλωματικούς υπαλλήλους και προσωπικό ασφαλείας από το προξενείο της Κανταχάρ, συνεχίζοντας και με το διπλωματικό της προσωπικό στην Καμπούλ.

Συγκρούσεις μέσω αντιπροσώπων

Από την άλλη πλευρά οι σύμμαχοι των Ινδών αυτονομιστές του Βαλουχιστάν, στο πρόσφατο και μάλλον όχι και το τελευταίο τρομοκρατικό τους πλήγμα στο ορεινό βορειοδυτικό Πακιστάν,  πραγματοποίησαν επίθεση εναντίον ενός λεωφορείου, με περισσότερους από 30 Κινέζους μηχανικούς που εργάζονται στο φράγμα Dasu.

Πρόκειται για ένα υδροηλεκτρικό έργο που κατασκευάζεται στα πλαίσια της πρωτοβουλίας των Μεγάλων Εμπορικών Διαδρόμων και εντάσσεται στις υποδομές του Πακιστανικού Οικονομικού Διαδρόμου (Pakistan Economic Corridor-CPEC), συνολικού κόστους 62 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η αιματηρή επίθεση καταλήγει σε εννέα Κινέζους νεκρούς και ακόμα τέσσερεις Πακιστανούς από το προσωπικό ασφαλείας.

Συγκλίνοντας προς τις προθέσεις του Πεκίνου, το πακιστανικό κοινοβούλιο εγκρίνει την πρόταση για την διενέργεια διαβουλεύσεων με τους αντάρτες στην περιοχή, με τον πρωθυπουργό Imran Khan, να ορίζει τον ειδικό βοηθό του σε θέματα συμφιλίωσης και ασφαλείας στο Βαλουχιστάν υπεύθυνο των διαπραγματεύσεων. Αν και προς το παρόν δεν υπάρχει επίσημη ανάληψη ευθύνης για την αιματηρή ενέργεια, κανείς δεν αμφιβάλλει πως το Πεκίνο πιέζει για άμεση διευθέτηση των διαφορών και επιστροφή σε ομαλές συνθήκες, που θα εγγυούνται την ασφάλεια των έργων.

Και το Τατζικιστάν στο χορό

Σύμμαχος των Ινδών χαρακτηρίζεται επίσης και ο Τατζίκος πρώην αντιπρόεδρος της αφγανικής κυβέρνησης και επί σειράν ετών διευθυντής των αφγανικών μυστικών υπηρεσιών Amrullah Saleh, ο οποίος από κοινού με τον γόνο του πασίγνωστου πολέμαρχου Ahmad Shah Massoud, Ahmad και τον στρατηγό Abdul Rashid Dostum, έχουν καταλάβει με 10.000 ή και 20.000 ενόπλους την βορειοανατολική περιοχή του Charikar στην επαρχία Parwan, μαχόμενοι εναντίον των Ταλιμπάν.

Από την άλλη πλευρά η πανίσχυρη πακιστανική Διυπηρεσιακή Στρατιωτική Υπηρεσία (Inter-Service Military Intelligence – ISI), διατηρεί υπόγειες επαφές με το αποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος του Khorasan (Χορασμία), που έχει αναλάβει την ευθύνη του φοβερού τρομοκρατικού πλήγματος στο αεροδρόμιο της Καμπούλ.

Η οργάνωση αξιοποιείται από την ISI με την ιδιότητα ενός μοχλού συγκρούσεων χαμηλής έντασης, ώστε να διατηρούν τους Ταλιμπάν αδύναμους και εξαρτημένους από τις σχέσεις τους με το Πακιστάν. Παράλληλα η υπηρεσία έχει σχέσεις με τους θύλακες της Αλ Κάιντα, αλλά διατηρεί και διαύλους επικοινωνίας με το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν (East Turkestan Islamic Movement-ETIM), που ανησυχεί ιδιαίτερα το Πεκίνο, λόγω των Ουϊγούρων, με το οποίο πάντως επικοινωνούν και οι Ινδοί.

Αναζήτηση ισορροπιών

Η έκρυθμη κατάσταση και η απώλεια των προσβάσεών τους, υποχρεώνει τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι να προσεγγίσει το Κρεμλίνο για να δημιουργηθεί ένας ανοικτός διμερής δίαυλος επικοινωνίας με τον πρόεδρο Πούτιν για το αφγανικό ζήτημα. Η Ρωσία πάντοτε έθετε σε προτεραιότητα την συνεργασία της με την Ινδία, αλλά μέχρι πρότινος η κυβέρνηση Μόντι προτιμά να συνεργάζεται στενά με τις ΗΠΑ.

Στο Νέο Δελχί οι Ινδοί αναλυτές και δημοσιογράφοι επιμένουν πως η Ρωσία θα αναγνωρίσει το καθεστώς των Ταλιμπάν, μόνον μετά και από την συναίνεση της Ινδίας και εκτιμούν πως ο πρόεδρος Πούτιν συμφωνεί με τον Ινδό πρωθυπουργό πως το Πακιστάν πρόκειται να αξιοποιήσει τους Ταλιμπάν για μετατρέψει το Αφγανιστάν σε άσυλο τρομοκρατών. Όμως αυτό που δεν συζητείται στην Ινδία αφορά τα σφάλματα της κυβέρνησης που δεν είχε επίγνωση της μεγάλης εικόνας στο Αφγανιστάν, επιμένοντας σε κινήσεις ισορροπιών με μηδενικό αποτέλεσμα.

Στα πλαίσια αυτά είχε εμμονικές αντιλήψεις για τον δραστικό περιορισμό της επιρροής Κινέζων και Πακιστανών, των αρχετυπικών εχθρών της στο Αφγανιστάν, σε μία περίοδο που σχεδόν όλες οι γειτονικές χώρες είχαν υιοθετήσει μεθόδους προσέγγισης με γεωοικονομικές προοπτικές και ειδικά η Κίνα και η Ρωσία. Το Νέο Δελχί συντηρούσε μεγάλες ελπίδες ως προς το γεγονός ότι το “Μεγάλο Παιγνίδι του Kipling δεν θα επέτρεπε την αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν και πάντοτε έστω και με άλλες μορφές οι ΗΠΑ θα διατηρούσαν την παρουσία τους στην χώρα.

Ο δραστήριος Πούτιν

Τελικά όπως πιστοποιεί το χαοτικό θέαμα της αποχώρησης, οι Αμερικανοί δεν συγκινούνται ιδιαίτερα με τα οράματα των Ινδών και επιδιώκουν άλλους τρόπους προσέγγισης των Ταλιμπάν, με την επικοινωνία Μόντι-Πούτιν να αποτελεί μία προσπάθεια να αποτραπεί η περιφερειακή απομόνωση της Ινδίας. Αναπόφευκτα ο Ρώσος πρόεδρος που κατανοεί το πρόβλημα σπεύδει να παράσχει διαβεβαιώσεις, προστατεύοντας όμως παράλληλα και τις συνεχείς αναβαθμίσεις των σχέσεων της χώρας του με το Πακιστάν.

Την επομένη πάντως της επικοινωνίας του με τον Ινδό πρωθυπουργό, ο Πούτιν έχει μία τηλεφωνική επαφή με τον Πακιστανό πρωθυπουργό Imran Khan σχετική με την κατάσταση στο Αφγανιστάν, στοιχειοθετώντας πως Ρωσία και Πακιστάν συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό ως προς την διαχείριση της χώρας.

Το Κρεμλίνο ενδιαφέρεται διακαώς για την εδραίωση ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών, δημιουργία συνθηκών ασφαλείας και την παγίωση ενός ενδο-αφγανικού διαλόγου που θα διευκολύνει τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού, ώστε να αντικατοπτρίζει όλα τα συμφέροντα των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων της χώρας.

Συντονισμός για το Αφγανιστάν

Οι Πούτιν και Imran Khan δηλώνουν επίσημα πως πρόκειται να συντονίσουν τις προσεγγίσεις τους στο θέμα του Αφγανιστάν και με διμερείς και με πολυμερείς διαβουλεύσεις, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization-SCO) –στον οργανισμό συμμετέχουν Κίνα, Καζακστάν, Κιργκιστάν, Ρωσία, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Ινδία, Πακιστάν– για την εδραίωση της περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας.

Με τον SCO όμως εισάγουν την Κίνα στο αφγανικό πρόβλημα, με τις εντεινόμενες επαφές Ρωσίας-Πακιστάν σε διάφορα επίπεδα να γνωστοποιούνται στο Πεκίνο, από την στιγμή που το Κρεμλίνο αξιολογεί στις πρώτες το προτεραιότητες τις σχέσεις του με το Πακιστάν κυρίως λόγω του Πακιστανικού Οικονομικού Διαδρόμου (Pakistan Economic Corridor-CPEC), που προσφέρει ευκαιρίες για τις εμπορικές συναλλαγές της Ρωσίας και της βιομηχανίες της.

Όσον αφορά τους Αμερικανούς, το δίλημμα παραμένει ακανθώδες στην περίπτωση των δύο πυρηνικών τους συμμάχων, δηλαδή της Ινδίας και του Πακιστάν. Μάλλον αντιλαμβάνονται πως εάν μετατοπίσουν το βάρος τους προς το Πακιστάν, τότε θα απομακρύνουν την Ινδία, ενώ εάν πράξουν το αντίθετο θα εξωθήσουν το Πακιστάν προς την αγκάλη του Πεκίνου. Με δεδομένο πάντως ότι η Ινδία αποτελεί την ανερχόμενη μεγάλη δύναμη στην Νοτιοανατολική Ασία, αποτελεί ίσως την μοναδική διέξοδο για να αντιμετωπισθεί και να περιορισθεί αποτελεσματικά η επέκταση της Κίνας στην περιοχή.