Μόνο ο Πούτιν έχει λόγους να πιστεύει τον Τραμπ!

Πλέον, μόνο ο Πρόεδρος Πούτιν έχει μείνει να πιστεύει τα λόγια του Τραμπ. Έχει τους λόγους του. Αυτό, που παρατηρούμε εδώ και καιρό, είναι λιγότερο μια ενισχυόμενη σινο-ρωσική συμμαχία και περισσότερο μια αμερικανο-ρωσική ευθυγράμμιση συμφερόντων. Ο Πούτιν διέγνωσε μια σημαντική ευκαιρία στη δήλωση του Τραμπ, ότι «θέλει να αποσυνδέσει Ρωσία από Κίνα και να συνεργαστεί με τη Ρωσία για να αποδυναμώσει την Κίνα». Ήδη από το 1997, ο Μπρεζίνσκι (σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Προέδρου Κάρτερ) εξέφρασε παρόμοιες ανησυχίες: «Το πιο επικίνδυνο για τις ΗΠΑ θα ήταν ένας μεγάλος αντιηγεμονικός συνασπισμός Κίνας, Ρωσίας και ίσως Ιράν».

Σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει μια ευνοϊκή συμφωνία στην Ουκρανία και να ανοικοδομήσει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ του Τραμπ, ο Πούτιν επιδιώκει να μειώσει τις εντάσεις σε άλλους τομείς διαμάχης με την Ουάσιγκτον. Με τον Άσαντ να έχει αποχωρήσει και τον πόλεμο στην Ουκρανία να τελειώνει, η Ρωσία έχει λιγότερους στρατηγικούς λόγους να διατηρήσει στενούς δεσμούς με την Τεχεράνη, καθιστώντας το Ιράν πιθανό υποψήφιο για διπλωματικό παραγκωνισμό.

Ιράν και Ρωσία δεν συμφώνησαν σε σαφείς διατάξεις αμοιβαίας άμυνας. Ιρανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι οι Ρώσοι γνώριζαν περισσότερα για τις ισραηλινές επιθέσεις απ΄ όσα τους αποκάλυψαν, ενώ καθυστέρησαν την ανταλλαγή πληροφοριών, όταν απαιτήθηκε ταχύτητα. Ήδη, από την πτώση του Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο, η ιρανική ηγεσία είχε υπαινιχθεί ότι ο Πούτιν έκανε μυστική συμφωνία με τον Τραμπ για την επίλυση του Ουκρανικού και θα εγκαταλείψει την Τεχεράνη, όπως εγκατέλειψε τη Δαμασκό.

Ίσες αποστάσεις

Οι ιρανικές υποψίες ενισχύθηκαν όταν, σε ανακοίνωση του Κρεμλίνου στις 13 Ιουνίου, ο Πούτιν αντιμετώπισε τον στρατηγικό εταίρο του, Ιράν, ισότιμα με τον εχθρό του εταίρου του, Ισραήλ. Στις 14 Ιουνίου, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αραγτσί, τηλεφώνησε στον Ρώσο ομόλογο του, Λαβρόφ, ζητώντας εξηγήσεις. Λίγο αργότερα, και αφού ενημερώθηκε από τον Λαβρόφ, ο Πούτιν τηλεφώνησε στον Τραμπ, χωρίς να υπάρξει ανακοινωθέν του Κρεμλίνου για το τι ειπώθηκε.

Όταν το Reuters του ζήτησε να σχολιάσει τις εκκλήσεις των Νετανιάχου (για αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη) και Τραμπ (για άνευ όρων παράδοση του Ιράν), ο Πούτιν απάντησε όσο πιο αόριστα και πολιτικά ανώδυνα μπορούσε: «Είμαι σε επαφή με τον Πρωθυπουργό Νετανιάχου και τον Πρόεδρο Τραμπ. Όλοι μαζί πρέπει να βρούμε τρόπους για να διασφαλιστούν τα συμφέροντα του Ιράν και του Ισραήλ». Ερωτηθείς ποια είναι η αντίδραση του στην απειλή Νετανιάχου να δολοφονηθεί ο Ανώτατος Ηγέτης Χαμενεΐ, o Πούτιν απάντησε με μια μη-απάντηση: «Δεν θέλω να το συζητήσω».

Μετά ήλθε η αιφνιδιαστική αμφισβήτηση όρων της Συνθήκης Εταιρικής Σχέσης Ιράν-Ρωσίας: «Ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι δεν υπάρχουν άρθρα που να σχετίζονται με τον αμυντικό τομέα». Οι Ιρανοί ισχυρίζονται ότι αυτή η δήλωση παραβιάζει το Άρθρου 5(4) της συμφωνίας: «Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα συνεργάζονται για την αντιμετώπιση κοινών στρατιωτικών απειλών και απειλών ασφαλείας διμερούς και περιφερειακού χαρακτήρα».

Ρωγμές στη σινο-ρωσική σχέση

Κάποιες ρωγμές διακρίνονται και στη σινο-ρωσική συνεργασία. Κινεζικές πηγές σημείωναν, με νόημα, ότι με τις εξελίξεις στο Ιρανικό να είναι ραγδαίες, ο Πούτιν καθυστέρησε έξι ημέρες, πριν ενημερώσει τον Πρόεδρο Σι για τα κρίσιμα τηλεφωνήματα του στους Πεζεσκιάν και Νετανιάχου, στις 13 Ιουνίου, ενώ όταν έκανε στις 14 Ιουνίου ένα (ακόμη) σημαντικό τηλεφώνημα στον Τραμπ, καθυστέρησε πέντε ημέρες να ενημερώσει τον Σι. Αυτά δείχνει ότι η Σινο-Ρωσική συμμαχία, ίσως, δεν είναι τόσο στενή, όσο κάποιοι νομίζουν.

Σε δηλώσεις τους μετά την κρίσιμη τηλεφωνική τους επικοινωνία, στις 19 Ιουνίου, ο Σι επέκρινε τις ΗΠΑ, «σαν μεγάλη δύναμη με ιδιαίτερη επιρροή στο Ισραήλ, οι ΗΠΑ δεν έχουν διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο», ενώ ο Πούτιν δεν έδειξε να συμφωνεί. Αντίθετα, ο βοηθός του Ουσάκοφ, στις διευκρινίσεις του, την ίδια ημέρα, απέφυγε να καταδικάσει τις ισραηλινές επιθέσεις με θύματα στην ιρανική ηγεσία.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο Πούτιν έχει ουσιαστικά αποδεχθεί τα ισραηλινά σχέδια κατά του Ιράν. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή του: «Συμφωνήσαμε με την ηγεσία του Ισραήλ για την ασφάλεια των άνω των 200 Ρώσων που εργάζονται στον ιρανικό αντιδραστήρα στο Μπουσέρ». Είναι ενδεικτικό ότι τα κρατικά κινεζικά μέσα ενημέρωσης, που κάλυψαν τις δηλώσεις Πούτιν δεν αναφέρθηκαν στην επίμαχη συμφωνία του με το Ισραήλ, που προστάτευε τους Ρώσους εργαζόμενους σε συγκεκριμένο αντιδραστήρα, αλλά αδιαφορούσε για τους εργαζομένους σ’ άλλους αντιδραστήρες και γενικά για τον ιρανικό πληθυσμό.

Η αμφισβήτηση των όρων της συνθήκης Ιράν-Ρωσίας από τον Πούτιν, φαίνεται να θέτει σε αμφισβήτηση τη συνεργασία των κινεζικών, ρωσικών και ιρανικών ναυτικών δυνάμεων, που έχει εφαρμοστεί εδώ και χρόνια. Μόλις τον Μάρτιο, οι τρεις δυνάμεις έκαναν συντονισμένες ασκήσεις στη Θάλασσα του Ομάν και στον Περσικό Κόλπο. Το Άρθρο 4 της συνθήκης Ιράν-Ρωσίας απαιτεί αυτού του είδους τις ασκήσεις, εκτός εάν οι δηλώσεις του Πούτιν έχουν καταργήσει αυτό το άρθρο, ταυτόχρονα, θέτοντας σε αμφισβήτηση τον ρόλο στον ιρανο-ισραηλινό πόλεμο της κινεζικής ναυτικής μονάδας στον Περσικό Κόλπο.

Εσωτερικές διαφωνίες

Εκτός από την επιδίωξη ύφεσης με τις ΗΠΑ, η Ρωσία έχει και άλλα κίνητρα για να αποστασιοποιηθεί από το Ιράν, στη μετά-Άσαντ εποχή. Ένα απ’ αυτά είναι η εταιρική σχέση Ρωσίας-Ισραήλ, που η φιλελεύθερη ομάδα του Κρεμλίνου και οι Μοσχοβίτες ολιγάρχες επιδιώκουν να διατηρήσουν και να επεκτείνουν. Σχετική ήταν η υπεκφυγή του “ιστοριοδίφη” Πούτιν, όταν ρωτήθηκε για την περιορισμένη υποστήριξη της Ρωσίας προς τον εταίρο της Ιράν έναντι του Ισραήλ: «Σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι από την πρώην Σοβιετική Ένωση και τη Ρωσική Ομοσπονδία διαμένουν στο Ισραήλ. Αυτό το λαμβάνουμε πάντα υπόψη στη σύγχρονη ιστορία της Ρωσίας».

Αντίθετα, η συντηρητική ομάδα στη Ρωσική Βουλή και το Γενικό Επιτελείο πιστεύουν ότι ΗΠΑ-Ισραήλ ήταν και θα είναι πάντα εχθροί των ρωσικών συμφερόντων. Προειδοποιούν ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αποδεικνύουν στον ιρανο-ισραηλινό πόλεμο, όπως έχουν ήδη αποδείξει στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, ότι οι διαπραγματεύσεις μαζί τους είναι άσκοπες. Επισημαίνουν ότι η συνεργασία των CRINK (Κίνα, Ρωσία, Ιράν, Βόρεια Κορέα) αποδείχθηκε πολύτιμη για τη Ρωσία, κατά τη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης.

Δεν έχει διευκρινισθεί, πάντως, το πως θα αντιδράσουν οι Κίνα και Βόρεια Κορέα στην αιφνιδιαστική δήλωση του Πούτιν για ανάκληση των όρων της συμφωνίας Ρωσίας-Ιράν. Τονίζοντας το “κίνδυνος για τη Ρωσία μια ιρανική ήττα” υπενθυμίζουν ότι η απώλεια αυτού του συμμάχου, θα σημάνει παραβίαση της στρατηγικής ισορροπίας στην περιοχή της Κασπίας, ενίσχυση της δυτικής επιρροής σε μια κρίσιμη περιοχή για τη Ρωσία και απειλή για τα ρωσικά συμφέροντα στον ενεργειακό τομέα.

Παραταύτα, το μήνυμα Πούτιν προς Τραμπ παραμένει σαφές: Θέλουμε να κάνουμε μια συμφωνία, να αρθούν οι κυρώσεις, να αποκατασταθούν τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Είμαστε έτοιμοι για συμβιβασμούς. Δεν δημιουργήσαμε προβλήματα σε Συρία, Γάζα, Λιβύη και τώρα στο Ιράν. Πολεμάμε μόνο στη γειτονιά μας. Αυτό που το μήνυμα μάλλον αγνοεί είναι ότι η ήττα του Ιράν θα οδηγήσει στην κατάρρευση του συστήματος των περιφερειακών συμμάχων της Ρωσίας, πλήρη κυριαρχία της Δύσης στην περιοχή και απομόνωση της Ρωσίας από βασικούς εταίρους. Αντιδρώντας, οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης προειδοποίησαν Ρωσία και Κίνα: «Μπορεί να ξεχνάμε τα λόγια των εχθρών μας, αλλά ποτέ τη σιωπή των φίλων μας».