Ο Σερεζίνι στο Ντονμπάς

Το 2014 έτυχε να παρακολουθήσω για λίγη ώρα την έναρξη στη Ρώμη του ιδρυτικού συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ονομάζεται ακριβώς έτσι “Κομμουνιστικό Κόμμα”, χωρίς το επίθετο “Ιταλικό” ή “Ιταλίας“, καθώς το πλήρες όνομα με τον εθνικό προσδιορισμό το έχουν εξασφαλίσει άλλα κομμουνιστικά κόμματα της χώρας, όλα μικροσκοπικά σε ψήφους και σε μέλη.

Για να αποφεύγεται κάθε σύγχυση, το κόμμα στο οποίο αναφέρομαι αποκαλείται κοινώς με το όνομα του ηγέτη του: “Κομμουνιστικό Κόμμα του Μάρκο Ρίτσο”. Ο Ρίτσο είναι σχετικά νέος πολιτικός που προέρχεται από το κόμμα “Κομμουνιστική Επανίδρυση”. Αναδείχτηκε γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος που ο ίδιος ίδρυσε στις αρχές της περασμένης δεκαετίας.

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε σε συνεδριακό κέντρο. Μέσα σε μια αίθουσα όπου κυριαρχούσαν οι κόκκινες σημαίες και τα πορτραίτα του Μαρξ, του Λένιν και του Στάλιν, άκουσα με προσοχή τον χαιρετισμό των αντιπροσωπειών των Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ. Οι δύο αντιπροσωπείες ευχαριστούσαν τους «Ιταλούς συντρόφους» για την αλληλεγγύη τους προς τους αγωνιζόμενους Ρώσους των δυο περιοχών.

Η αλληλεγγύη αυτή –ανέφεραν οι χαιρετισμοί– δεν εκφραζόταν μόνον από την πρόσκληση στις δυο αντιπροσωπείες να παραβρεθούν στο ιδρυτικό συνέδριο, αλλά και από την περιοδεία που είχε πρόσφατα κάνει στις δύο περιοχές ένα ιταλικό μουσικό συγκρότημα, το Banda Bassotti, παίζοντας αντιφασιστικά τραγούδια. Η παρουσία των δυο αντιπροσωπειών και τα λεγόμενα τους με προβλημάτισαν σε σχέση με το θέμα της εξέγερσης των κατοίκων των δύο αυτών περιοχών εναντίον της Ουκρανίας.

Η αντιπαράθεση είχε βεβαίως εθνικές ρίζες, καθώς η διοικητική ένταξη των ρωσικών μέχρι τότε Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ στην Ουκρανία είχε γίνει σχεδόν αμέσως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, για λόγους ενίσχυσης της ουκρανικής βιομηχανίας. Το γεγονός, όμως, πως οι δυο αντιπροσωπείες είχαν δεχτεί την πρόσκληση να παρευρεθούν στο συνέδριο ενός, έστω μικρού, Κομμουνιστικού Κόμματος, με οδήγησε στο συμπέρασμα πως η εξέγερση των ρωσόφωνων είχε και πολιτικά αίτια.

Στρεφόταν δηλαδή ενάντια στις δεξιές κυβερνήσεις του Κιέβου, που είχαν προκαλέσει διεθνές σκάνδαλο όταν θέσπισαν την επίσημη ένταξη των συνεργατών των Γερμανών, όπως ο ναζί εγκληματίας πολέμου Στεπάν Μπαντέρα, στον κατάλογο των “εθνικών ηρώων” της Ουκρανίας. Αυτές τις ημέρες, όμως, που η Ουκρανία και η ρωσική εισβολή κυριαρχούν στην επικαιρότητα, αναγκάστηκα να αναθεωρήσω αυτή την εντύπωση.

Μου έτυχε να διαβάσω την προδημοσίευση μέρους βιβλίου για την Ουκρανία που μόλις κυκλοφόρησε και που έγραψε ο Ιταλός δημοσιογράφος Αντρέα Σερεζίνι, συνεργάτης της αριστερής εφημερίδας “Μανιφέστο”. Ο Σερεζίνι, μαζί με τον συνάδελφο του Λορέντζο Τζιρόφι, επισκέφθηκαν το Ντονμπάς πολλές φορές. Την πρώτη φορά, γράφει, «ήλπιζα να μπορέσω να αφηγηθώ κάτι σαν ένα νέο ισπανικό εμφύλιο πόλεμο». Κι αυτό διότι στην περιοχή ανέμιζαν παντού κόκκινες σημαίες και οι τοίχοι του κυβερνητικού κτηρίου “Ντόμα Αντμινιστράτσιγια” στο Ντονέτσκ κραύγαζαν «No Pasaran!».

Γρήγορα, όμως, καθώς συνεχίστηκαν οι επισκέψεις, η εικόνα που παρουσιαζόταν στον αλληλέγγυο επισκέπτη άρχισε να αλλάζει. Κοντά στις κόκκινες, διέκρινε και σημαίες της Ρωσίας αλλά και άλλες με το δικέφαλο αετό των τσάρων. Μεγάλη η έκπληξη. Τι συμβαίνει; Ποια είναι η πολιτική κατεύθυνση των εξεγερμένων ρωσόφωνων; Σε μια προσπάθεια να δώσει απάντηση στο ερώτημα αυτό, ο Σερεζίνι διηγείται πώς αφιέρωσε ένα πρωινό να απευθύνει κάποιες ερωτήσεις στον γραμματέα της οργάνωσης Ντονέτσκ του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ντονμπάς.

Μια συνομιλία δύσκολη, καθώς τα ρωσικά του Ιταλού ήταν πενιχρά και τα αγγλικά του ρωσόφωνου ανύπαρκτα. Έτσι η συζήτηση διεξήχθη με τρόπο σχηματικό: ο Ιταλός του έλεγε ονόματα ιστορικών μορφών και ο ρωσόφωνος του απαντούσε με κάποιον τρόπο αν ήταν της αρεσκείας του ή όχι. Μαθαίνουμε έτσι πως τα ονόματα του Στάλιν και του τελευταίου τσάρου Νικόλαου Β΄ έγιναν δεκτά με μεγάλη ικανοποίηση και με την κραυγή «χαρασό!».

Μαρξ και Ένγκελς

Μέτρια η αποδοχή του Μουσολίνι, συνοδευόμενη από το σχόλιο «βεβαίως εισέβαλε στη χώρα μας αλλά κατά βάθος ήταν κι αυτός εθνικιστής». Στο όνομα του Λένιν ο ρωσόφωνος κομμουνιστής απάντησε με γκριμάτσες, πιθανώς διότι ο Λένιν ευθύνεται για το γεγονός πως οι δύο ρωσικές περιοχές πέρασαν στη δικαιοδοσία της Ουκρανίας. Οι λιγότερο αποδεκτοί ήταν ο Μαρξ και ο Ένγκελς, τους οποίους ο συνομιλητής χαρακτήρισε με τη λέξη «πεντεράστ!», δηλαδή “αδελφές” ή κάτι χειρότερο.

Στο τέλος αυτής της ανταλλαγής απόψεων ο Ιταλός αφηγείται πως ύψωσε το βλέμμα του στο άγαλμα του Λένιν, υπό τη σκιά του οποίου έλαβε χώρα, και αναρωτήθηκε εάν αυτό το άγαλμα μπορούσε να περπατήσει θα ντρεπόταν και θα έφευγε από εκεί. Η σύγχυση έγινε ακόμη μεγαλύτερη όταν ο Ιταλός επισκέπτης συνάντησε και μεγάλες ομάδες νεοφασιστών, από την Ιταλία, τη Γαλλία και άλλες χώρες, που είχαν προσχωρήσει στις δυνάμεις των ρωσόφωνων. Και είχαν προσχωρήσει για να πολεμήσουν εναντίον των ομοϊδεατών τους, που είχαν ενταχθεί στις ουκρανικές νεοναζιστικές οργανώσεις. Ας σημειωθεί ότι οι κυβερνήσεις του Κιέβου έχουν φροντίσει να ενσωματώσουν αυτές τις οργανώσεις στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις.

Η προσχώρηση των ξένων εθελοντών στις δυνάμεις των αυτονομιστών κατά κανόνα χαιρετίζονται με επίσημες ανακοινώσεις των αυτονομιστών και παρακολουθούνται με προσοχή από την ιταλική αστυνομία. Ο ιταλικός νόμος απαγορεύει σε Ιταλούς πολίτες να εντάσσονται ως εθελοντές σε ξένα στρατεύματα. Πριν λίγα χρόνια Ιταλοί εθελοντές είχαν καταδικαστεί σε δύο έτη κατ’ οίκον κράτηση διότι πολέμησαν με τους Κούρδους της Συρίας εναντίον της ISIS.

Νεοφασίστες

Σε ό,τι αφορά τους νεοφασίστες στο Ντονμπάς, στις 8 Μαρτίου ο ιταλικός Τύπος δημοσίευσε τα ονόματα δυο ηγετικών στελεχών της νεοφασιστικής οργάνωσης Forza Nuova, για τους οποίους εκδόθηκαν εντάλματα συλλήψεως. Σε ό,τι αφορά τον πολιτικό προσανατολισμό των ρωσόφωνων αυτονομιστών, το συμπέρασμα του Ιταλού δημοσιογράφου είναι το εξής: «Ο αντιφασισμός στο Ντονέτσκ δεν έχει καμία σχέση με το δικό μας. Για τους Ρώσους, ο αντιφασισμός συνίσταται στο στρατό του Στάλιν που υπερασπίζεται την πατρίδα και αποκρούει τους Γερμανούς εισβολείς. Πιθανώς αυτό εννοεί και ο Πούτιν με τη λέξη “αποναζιστικοποίηση”. Ο αντιφασισμός δεν σημαίνει την αντιπαράθεση με το ναζισμό ως αντιδραστική ιδεολογία, αλλά γενικότερα σηματοδοτεί την ήττα των εχθρών της Ρωσίας».

Όσο για τις κόκκινες σημαίες και τα σφυροδρέπανα που με μεγάλη μας έκπληξη διακρίναμε αυτές τις ημέρες επάνω στα τανκς των αυτονομιστών, κατά τον Ιταλό παρατηρητή είναι σύμβολα, που όσοι τα χρησιμοποιούν δεν τα συνδέουν με τον κομμουνισμό: «Είναι σύμβολα της σοβιετικής αυτοκρατορικής ισχύος. Γι΄ αυτό το λόγο τα βλέπει κανείς δίπλα σε πορτρέτα του τσάρου».

Με εντυπωσίασε πάρα πολύ αυτή η αντιστροφή της πολιτικής ορολογίας, όπου η προσφώνηση “σύντροφος” είναι απλώς ένας τυπικός τίτλος ευγενείας, όπως το “κύριος”. Το ηγετικό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν ξεχωρίζει τον “εθνικιστή” από τον πατριώτη και συγχέει τον Μουσολίνι με τον Γκαριμπάλντι. Οι ξένοι κομμουνιστές και αριστεροί θεωρούνται εξ ορισμού φίλοι της Ρωσίας. Οι δε φασίστες είναι κακοί όταν επιβουλεύονται τη χώρα μας, αλλά όταν πολεμούν με το μέρος μας είναι καλοί.

Δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω τη μαρτυρία του Σερεζίνι, τον οποίο γνωρίζω προσωπικά και τον εκτίμησα ιδιαίτερα όταν διάβασα το πολύ ενδιαφέρον παλαιότερο βιβλίο του με θέμα τη Μαύρη Διεθνή. Δικαιούμαι όμως μετά από σχεδόν έναν αιώνα “υπαρκτού σοσιαλισμού” να περιμένω κάτι παραπάνω τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την στοιχειώδη πολιτική ορολογία και τις πιο βασικές έννοιες. Τουλάχιστον ο Μαρξ και ο Ένγκελς να μην εκλαμβάνονται σαν ομοφυλόφιλο ζευγάρι!