Καταρρέει το συλλογικό σύστημα ασφαλείας

Γράφει ο Αλέξανδρος Μαλλιάς  – 

O εθνικός ποιητής έγραψε πως «το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθές». Σκέπτομαι, μήπως τελικά το δικό μας πρόβλημα είναι η σχέση με την αλήθεια. Συχνά προσπαθούμε να υποτάξουμε την αλήθεια στο εγωκεντρικό μας πιστεύω, στον αποκλειστικό δικό μας ορισμό του πατριωτισμού. Δυσκολότερο όμως είναι να δεχθούμε ότι τα οράματα γίνονται χίμαιρες αν δεν αντανακλούν και στηρίζονται στην αλήθεια.

Πατριωτισμός είναι να υποθηκεύσεις το όνομα και την τιμή σου στον βωμό αναζήτησης μιας λύσης που στηρίζεται στην αλήθεια, άρα στις πραγματικές συνθήκες. Όπου λατρεύονται οι πολιτικές των ψευδαισθήσεων, πάντοτε με καχυποψία, φοβία και ανασφάλεια, βλέπουμε όποιον είναι έτοιμος να σηκώσει μόνος του στους ώμους του την ιστορική ευθύνη της λύσης. Γιατί όταν έρχεται η στιγμή των κρίσιμων αποφάσεων είσαι μόνος σου. Επιβάλλεται συνεπώς να ομιλούμε με μέτρο, έχοντας συναίσθηση της ευθύνης.

Ποτέ στο παρελθόν μετά το τέλος του λεγόμενου διπολισμού, η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής, στον αυλόγυρό μας, δεν ήταν τόσο περίπλοκη και απρόβλεπτη. Νέες ευκαιριακές βραχυπρόθεσμες, ιερές και ανίερες, συμμαχίες σπεύδουν να υποκαταστήσουν μακροχρόνιες παγιωμένες συμμαχίες και πολιτικοστρατιωτικούς σχηματισμούς.

Το εθνικό συμφέρον, όπως ερμηνεύεται και στοιχειοθετείται (ταυτισμένο με τα συμφέροντα πολιτικής επιβίωσης του ηγέτη) αποτελεί τον αποκλειστικό παράγοντα και κίνητρο συγκρούσεων, πολέμων, επεμβάσεων, απάθειας και αδράνειας. Θα νοσταλγούμε την εποχή που η σύγκρουση γινόταν τουλάχιστον υπό το απατηλό πρόσχημα, υπό τον πέπλο της ιδεολογίας, των αξιών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του παραγκωνισμένου διεθνούς δικαίου.

Το διεθνές δίκαιο στον κάλαθο των αχρήστων

Αυτό που γίνεται επί οκτώ χρόνια στην Συρία αποτελεί αντιπροσωπευτικό αλλά σίγουρα όχι αποκλειστικό δείγμα κατάρρευσης του μεταπολεμικού παγκόσμιου συλλογικού συστήματος ασφαλείας, όπως το έχει ενσαρκώσει ο ΟΗΕ. Σήμερα, δεν υπάρχει πλέον επίκληση ούτε του διεθνούς δικαίου, μήτε καν των αξιών για να «δικαιολογήσεις» έστω προσχηματικά τον πόλεμο, την εισβολή, την εθνοκάθαρση, την ανθρωπιστική τραγωδία.

Ευλόγως μεν, εις μάτην δε, απαιτούμε από περιφερειακούς παίκτες να σεβασθούν το Διεθνές Δίκαιο, όταν τέσσερα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας προτιμούν να δρουν στο περιθώριο της εντολής που έχουν από την Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών. Η παρούσα φάση της ιστορίας δεν έχει ορατή ημερομηνία λήξης. Όπως ημερομηνία λήξης δεν έχουν οι πόλεμοι, τα εγκλήματα πολέμου και οι πληθυσμιακές μετακινήσεις προς την Ευρώπη από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής.

Στο βιβλίο μου “Οράματα και Χίμαιρες – Διαδρομές ενός Διπλωμάτη”, έχω μία συνολική πρόταση για την Μέση Ανατολή, την Μεσόγειο και την ασφάλεια της Ευρώπης. Σκόπιμα το κεφάλαιο τιτλοφορείται “Το Κουτί της Πανδώρας”. Καθαρά λόγια. Τίποτα σήμερα δεν μοιάζει με το χθες. Κυρίως, όμως, το άγνωστο για μένα αύριο θα είναι πολύ διαφορετικό του σήμερα. Αυτό δε που θεωρούμε “σήμερα” θα κρατήσει πολύ.

Αυτό θα συμβαίνει όσο υπάρχει μετωπική σύγκρουση συμφερόντων στους κόλπους της μεταπολεμικής “Πενταρχίας”, δηλαδή των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Και ταυτόχρονα θα διευκολύνει, με την μορφή του αναπόφευκτου παράπλευρου αποτελέσματος, την αυτονόμηση, ανεξέλεγκτη εμπλοκή και στρατιωτική δράση των περιφερειακών δυνάμεων.

Κυρίως δε εκείνων όπως η Τουρκία που θεωρεί ότι έχει παγκόσμια εμβέλεια, απήχηση και εν τέλει ρόλο. Τον διεκδικεί διότι –παρά τα κρίσιμα και υπαρξιακά εν τέλει προβλήματα της– οι δυνατότητες, η αποφασιστικότητα πολιτικοστρατιωτικής παρεμβατικότητας και η επιλογή προσφυγής στην στρατιωτική βία αφορούν στα ζητήματα που βρίσκονται ψηλά στην ημερήσια διάταξη των παγκοσμίων προτεραιοτήτων. Εφάπτονται μερικώς ή ολικώς των συμφερόντων εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, της Ρωσικής Ομοσπονδίας, της Γαλλίας και βέβαια του ολοένα πλέον αυτόνομου στο ευρωπαϊκό θέατρο και την παγκόσμια σφαίρα Ηνωμένου Βασιλείου.

Περιορισμένες οι καλές επιλογές

Ο σύγχρονος τραγωδός δεν έχει προβλέψει «από μηχανής θεό». Οι συμμαχίες και οι διευθετήσεις πολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές δεν αποτελούν μηχανισμό αποτροπής ή πρόληψης, ούτε διαθέτουν αυτοματοποιημένα πολιτικά αντανακλαστικά παρέμβασης. Επιπλέον, έχουν μεταβαλλόμενο ακόμη και μεταξύ των μελών τους προσδιορισμό των συμφερόντων και της απειλής. Ο ιστός του κοινού συμφέροντος στο πλαίσιο των συμμαχιών έχει φθαρεί. Μετά την διάλυση της Συνθήκης της Βαρσοβίας, το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεν καλύπτει το θεμελιώδες πρόβλημα εθνικής ασφάλειας της Ελλάδος.

Φοβούμαι ότι όπως έχουν τα πράγματα οι καλές μας επιλογές είναι περιορισμένες. Μένουμε υποχρεωτικά προσηλωμένοι στο δικό μας πεδίο. Στον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, των αποφάσεων του ΟΗΕ και των αξιών και κεκτημένου της ΕΕ. Έχοντας συνείδηση των μετρήσιμων στην πράξη αποτελεσμάτων. Χαιρετίζουμε τα πρόσφατα για την Τουρκία Συμπεράσματα του Συμβουλίου Κορυφής της ΕΕ. Είναι ισχυρά και ενθαρρυντικά. Επιτέλους. Αμφιβάλλω εν τούτοις αν ειδικά σήμερα συνιστούν ικανή δύναμη αποτροπής, ανάσχεσης και περιορισμού της επιθετικότητας της γειτονικής Τουρκίας.

Εμείς επιμένουμε στην δύναμη του Δικαίου. Η Άγκυρα προκρίνει το δίκαιο της ισχύος. Στο Δοκίμιο μου “Στον Αστερισμό του Προέδρου Τραμπ – Η Νέα Τουρκία και Εμείς” κάνω συγκεκριμένες προτάσεις για τις σχέσεις μας με την Νέα Τουρκία του Προέδρου Ερντογάν. Κάτω από τον τίτλο υπάρχουν οι λέξεις «Εθνική Στρατηγική, Πολιτική Συνοχή, Αποτροπή». Στην βιωματική εμπειρία τεσσάρων σχεδόν δεκαετιών ενός διπλωμάτη που εργάσθηκε στην σκιά κορυφαίων πολιτικών προσωπικοτήτων, βασίζεται η πεποίθηση μου ότι η πολιτική συνεννόηση αποτελεί σήμερα ειδικά τον ακρογωνιαίο λίθο για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις εθνικής ασφάλειας.