Νικητές και ηττημένοι στην Νέα Παγκόσμια Τάξη Ενέργειας

Με την λήξη του πρώτου εξαμήνου του 2022 και μετά από ένα τετράμηνο σκληρών συγκρούσεων στην Ουκρανία, διαπιστώνεται ότι έχουν τεθεί σε κίνηση μηχανισμοί που οδηγούν σε μεγάλες μεταβολές της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων στην ενέργεια. Η Ρωσία εμφανίζεται βραχυπρόθεσμα ωφελημένη από τις υψηλές τιμές του αργού πετρελαίου και το φυσικού αερίου, αλλά οι μακροπρόθεσμες προοπτικές του ενεργειακού κλάδου της χώρας δεν κρίνονται ευνοϊκές με βάση τα τρέχοντα δεδομένα. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οι ΗΠΑ κατέχουν μία ιδιαίτερα ισχυρή θέση για να αξιοποιήσουν την νέα δυναμική της αγοράς ενέργειας. Η νέα Παγκόσμια Τάξη στην ενέργεια είναι ήδη σε κίνηση.

Η νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων στην ενέργεια μετά την κρίση της Ουκρανίας δημιουργεί νικητές και ηττημένους, με δεδομένες τις μεταβολές των ενεργειακών ροών. Η Ρωσία εξακολουθεί να εισπράττει σχεδόν $1 δισεκατομμύριο σε ημερήσια βάση από τις πωλήσεις αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, από την στιγμή που η Ευρώπη εξακολουθεί να παραμένει ένας μεγάλος αγοραστής και πανικοβάλλεται με την προοπτική να αποκοπεί εντελώς από τις ρωσσικές ροές φυσικού αερίου. Η Ρωσία αποκομίζει κατά την διάρκεια των πρώτων 100 ημερών των συγκρούσεων στην Ουκρανία έσοδα ύψους $98 δισεκατομμυρίων, με την Ε.Ε. να καλύπτει το 61% αυτών των εσόδων μέσω των εισαγωγών της, σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και την Καθαρή Ατμόσφαιρα (Centre for Research on Energy and Clean Air-CREA).

Αν και για εκατοντάδες εκατομμύρια καταναλωτές, δημιουργούνται συνθήκες ασφυξίας και φτωχοποίησης λόγω των υψηλών τιμών, το γνωστό οικονομικό ειδησεογραφικό πρακτορείο BLOMBERG ECONOMICS, προβλέπει έσοδα της τάξης των $321 δισεκατομμυρίων για τον ρωσσικό ενεργειακό τομέα, αυξημένα σχεδόν κατά 35% σε σχέση με το 2021. Σε παράλληλη τροχιά το Ινστιτούτο Διεθνούς Χρηματοοικονομίας (Institute of International Finance-ΙIIF) αναμένει ένα πρωτοφανές πλεόνασμα στο ρωσσικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών στα επίπεδα των $240 δισεκατομμυρίων για το 2022.

Βραχυπρόθεσμα οι ρωσικοί ενεργειακοί όμιλοι εμφανίζονται να δράττουν νίκες, έχοντας εγκλωβίσει τις οικονομίες της Ευρώπης στις ροές του φυσικού αερίου που παράγουν, αλλά σε μεσοπρόθεσμο έως μακροπρόθεσμο ορίζοντα η Μόσχα μάλλον θα απωλέσει την θέση της υπερδύναμης στην ενέργεια. Σε βασικό μοχλό της συγκεκριμένης μεταβολής αναμένεται να εξελιχθεί η Ευρώπη που δηλώνει πως πρόκειται να απεξαρτηθεί εντελώς από τις ρωσικές ενεργειακές ροές, διακόπτοντας τις εισαγωγές ρωσικού αργού από το 2023 και τις ανάλογες του φυσικού αερίου από το 2027.

Η απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ρωσικές ενεργειακές ροές ή έστω η δραστική συρρίκνωσή τους, υποχρεώνει τους ρωσικούς ομίλους σε αναδιάρθρωση των εξαγωγών τους με βασική κατεύθυνση την Ασία. Όμως το δίκτυο των αγωγών και τα φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) προς την Κίνα δεν αντισταθμίζουν τις επερχόμενες απώλειες εξαγωγών προς τις ευρωπαϊκές αγορές.

Νικητές και ηττημένοι

Σύμφωνα με τους αναλυτές της έγκριτης οικονομικής εφημερίδας Financial Times, πριν από την κρίση στην Ουκρανία, η Ρωσία είχε έναν χρονικό ορίζοντα τριών δεκαετιών εγγυημένων εσόδων από την αγορά ενέργειας που περιορίζεται πλέον σε μία τριετία. Η Ασία έχει την δυνατότητα να απορροφήσει μεγάλους όγκους ρωσικού αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά η στροφή κυρίως προς την Κίνα με στόχο να υποκατασταθούν οι εξαγωγές προς την Ευρώπη, δεν αποτελεί θέμα μηνών αλλά μερικών ετών, λόγω υποδομών.

Σε ένα πάντως από τα σωσίβια της Ρωσίας αναδεικνύεται η Ινδία, με τις εισαγωγές της να πολλαπλασιάζονται κατά 50 φορές σε σχέση με τις ανάλογες πριν από την κρίση στην Ουκρανία. Κατά το 2021 οι εισαγωγές ενέργειας της Ινδίας από τους ρωσικούς ομίλους ανέρχονται στο 0,2% του συνόλου, ενώ στο πρώτο εξάμηνο του 2022 εκτινάσσονται στο 10%, με την Ρωσία να εξελίσσεται πλέον στον δεύτερο σε όγκο προμηθευτή ενέργειας της χώρας. Σχεδόν το 40% του εισαγόμενου αργού καταλήγει σε ιδιωτικούς ινδικούς ομίλους και ειδικά στον RELIANCE INDUSTRIES και στον NAVARA ENERGY που υποστηρίζεται από τον όμιλο της ROSNEFT.

Οι υψηλές τιμές στη αγορά ενέργειας κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 ευνοούν τους Αμερικανούς παραγωγούς σχιστολιθικού αργού να επουλώσουν τις πληγές τους μετά τον άγριο πόλεμο τιμών των Σαουδαράβων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 και την κρίση της εαρινής περιόδου του 2021. Οι εξελίξεις στοιχειοθετούν πως οι ΗΠΑ διαθέτουν πλέον την προοπτική να αναδειχθούν μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα στον μεγάλο νικητή στο πεδίο της ενέργειας. Όμως ο αμερικανικός κλάδος ενέργειας αντιμετωπίζει σοβαρούς βραχυπρόθεσμους περιορισμούς στον τομέα της αύξησης της παραγωγικής του δυναμικότητας και συνεπακόλουθα της παραγωγής.

Δυστυχώς προς το παρόν οι αμερικανικοί ενεργειακοί όμιλοι δεν διαθέτουν την απαιτούμενη παραγωγική δυναμικότητα για να καλύψουν τα κενά που δημιουργούνται από τις ευρωπαϊκές άμεσες και έμμεσες κυρώσεις στο αργό πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο. Υπάρχουν μεγάλα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, απότομη αύξηση του κόστους παραγωγής και του συνολικού ανάλογου λειτουργικού και ζητήματα που ανακύπτουν από την δεδηλωμένη απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να υποστηρίξει τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας και τις συνεχείς καταγγελίες της εναντίον του κλάδου για τις απαράδεκτα υψηλές τιμές των καυσίμων. Επιπλέον οι παραγωγοί ταλαιπωρούνται λόγω του υψηλού τραπεζικού δανεισμού τους και τις διανομές κερδών στους μετόχους τους, που περιορίζουν δραματικά τις δυνατότητες αυτοχρηματοδότησης νέων επενδύσεων.

Νέα Παγκόσμια Τάξη

Οι ΗΠΑ επίσης δεν θα διαφύγουν αλώβητες από το καθεστώς των κυρώσεων, από την στιγμή που οι διεθνείς αγορές ενέργειας πολιτικοποιούνται και βαλκανοποιούνται, με το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο να μην διακινούνται ελεύθερα, όπως κατά την διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών. Η νέα κατάσταση συνεπάγεται αύξηση των ασφαλίστρων, αύξηση των ναύλων και άλλων δαπανών που συνδέονται με τις εφοδιαστικές αλυσίδες, με αποτέλεσμα να καλούνται οι πολίτες να πληρώσουν περισσότερα, σε σχέση με το παρελθόν.

Εάν ο αμερικανικός κλάδος ενέργειας αποκτήσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που υποστηρίζει τις νέες επενδύσεις για την αύξηση της παραγωγής, τότε οι ΗΠΑ θα διαθέτουν σοβαρές πιθανότητες να αποτελέσουν μακροπρόθεσμα τον νικητή στην γεωπολιτική κονίστρα της ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή τα αμερικανικά προϊόντα στον ενεργειακό τομέα θα πολλαπλασιάσουν τους πελάτες τους στην Ευρώπη, στις συμμαχικές χώρες των ΗΠΑ, αλλά και στην Λατινική Αμερική.

Σε μία νέα προσπάθεια περισσότερες από δώδεκα ενώσεις παραγωγών ενέργειας υπό την αιγίδα του Αμερικανικού Ινστιτούτου Πετρελαίου (American Petroleum Institute-API) καλούν τον πρόεδρο Biden να περιοδεύσει στα κέντρα παραγωγής αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου πριν από την επίσκεψή του στην Σαουδική Αραβία, για να εκλιπαρήσει για αύξηση της προσφοράς αργού στις αγορές. Στην επιστολή τους οι παραγωγοί τονίζουν πως ο κλάδος λειτουργεί με τις αυστηρότερες προδιαγραφές προστασίας του περιβάλλοντος στον κόσμο και αποτελεί την απάντηση στην παγκόσμια απαίτηση για αξιόπιστο εφοδιασμό των αγορών ενέργειας. Η παραγωγή ενέργειας στις ΗΠΑ, όπως επισημαίνουν, ενισχύει δραστικά την ανταγωνιστικότητα της χώρας, την εθνική ασφάλεια και προσφέρει οικονομικές ευκαιρίες σχεδόν σε κάθε σημείο της επικράτειας.

Τα υπάρχοντα δεδομένα πάντως αποκαλύπτουν πολλά σημεία αβεβαιότητας στη προφανή αντιπαράθεση των ΗΠΑ με την Ρωσσία στον τομέα της ενέργειας. Επιπλέον η ύπαρξη ενός αστάθμητου πλέον παράγοντα, του παλαιού OPEC, στον οποίο ηγούνται η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, περιπλέκει την κατάσταση, από την στιγμή που αποκλίνει σταθερά από την δύση και τα συμφέροντά της.