Ιράν: Ο επιδέξιος παίκτης της Μέσης Ανατολής

Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης  – 

Η θεωρία του Σάμουελ Χάντιγκτον περί “σύγκρουσης των πολιτισμών” είναι πολύ απλοϊκή για να εξηγήσει την πολυπλοκότητα της Μέσης Ανατολής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εμπόλεμη Συρία, όπου έχουμε δύο ετερόκλητες συμμαχίες αντιμέτωπες από το 2013. Στην μία πλευρά βρίσκεται το κοσμικό καθεστώς Άσαντ, η Ρωσία και το σιιτικό Ιράν. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται οι χώρες της Δύσης, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.

Χιλιάδες χριστιανοί ασκούσαν ελεύθερα τα χριστιανικά τους καθήκοντα στην Συρία των Άσαντ, γεγονός αδιανόητο στην Σαουδική Αραβία. Παραδόξως το Ριάντ, ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του σουνιτικού τζιχαντιστικού Ισλάμ, αποτελεί ακόμα και σήμερα τον παραδοσιακό σύμμαχο της Δύσης στη Μέση Ανατολή. Παρόλο που οι δυτικές πρωτεύουσες μετράνε εκατοντάδες θύματα από την δράση τζιχαντιστών τρομοκρατών. Οι τζιχαντιστές που αιματοκύλισαν το Λονδίνο, το Παρίσι και τις Βρυξέλλες ήταν όλοι τους εξτρεμιστές σουνίτες, όχι σιίτες.

Ο Χάντιγκτον είχε υποτιμήσει την ενδοϊσλαμική αντιπαλότητα σουνιτών-σιιτών. Η σύγκρουση των δύο ισλαμικών δογμάτων υπερβαίνει πλέον την ιστορική αντιπαράθεση Εβραίων-Αράβων. Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Σαουδάραβας μονάρχης, για πρώτη φορά στην ιστορία του βασιλείου, φάνηκε ανοιχτός στην αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ. Δεν έδειξε, όμως, καμία διάθεση συμφιλίωσης με το Ιράν, χαρακτηρίζοντας το καθεστώς του “χειρότερο από του Χίτλερ“.

Το Ιράν δεν απαντά

Υπάρχει ο φόβος πως η κρίση στην Συρία θα αποτελέσει αφορμή για μία γενικευμένη σύρραξη σιιτικών και σουνιτικών κρατών στην Μέση Ανατολή. Για την ώρα αυτό το ενδεχόμενο μοιάζει να απομακρύνεται, επειδή οι Ιρανοί δείχνουν αξιοθαύμαστη αυτοσυγκράτηση. Αξίζει να σταθούμε σε μία δήλωση ηγετικού στελέχους της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολάχ, λίγες ώρες πριν ξεκινήσουν οι βομβαρδισμοί της Δύσης στην Συρία. Υπενθυμίζουμε ότι μέλη της Χεζμπολάχ πολεμούν στη Συρία στο πλευρό των δυνάμεων του καθεστώτος Άσαντ.

Ο υπαρχηγός της πιο ισχυρής, σιιτικής παραστρατιωτικής οργάνωσης δήλωσε πως “οι συνθήκες δεν μας δείχνουν ότι η Συρία θα αποτελέσει αφορμή για ένα ολοκληρωτικό πόλεμο“. Η επίθεση των χωρών της Δύσης τα ξημερώματα του Σαββάτου επιβεβαίωσε τις εκτιμήσεις της Χεζμπολάχ. Υπήρξαν μονάχα μερικοί “χειρουργικοί” βομβαρδισμοί στρατιωτικών εγκαταστάσεων της Δαμασκού, χωρίς να προκληθούν ανθρώπινες απώλειες.

Οι βομβαρδισμοί αυτοί δεν αποτελούν ένα συντριπτικό πλήγμα κατά του καθεστώτος Άσαντ, το οποίο έχει επικρατήσει πλήρως έναντι των αντικαθεστωτικών δυνάμεων. Ούτε φυσικά επηρέασαν την ιρανική επιρροή στο καθεστώς της Δαμασκού. Πρέπει να σημειώσουμε πως το τελευταίο διάστημα, σε αντίθεση με την πολεμοκάπηλη ρητορεία του Τραμπ και τις απειλές του Πούτιν, οι Ιρανοί κρατούν μονίμως χαμηλούς τόνους.

Δεν αντέδρασαν στην επίθεση της ισραηλινής αεροπορίας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα σε στρατιωτικό αεροδρόμιο στην Συρία, παρόλο που μεταξυ των θυμάτων υπήρξαν και Ιρανοί. Δεν βλέπουμε κάποια αξιοσημείωτη αντίδραση της Τεχεράνης ή της Χεζμπολάχ για τα τελευταία αιματηρά επεισόδια μεταξύ του ισραηλινού στρατού και Παλαιστίνιων διαδηλωτών στην Γάζα. Όλα αυτά, ενώ έχει προηγηθεί η μονομερής αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από την κυβέρνηση Τραμπ. Οι αντιδράσεις του Ιράν και της Χεζμπολάχ έμειναν αυστηρά σε ρητορικό επίπεδο.

Πύραυλος-μήνυμα σε Σαουδική Αραβία

Το Ιράν δεν αντιπαρατέθηκε με το Ισραήλ. Έστειλε, όμως, ένα μήνυμα στον νέο σύμμαχο του Τελ Αβίβ στη Μέση Ανατολή. Τις προηγούμενες μέρες, η Σαουδική Αραβία αναχαίτισε επιτυχώς δύο πυραύλους που εκτόξευσαν οι αντάρτες της Υεμένης Χούτι, οι οποίοι εκπαιδεύονται και εξοπλίζονται από την Τεχεράνη.

Η προειδοποίηση ήταν ξεκάθαρη για το Ριάντ. Οι πύραυλοι των σιιτών ανταρτών Χούτι δεν θα ήταν τίποτα σε αυτό που θα αντιμετώπιζε το πάμπλουτο βασίλειο, εάν ο βασιλιάς Σαλμάν έπαιρνε την απόφαση να εμπλακεί ενεργά στην συριακή κρίση. Παρά την σφοδρή εχθρότητα που τρέφει για την Τεχεράνη και το καθεστώς Άσαντ, το Ριάντ προτίμησε να κρατήσει συγκρατημένη στάση στα γεγονότα των τελευταίων ημερών.

Το μένος του Σαουδάραβα βασιλιά έναντι του Ιράν αρχίζει να προκαλεί πολλούς προβληματισμούς και στην Δύση. Ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν δήλωσε στις αρχές του έτους πως “η Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ μας οδηγούν εσκεμμένα σε πόλεμο με το Ιράν“. Ακόμα και η Ουάσιγκτον δεν έσπευσε να υιοθετήσει τον ισχυρισμό του Ριάντ ότι η Χεζμπολάχ είχε οργανώσει την δολοφονία του Λιβανέζου πρωθυπουργού Χαρίρι. Τον Νοέμβριο του 2017 κινδύνεψαν στον Λίβανο να επαναληφθούν οι εμφύλιες συρράξεις του παρελθόντος από έναν ψευδή ισχυρισμό του Σαουδάραβα βασιλιά.

Γρίφος η στάση των ΗΠΑ

Το Ιράν πασχίζει πάση θυσία να διαφυλάξει την συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα, που επιτεύχθηκε επί προεδρίας Ομπάμα. Η συμφωνία αυτή έχει προκαλέσει τις οργισμένες αντιδράσεις του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου και του Σαουδάραβα βασιλιά Σαλμάν. Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί πολλάκις να αποσυρθεί από την συμφωνία, αλλά ακόμα δεν το έχει πράξει.

Ο διορισμός του Μάικ Πομπέο στο υπουργείο Εξωτερικών και του Τζον Μπόλτον στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, είναι κακός οιωνός για το μέλλον της. Είναι γνωστό πως έχουν σκληρές θέσεις έναντι της Τεχεράνης. Ο Μπόλτον έχει υποστηρίξει ένα προληπτικό στρατιωτικό πλήγμα έναντι του Ιράν στο παρελθόν. Παρόλα αυτά στην επίθεση του Σαββάτου, ο Τραμπ απέφυγε να χτυπήσει ιρανικούς στρατιωτικούς στόχους στην Συρία για να μην κλιμακώσει την ένταση.

Τον Μάιο αναμένεται η τελική απόφαση της Ουάσιγκτον για την ιστορική συμφωνία της διεθνούς κοινότητας με το Ιράν. Τότε θα δούμε αν ο Τραμπ πραγματοποιήσει μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προεκλογικές του υποσχέσεις. Ο Ιρανός πρόεδρος Ροχανί προειδοποίησε πως οι ΗΠΑ “θα το μετανιώσουν” εάν αποσυρθούν μονομερώς. Πάντως μέχρι και ο Πομπέο δήλωσε πως η Ουάσιγκτον επιδιώκει “αλλαγές”, όχι την οριστική κατάργησή της.

Η τελική απόφαση ανήκει φυσικά στον Τραμπ. Παρορμητικός και απρόβλεπτος είναι δύσκολο να προβλέψουμε την τελική του απόφαση. Λονδίνο και Παρίσι που έδρασαν στρατιωτικά με τον Τραμπ στην Συρία είναι υπέρμαχοι της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ίσως καταφέρουν και πείσουν τον Τραμπ να ακολουθήσει την διαπραγματευτική οδό. Όπως ακριβώς έκανε αιφνιδιαστικά ο Αμερικανός Πρόεδρος με το καθεστώς του Κιμ Γιον Ουν στην Βόρεια Κορέα. Όμως, εάν οι ΗΠΑ αποχωρήσουν μονομερώς από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν το ενδεχόμενο ενός νέου πολέμου στην Μέση Ανατολή δεν πρέπει να αποκλειστεί.