Ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας επεκτείνεται στο διάστημα

Η πρόσφατη είδηση της επιτυχούς εκτόξευσης κινεζικού δορυφόρου που ολοκληρώνει το κινεζικό παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού Beidou (το οποίο αριθμεί συνολικά 55 δορυφόρους και είναι ανταγωνιστικό του αμερικανικού GPS αλλά και του ευρωπαϊκού Galileo), στρέφει αναγκαστικά την προσοχή μας στο διάστημα, αφού έχει πλέον ενταχθεί πλέον σε πεδίο αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Κίνας.

Στον υπό διαμόρφωση διαστημικό ανταγωνισμό των δύο δυνάμεων, εντάσσεται προσφάτως και η εξερεύνηση του πλανήτη Άρη, καθώς προγραμματίζουν αμφότερες την αποστολή εξερευνητικών σκαφών με διαφορά λίγων ημερών. Η Κίνα σχεδιάζει την εκτόξευση του Tianwen-1 και η NASA του σκάφους Perseverance Rover. Τα δύο εξερευνητικά σκάφη αναμένεται να προσεγγίσουν τον Κόκκινο Πλανήτη τον Φεβρουάριο του 2021.

Για τις ΗΠΑ η εν λόγο αποστολή θα είναι η 7η, ενώ για την Κίνα η πρώτη. Αν η κινεζική προσπάθεια επιτύχει, θα συνιστά ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα προόδου για την κινεζική τεχνολογία. Παράλληλα με τις αποστολές των δύο δυνάμεων, να σημειώσουμε πως και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εκτόξευσαν το δικό τους εξερευνητικό σκάφος (η πρώτη διαστημική αποστολή από Άραβες).

Μαίνεται ο διαστημικός ανταγωνισμός

Παρ’ όλο το επιστημονικό ενδιαφέρον, ο αγώνας για την εξερεύνηση του διαστήματος είναι κατά βάση πολιτικός. Κανείς δεν μπορεί να λησμονήσει τον αγώνα για την “κατάκτηση” της Σελήνης από τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ στον Ψυχρό Πόλεμο (που ολοκληρώθηκε με την ιστορική πρώτη προσελήνωση το 1969 χαρίζοντας τη νίκη στις ΗΠΑ). Ο σύγχρονος ανταγωνισμός έχει θέσει έναν ακόμα δυσκολότερο στόχο, τον Άρη.

Οι κινεζικές αρχές γνωρίζουν πως θα αποκτήσουν τεράστιο κύρος, αν ξεπεράσουν τις ΗΠΑ στο διάστημα. Για τον λόγο αυτόν τα σχέδιά τους είναι μεγαλεπήβολα, καθώς προγραμματίζουν την επανδρωμένη αποστολή στον Άρη. Η χώρα τα τελευταία χρόνια έχει επενδύσει σημαντικά ποσά στην ανάπτυξη της διαστημικής της υπηρεσίας, με στόχους την αποστολή επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη, αλλά και την ανάπτυξη του δικού της διαστημικού σταθμού.

Η επιθυμία του Πεκίνου είναι η χώρα να αποτελέσει μεγάλη διαστημική δύναμη μέχρι το 2030. Όμως, παρ’ όλη την κινεζική πρόοδο, η χώρα θα πρέπει να διανύσει ακόμα μεγάλη απόσταση για να φτάσει τις ΗΠΑ, δεδομένου του γεγονότος ότι εισήλθε αργά στο διαστημικό αγώνα, αφού οι τελευταίες φαίνονται να μην μένουν άπραγες. Ο πρόεδρος Τραμπ έθεσε τους στόχους, οι οποίοι αφορούν επανδρωμένες αποστολές, τόσο στην Σελήνη, όσο και στον Άρη (η Κίνα εκτόξευσε με επιτυχία το σκάφος της την 23 Ιουλίου 2020).

Στο παιχνίδι και άλλες δυνάμεις

Ο ηγεμονικός ανταγωνισμός των δύο μεγαλύτερων παικτών του σύγχρονου διεθνούς συστήματος, οδηγεί ολοένα και περισσότερους αναλυτές παγκοσμίως στην θέση πως η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος τελικά είναι αναπόφευκτη. Στη διαδικασία αυτήν συμμετέχουν κι άλλες δυνάμεις, συγκριτικά μικρότερου βεληνεκούς, γεγονός που συνεπάγεται πως αρκετά κράτη πλέον έχουν την τεχνολογική δυνατότητα να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στο διάστημα.

Οι δυνάμεις αυτές ενδεικτικά είναι η Ρωσία, η Ινδία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (κυρίως Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία), η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Βραζιλία και η Αργεντινή. Όμως τι πρακτικά σημαίνει αυτή η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος και πως μπορεί να επηρεάσει τους ανθρώπους στη γη; Το θέμα αυτό εκ πρώτης όψεως μπορεί να φαντάζει στον καθημερινό αναγνώστη εξωτικό, σχεδόν στα όρια της επιστημονικής φαντασίας.

Παρ’ όλα αυτά, ο ανταγωνισμός δυνάμεων στο χώρο του διαστήματος δεν είναι καθόλου καινούργιος. Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση του θέματος θα ξεκαθαρίσουμε τι ορίζεται ως διάστημα. Το τελευταίο αποτελεί τον αχανή χώρο στον οποίο υπάρχουν κι αλληλεπιδρούν όλα τα ουράνια σώματα. Τα όρια του δεν είναι εντελώς ευδιάκριτα, καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένο όριο μεταξύ γήινης ατμόσφαιρας και διαστήματος. Πρακτικά τα όρια βρίσκονται στα 100 χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος.

Εκεί βρίσκεται το γεωδιάστημα, το οποίο περιλαμβάνει τα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας, δηλαδή την ιονόσφαιρα και την μαγνητόσφαιρα. Η περιοχή αυτή είναι σημαντική διότι προκαλεί αστάθειες στις δορυφορικές τροχιές, οι οποίες πρέπει να διορθώνονται συνεχώς, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω.

Ψυχρός πόλεμος και διάστημα

Το διάστημα ήταν το πεδίο στο οποίο επεκτάθηκε ο ανταγωνισμός των δύο υπερδυνάμεων επί Ψυχρού Πολέμου, όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Ρόλαντ Ρήγκαν το 1983 ανακοίνωσε στην αμερικανική και παγκόσμια κοινή γνώμη το πρόγραμμα αντιβαλλιστικής άμυνας των ΗΠΑ (Strategic Defense Initiative-SDI). Έμεινε γνωστότερο ως “Stars Wars-Πόλεμος των Άστρων”, που σκοπό είχε να καταστήσει τις ΗΠΑ απρόσβλητες από τα σοβιετικά πυρηνικά όπλα.

Με εξουδετερωμένο αυτό το στρατηγικό πλεονέκτημα, η ΕΣΣΔ δεν θα μπορούσε να πλήξει και συνεπώς να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ, που γίνονταν ακαταμάχητες. Το εν λόγω δαπανηρότατο πρόγραμμα αύξησε την πίεση στην ήδη παραπαίουσα οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία εν τέλει εξαιτίας του ανταγωνισμού και της τεχνολογικής ανωτερότητας των ΗΠΑ, αναγνώρισε την αδυναμία της και κατέρρευσε, συμπαρασύροντας στη διάλυση ολόκληρο τον ανατολικό συνασπισμό.

Μετά από 45 χρόνια αντιπαλότητας σε όλα τα επίπεδα, ο ανταγωνισμός στο διάστημα έδωσε τελικά την χαριστική βολή στην Σοβιετική Ένωση. Έκτοτε το διάστημα χρησιμοποιήθηκε κυρίως για επιστημονικούς σκοπούς, με κάποια περιορισμένη στρατιωτική χρήση, κυρίως λόγω της ύπαρξης κατασκοπευτικών δορυφόρων, ενώ τον πρώτο λόγο είχε η διάσημη NASA κι έπειτα η ευρωπαϊκή ESA.

Η μονοπολική στιγμή των ΗΠΑ ολοκληρώθηκε με την άνοδο νέων δυνάμεων στο διεθνές σύστημα, οι οποίες ήταν διατεθειμένες να αμφισβητήσουν ξανά την αμερικανική πρωτοκαθεδρία. Μια από αυτές τις δυνάμεις αναδύθηκε ταχύτατα και ξεχώρισε ως η κύρια αντίπαλος των ΗΠΑ. Φυσικά αναφερόμαστε στην Κίνα, η οποία αναπτύσσεται ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες σε όλους τους τομείς. Ήδη σε επίπεδο οικονομίας η Κίνα αναμένεται να αφήσει πίσω τις ΗΠΑ την τρέχουσα δεκαετία, όντας η ισχυρότερη οικονομική δύναμη του κόσμου.

Η επανάκαμψη της Κίνας

Το Πεκίνο τα τελευταία χρόνια επιχειρεί να μεταφράσει την οικονομική του ισχύ σε πολιτική διείσδυση, ώστε να κυριαρχήσει στην περιφέρεια της νοτιοανατολικής Ασίας, εκδιώκοντας τις ΗΠΑ. Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού (Belt and Road Initiative-BRI), συνιστά ένα πρωτοφανές σε έκταση επενδυτικό πρόγραμμα που ενώνει εμπορικά την Ασία, Αφρική και την Ευρώπη προς όφελος φυσικά της Κίνας.

Επιπροσθέτως, το Πεκίνο ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ σε επίπεδο τεχνολογίας, καθώς έχει αποκτήσει την τεχνογνωσία να το πράξει σε αναρίθμητους τομείς (χαρακτηριστικός είναι ο ανταγωνισμός για τα δίκτυα 5G), συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής. Πράγματι, η Κίνα υλοποιεί ένα εκτεταμένο εξοπλιστικό πρόγραμμα ενίσχυσης κι εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεών της, ώστε να είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ με αξιώσεις, ακόμα και στον τομέα που είναι αδιαμφισβήτητα κυρίαρχες.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η αυτονόμηση του Πεκίνου όσον αφορά το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα γεωεντοπισμού, το οποίο προσφέρει στην Κίνα αναρίθμητες ικανότητες, τόσο στον στρατιωτικό, όσο και στον πολιτικό του χαρακτήρα αφού δύναται να χρησιμοποιηθεί σε δραστηριότητες σχετιζόμενες με τις μεταφορές, τη γεωργία, την αλιεία, το εμπόριο, ακόμα και στην πρόβλεψη επικείμενων φυσικών καταστροφών.

Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού

Οι κινεζικές αρχές προσφέρουν τις δυνατότητες του εν λόγω συστήματος δωρεάν σε όποιον επιθυμεί (απευθύνεται ειδικά στα κράτη της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής, στις περιοχές δηλαδή που η κινεζική διείσδυση είναι εντονότερη) να τις χρησιμοποιήσει. Για αυτόν τον λόγο, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία τοποθετείται στο τεράστιο επενδυτικό πρόγραμμα Belt and Road Initiative (BRI), χαρακτηριζόμενη μάλιστα ως ο κινεζικός «Information Silk Road» (μαζί με το δίκτυο 5G), αφού διευκολύνει την εξάπλωση της κινεζικής επιρροής και στο διάστημα.

Φυσικά το Πεκίνο ανεξαρτητοποιείται σε έναν κρίσιμο στρατιωτικό δείκτη, καθώς πλέον θα διαθέτει το δικό του ανεξάρτητο σύστημα πλοήγησης πυραύλων, αεροσκαφών και υποβρυχίων, αφού η εμπειρία του 1996 ανάγκασε τις κινεζικές αρχές να επιδιώξουν την ανάπτυξη ενός δικού τους ανεξάρτητου δικτύου το οποίο θα υποστηρίζει τις κινεζικές ένοπλες δυνάμεις.

Η τρίτη κρίση της Ταϊβάν εκείνη τη χρονιά είχε οδηγήσει τον κινεζικό στρατό να εξαπολύσει τρεις πυραύλους στο στενό της Ταϊβάν, ως προειδοποιητικές βολές στην κυβέρνηση της νησιωτικής χώρας. Όμως το στίγμα των δύο πυραύλων χάθηκε, με συνέπεια να μη γνωρίζουν οι Κινέζοι την ακριβή τους πορεία. Για την απώλεια αυτήν θεώρησαν υπεύθυνες τις ΗΠΑ, καθώς οι τελευταίες διέκοψαν το GPS στην περιοχή του Ειρηνικού, στερώντας από τον κινεζικό στρατό πολύτιμες πληροφορίες. Η ταπείνωση αυτή οδήγησε στην απόφαση για πλήρη ανεξαρτητοποίηση της χώρας από το αμερικανικό σύστημα GPS.