Ο ψευδοπόλεμος ΗΠΑ-Ιράν και οι παράπλευρες απώλειες

Η παραδοχή της Τεχεράνης ότι η κατάρριψη του Boeing 737 έγινε κατά λάθος από τις ιρανικές ένοπλες δυνάμεις, δίνει τέλος στο θρίλερ που διαδραματίζονταν τις τελευταίες μέρες. Μία σειρά από κυβερνήσεις, όπως οι ΗΠΑ και η Ολλανδία, μίλησαν εξ’αρχής για ακούσια ευθύνη του Ιράν, με τους αρχικούς ισχυρισμούς του Ιράν να αναφέρονται σε ατύχημα.

Μπορεί η αντιπαράθεση των ΗΠΑ με το Ιράν να είχε τα χαρακτηριστικά ενός ψευδοπολέμου, όμως αποδείχτηκε πως και αυτός είχε παράπλευρες απώλειες, τους άτυχους επιβάτες του Boeing. Οι παράπλευρες απώλειες δεν προήλθαν από το κύμα πυραυλικών επιθέσεων και ρουκετών που είχε εξαπολύσει το Ιράν και οι σύμμαχοι του στην αμερικανική βάση Αλ Άσαντ στο Ιράκ και στην περίμετρο της αμερικανικής πρεσβείας στην Βαγδάτη.

Είναι χαρακτηριστικό πως η ιρανική κρατική τηλεόραση είχε μιλήσει για «80 νεκρούς Αμερικανούς τρομοκράτες», από την πυραυλική επίθεση στην βάση Αλ Άσαντ. Για να αποδειχτεί από το διάγγελμα του προέδρου Τραμπ που ακολούθησε μερικές ώρες μετά, πως οι Αμερικανοί δεν είχαν θύματα από την επίθεση! Πριν χτυπήσουν οι Ιρανοί, είχαν ενημερώσει την κυβέρνηση του Ιράκ, η οποία με την σειρά της ενημέρωσε τους Αμερικανούς.

Όπως είναι φανερό η πολεμική κρίση, η οποία ξεκίνησε με αφορμή την εκτέλεση του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί από τους Αμερικανούς, φαίνεται να βαίνει προς εκτόνωση. Ο πρόεδρος Τραμπ αναφέρεται αποκλειστικά στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν, όχι σε πολεμικά αντίποινα. Σίγουρα θα είχε άλλη στάση αν στις τάξεις των θυμάτων, από την ακούσια κατάρριψη του Boeing, βρίσκονταν Αμερικανοί πολίτες.

Δεν θέλει πόλεμο ο Τραμπ

Η κρίση των τελευταίων ημερών είναι η πιο τρανταχτή απόδειξη πως ο Τραμπ δεν επιθυμεί έναν πόλεμο με το Ιράν. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε πως σχεδόν ανέχεται τον “πόλεμο νεύρων” που ασκεί το Ιράν, με τις εκτοξεύσεις ρουκετών και πυραύλων κατά αμερικανικών στόχων στο Ιράκ. Μοναδική “κόκκινη γραμμή” του, είναι να μην προκληθούν απώλειες στις τάξεις των Αμερικανών στρατιωτών.

Ο Τραμπ συνεχίζει τον οικονομικό του πόλεμο εις βάρος του Ιράν, σεβόμενος όμως ταυτόχρονα τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς που έχουν διαμορφωθεί. Για παράδειγμα, δεν ζήτησε την απομάκρυνση των φιλοιρανικών σιιτικών πολιτοφυλάκων από τις ένοπλες δυνάμεις του Ιράκ, παρόλο που οι ΗΠΑ τις έχουν κατατάξει στην λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Μοιάζει αδιανόητο αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέληξαν να χρηματοδοτούν τον στρατό μιας χώρας, που στις τάξεις του υπηρετούν φιλοιρανικές παραστρατιωτικές ομάδες! Παρά την εξόντωση του Σουλεϊμανί, ο οποίος υπήρξε το “αόρατο χέρι” του Ιράν στο Ιράκ, ο Τραμπ θα υποχρεωθεί να ανεχτεί τον όλο και μεγαλύτερο εναγκαλισμό της Βαγδάτης με την Τεχεράνη.

Στο διάγγελμα του ο πρόεδρος Τραμπ εστίασε στην ανάγκη καθολικής απομόνωσης της Τεχεράνης, αλλά ούτε αυτό φαίνεται να το πετυχαίνει. Ρωσία, Κίνα αλλά και οι χώρες της ΕΕ μένουν πιστές στην συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, από την οποία οι ΗΠΑ αποχώρησαν μονομερώς. Πρέπει να σημειώσουμε πως υπάρχουν πλέον σημάδια πως οι Ιρανοί είναι έτοιμοι να αποσυρθούν οριστικά από την συμφωνία, μιμούμενοι τους Αμερικανούς.

Οι εξελίξεις οδηγούν σε αυτοσυγκράτηση

Αξίζει να επισημάνουμε μία διχογνωμία που παρατηρήθηκε στο εσωτερικό του Ιράν. Σχολιάζοντας τις πυραυλικές επιθέσεις στην βάση Αλ Άσαντ, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Ζαρίφ προανήγγειλε το τέλος των πολεμικών αντιποίνων. Όμως οι ανακοινώσεις των Φρουρών της Επανάστασης, το επίλεκτο σώμα που υπηρετούσε ο Σουλεϊμανί, μέχρι πρότινος καλούσαν σε «σκληρότερη εκδίκηση».

Είναι νωρίς να μιλήσουμε αν αυτές οι ανακοινώσεις είναι καθαρά για εσωτερική κατανάλωση, ή σχετίζονται με την χρόνια διαμάχη μεταρρυθμιστών-σκληροπυρηνικών στο εσωτερικό του καθεστώτος. Το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης δρα αυτόνομα, χωρίς να ελέγχεται από την κεντρική κυβέρνηση. Τον περασμένο Φεβρουάριο ο Ζαρίφ είχε απειλήσει με παραίτηση, μιλώντας για «πόλεμο εκ των έσω», δείχνοντας την ηγεσία των Φρουρών.

Όμως το τραγικό περιστατικό με την κατάρριψη του Boeing δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε αυτοσυγκράτηση και την επίλεκτη πτέρυγα του ιρανικού καθεστώτος. Αυτό αναμένει τουλάχιστον η Γαλλία, που δήλωσε πως επιθυμεί «χώρο στις διαπραγματεύσεις με το Ιράν». Το Παρίσι έχει δίκιο. Ακόμα και σε έναν “ψευδοπόλεμο”, όπως αυτός που είδαμε να διαδραματίζεται μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης, δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα πολεμικό ατύχημα, όπως συνέβη με την κατάρριψη του Boeing.

Διότι αν το ατύχημα αυτό επαναληφθεί, με θύματα Αμερικανούς πολίτες ή στρατιώτες για παράδειγμα, δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε μία ανοιχτή πολεμική σύγκρουση. Το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης ανέλαβε σε ανακοίνωση του την «πλήρη ευθύνη», επομένως μοιάζει δύσκολο να συνεχίσει τον δρόμο της «σκληρής εκδίκησης», όπως είχε προαναγγείλει. Μένει να δούμε αν αυτό το τραγικό συμβάν είναι το έναυσμα για να ανοίξει έναν νέος διαπραγματευτικός δίαυλος με το Ιράν, όπως κατά βάθος φαίνεται να επιθυμεί ακόμα και ο ίδιος ο Τραμπ.