Υπάρχει στρατηγική εξάλειψης Παλαιστινίων δια της πείνας στη Γάζα;

Από τον περασμένο Μάρτιο ο Louis Imbert, ανταποκριτής της Le Monde στην Ιερουσαλήμ, σε ανάλυση του προειδοποιούσε υπό τον αυστηρό τίτλο: “Το Ισραήλ ακολουθεί στρατηγική πείνας στη Γάζα” και γράφει: «Στο βόρειο μισό της επικράτειας, όπου 300.000 άνθρωποι παραμένουν υπό σχεδόν ολοκληρωτική πολιορκία στα ερείπια της πόλης της Γάζας, πλησιάζει ο λιμός. Το Ισραήλ ακολουθεί πολιτική πείνας στη Γάζα.

Σε πείσμα του διεθνούς δικαίου, η κυβέρνηση έχει οργανώσει μια έλλειψη τροφίμων που αναστατώνει τον κύριο σύμμαχό της, τις Ηνωμένες Πολιτείες – και τώρα την αυξάνει με τον πόλεμο που επιδιώκει και διεξάγει. Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν υπόσχεται να παραδώσει η ίδια βοήθεια δια θαλάσσης. Προτρέπει επίσης το Ισραήλ να διευκολύνει τις οδικές παραδόσεις τροφίμων από τα Ηνωμένα Έθνη και ιδιώτες εμπόρους, ιδιαίτερα στο βόρειο μισό του θύλακα, όπου 300.000 άνθρωποι παραμένουν υπό σχεδόν ολοκληρωτική πολιορκία στα ερείπια της πόλης της Γάζας.

Ενώ περιμένει το Ισραήλ να υποκύψει σε αυτές τις πιέσεις, η Γάζα γιορτάζει το Ραμαζάνι με την πείνα στην κοιλιά της. Η έλλειψη νερού και φαγητού έχει ήδη προκαλέσει το θάνατο τουλάχιστον 27 ανθρώπων, μεταξύ των οποίων 23 παιδιά, σύμφωνα με το τοπικό υπουργείο Υγείας που ελέγχεται από τη Χαμάς.

Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι στο βορρά αναπτύσσονται θύλακες επικείμενου λιμού. Η Νότια Αφρική ζητά από το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ πρόσθετα μέτρα κατά του Ισραήλ, το οποίο κατηγορεί για παραβίαση της Σύμβασης για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας . Από τότε που οι δικαστές διέταξαν το Ισραήλ να εγγυηθεί την πρόσβαση των κατοίκων της Γάζας στην ανθρωπιστική βοήθεια τον Ιανουάριο, οι παραδόσεις βοήθειας του ΟΗΕ έχουν μόνο μειωθεί».

Η Washigton Post

Από την περασμένη Άνοιξη μέχρι τις μέρες μας η στρατηγική πείνας στη Γάζα έχει πολλαπλασιαστεί. H Washigton Post στις 14 Οκτωβρίου παρεμβαίνει οριακά με ένα άρθρο ανάλυση του Ishaan Tharoor: «Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών προσφέρουν μια υπενθύμιση της διαρκούς καταστροφής που βρίσκεται στο μηδέν στην αναταραχή της περιοχής. Η βόρεια Γάζα, που έχει ήδη χτυπηθεί από έναν χρόνο καταστροφικού πολέμου, βρίσκεται στα χέρια μιας νέας ισραηλινής επίθεσης που τιμωρεί. Οι ισραηλινές δυνάμεις περικύκλωσαν τον καταυλισμό προσφύγων Jabalya σε μια προσπάθεια “να εξαρθρώσουν συστηματικά την τρομοκρατική υποδομή”, σύμφωνα με δήλωση του ισραηλινού στρατού».

Το Ισραήλ εξέδωσε εντολές εκκένωσης σε περίπου 400.000 εναπομείναντες κατοίκους στη βόρεια Γάζα, λέγοντάς τους να πάνε σε περιοχές πιο νότια που είναι ήδη γεμάτες από εκτοπισμένους και εξακολουθούν να πλήττονται από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Οι αεροπορικές επιδρομές έχουν σκοτώσει δεκάδες.

Οι εργαζόμενοι στην αρωγή περιέγραψαν μια καταστροφική σκηνή. “Είναι σαν κόλαση για να είμαι ειλικρινής”, είπε ο Fares Afana, επικεφαλής των υπηρεσιών ασθενοφόρων στη βόρεια Γάζα, στην Washington Post σε φωνητικό σημείωμα την Κυριακή. Οι ισραηλινές δυνάμεις επιτέθηκαν στον προσφυγικό καταυλισμό Jabalya “για τρίτη φορά και στα περίχωρά του στο Beit Lahya και στο Beit Hanoun”, είπε η Afana, και ο καταυλισμός «περικυκλώθηκε από όλες τις πλευρές».

Η ανθρωπιστική οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα δήλωσε την Παρασκευή ότι χιλιάδες άνθρωποι – συμπεριλαμβανομένων πέντε από το προσωπικό της – έχουν παγιδευτεί στον καταυλισμό Jabalya. «Κανείς δεν επιτρέπεται να μπει ή να βγει – όποιος προσπαθεί να πυροβολείται», δήλωσε η Sarah Vuylsteke, συντονίστρια έργου για τον οργανισμό, σε δελτίο τύπου.

Η εντεινόμενη πολιορκία «θα συνεχιστεί όσο απαιτείται για την επίτευξη των στόχων της», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο Ισραηλινός Στρατός. Έρχεται παράλληλα με έναν προφανή αποκλεισμό. Το Ισραήλ μείωσε σταθερά τη βοήθεια που έφτανε στη βόρεια Γάζα από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο. Δεν μπήκαν καθόλου φορτηγά τροφίμων τον Οκτώβριο».

Το σχέδιο του Giora Eiland

Στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, δημοσιεύματα προ δεκαπέντε ημερών αναφέραν πως «μια νέα φάση του πολέμου μπορεί να βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς οι ελπίδες για κατάπαυση του πυρός και μια συμφωνία για την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων στην αιχμαλωσία της Χαμάς εξασθενούν. Συνοδεύει εσωτερικές απογοητεύσεις μεταξύ ορισμένων προσωπικοτήτων του στρατιωτικού κατεστημένου, που ήθελαν η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου να παρουσιάσει πιο ξεκάθαρα ένα στρατηγικό σχέδιο για την επίλυση της σύγκρουσης που θα ενέτεινε την πίεση στη Χαμάς και θα κέρδιζε την καλή θέληση των γειτόνων του Ισραήλ.

Ελλείψει του, και δεδομένης της ικανότητας της Χαμάς να αντέχει ανάμεσα στα ερείπια της Γάζας, ορισμένες εξέχουσες φωνές έχουν ζητήσει ακραία μέτρα. Στην πραγματικότητα, ορισμένα στοιχεία μιας προβαλλόμενης στρατηγικής – που ονομάστηκε το “σχέδιο των στρατηγών” στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης αφού μια ομάδα απόστρατων αξιωματικών υπέβαλε αυτήν την πρόταση  –μπορεί να παίζουν τώρα, αν κρίνουμε από τις ανησυχίες που εγείρουν ανθρωπιστικές ομάδες στη βόρεια Γάζα».

Ο Eiland, ο οποίος ήταν συνεχώς στα ισραηλινά ΜΜΕ και επικρίνει την αρχική προσέγγιση του Νετανιάχου στον πόλεμο, έχει συζητήσει ανοιχτά τι πιστεύει ότι πρέπει να συμβεί στη συνέχεια. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, είπε ότι στους 400.000 κατοίκους στη βόρεια Γάζα πρέπει να δοθεί ένα παράθυρο για να φύγουν και, μετά από αυτό, «όλη αυτή η περιοχή θα γίνει στρατιωτική ζώνη». Οι Παλαιστίνιοι που παραμένουν, είπε, «είτε κάποιοι από αυτούς είναι μαχητές, κάποιοι από αυτούς είναι άμαχοι… θα έχουν δύο επιλογές είτε να παραδοθούν είτε να λιμοκτονήσουν».

Απώλειες των εργαζομένων στην ανθρωπιστική βοήθεια

Ανώτεροι Αμερικανοί, συμπεριλαμβανομένης της διαχειριστής της USAID, Samantha Power, μίλησαν για λιμό στη βόρεια Γάζα. Αυτό ήταν, φαίνεται, αρκετό για το Ισραήλ να επιτρέψει περισσότερη τροφή πέρα από τα σύνορα, σταματώντας την ολίσθηση σε πλήρη λιμό. Ωστόσο, δεν εμπόδισε την ισραηλινή αμυντική δύναμη να πραγματοποιήσει μια επίθεση στη Ράφα στη νότια Γάζα, η οποία έκλεισε την κύρια οδό πρόσβασης ανθρωπιστικής βοήθειας, διέκοψε τη διανομή τροφίμων και την ιατρική περίθαλψη και για άλλη μια φορά ανάγκασε τον άστεγο πληθυσμό να μετεγκατασταθεί.

Ο εξαιρετικός χαρακτήρας της ισραηλινής επίθεσης καταδεικνύεται ενδεικτικά από τον αριθμό των ανθρωπιστικών εργαζομένων που σκοτώθηκαν στην υπηρεσία γραμμής. Μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2023, περισσότεροι από 160 εργαζόμενοι στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας πέθαναν στη Λωρίδα της Γάζας, σε σύγκριση με 112 στον υπόλοιπο κόσμο για ολόκληρο το έτος. Αυτή η ιστορία συνεχίστηκε το 2024, με περισσότερο από το 70 τοις εκατό των παγκόσμιων θανάτων εργαζομένων στον τομέα της βοήθειας στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη (97 από τους 133).

Στην κατηγορία ότι είναι υπεύθυνο για την πείνα “τσίμπησε” το Ισραήλ και απάντησε: Ανώτεροι Ισραηλινοί αξιωματούχοι έκαναν ακραίες και βιαστικές δημόσιες δηλώσεις σχετικά με την πρόθεσή τους να λιμοκτονήσουν τη Γάζα κατά την έναρξη της σύγκρουσης. Ο υπουργός Άμυνας Yoav Gallant είπε περιβόητα : «Έχω διατάξει πλήρη πολιορκία στη Λωρίδα της Γάζας. Δεν θα υπάρχει ρεύμα, φαγητό, καύσιμα, όλα είναι κλειστά… Πολεμάμε τα ανθρώπινα ζώα και ενεργούμε αναλόγως».

Σπάνια έχει γνωστοποιηθεί τόσο ειλικρινά η πρόθεση να λιμοκτονήσει ένας πληθυσμός… Ωστόσο, το Ισραήλ – και οι Αμερικανοί σύμμαχοι του – είναι επίσης ευαίσθητοι στη νομιμότητα: Ο Ισραηλινός σύμβουλος στο Διεθνές Δικαστήριο υποβάθμισε αργότερα τις παρατηρήσεις ως συναισθηματικό ξέσπασμα, που δεν υποδηλώνει επίσημη πολιτική…

Επίλογος για το όπλο του λιμού

Στις 15 Οκτωβρίου του 2024 το Παγκόσμιο Ίδρυμα Ειρήνης φιλοξένησε την παραπάνω έκθεση του συγγραφέα Άλεξ ντε Βάαλ, η οποία δημοσιεύτηκε αρχικά στα γερμανικά, στη γερμανική έκδοση της Le Monde Diplomatique με τον τίτλο “Η πείνα ως όπλο: Μια πολεμική στρατηγική από το Σουδάν στη Γάζα”. Ανάμεσα σε πολλά σημαντικά ο συγγραφέας αναλύει και την αλλαγή στρατηγικής παγκόσμια έναντι του λιμού:

«Μόλις πριν από λίγα χρόνια υπήρχε, φαινόταν, μια συναίνεση σε όλο το πολιτικό φάσμα για την πείνα…  Ένα θέμα στο οποίο η κυβέρνηση Τραμπ στις ΗΠΑ μαζί με τη Ρωσία, την Κίνα, τους Αφρικανούς και τους Άραβες θα μπορούσε να συμφωνήσει – καθώς και οι φιλελεύθεροι Ευρωπαίοι – ήταν ότι η χρήση της πείνας ως πολεμικού όπλου ήταν απαράδεκτη. Το 2018, σε μια σπάνια στιγμή ομοφωνίας, και τα δεκαπέντε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ψήφισαν υπέρ του ψηφίσματος 2417 για τις ένοπλες συγκρούσεις και την πείνα.

Έξι χρόνια μετά, υπάρχει μια σιωπηρή συμφωνία ότι δεν το εννοούσαν πραγματικά. Όμως, αντί να αποκηρύξουν ανοιχτά την αρχή, οι κυβερνήσεις αρνούνται τα γεγονότα σχετικά με την πείνα, ή ερμηνεύουν εκ νέου τα γεγονότα και τους κανόνες ώστε να είναι πιο επιτρεπτές ως προς την όπλα της πείνας. Τα επιχειρήματα των φιλελεύθερων και των αυταρχικών είναι διαφορετικά, αλλά καταλήγουν στο ίδιο μέρος, αντιμετωπίζοντας την πείνα ως αποδεκτή έκβαση του πολέμου.

Οι σύγχρονοι λιμοί είναι ανθρωπογενείς. Αυτό το απλό γεγονός επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Η Επιτροπή Αναθεώρησης Λιμού του διαπιστευμένου από τον ΟΗΕ συστήματος Ολοκληρωμένης Ταξινόμησης Φάσης Επισιτιστικής Ασφάλειας (IPC) έχει συγκληθεί είκοσι φορές από το 2011 για να εξετάσει εάν τα στοιχεία για την ακραία πείνα είναι επαρκή για να κηρύξουν “λιμό”. Σε μία μόνο από αυτές τις περιπτώσεις ήταν για μια επείγουσα επισιτιστική ανάγκη που οδηγήθηκε κυρίως από κάτι διαφορετικό από τον πόλεμο. Αυτό συνέβη στη Μαδαγασκάρη το 2021, όπου οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή οδήγησαν σε έντονη πείνα στο νότιο άκρο του νησιού. Σε εκείνη την περίπτωση, η επιτροπή δεν βρήκε στοιχεία για πείνα.

Αλλά η ιδέα του λιμού ως φυσικής καταστροφής εξακολουθεί να στοιχειώνει τη φαντασία μας. Από προεπιλογή, αυτό δίνει ένα άλλοθι σε στρατηγούς και πολιτικούς που λιμοκτονούν τον λαό τους. Είναι ένα άνετο επιχείρημα ότι η λύση είναι η καλλιέργεια περισσότερων τροφίμων και όχι η διακοπή των εγκλημάτων πείνας».

Η απάντηση στο ερώτημα του λιμού της Γάζας δόθηκε στα ισραηλινά μέσα από καιρό. Η λιμοκτονία αποτελεί όπλο ισχυρό για την εκκένωση της Βόρειας Γάζας. Τουλάχιστον αυτό τονίζουν οι στρατιωτικοί…

 

---

 

Ο Γιάννης Πεγειώτης είναι Κύπριος εκπαιδευτικός και ερευνητής.