Πετρέλαιο και γεωπολιτική – Κερδισμένοι και χαμένοι από τον πόλεμο του Σαλμάν

Η Σαουδική Αραβία αποτελεί έναν από τους διεθνείς παίκτες στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου. Επομένως, η ξαφνική αλλαγή της σαουδαραβικής πολιτικής δεκαετιών, με αρχιτέκτονα τον πρίγκηπα Σαλμάν, έχει πολλούς αποδέκτες και πολλές παρενέργειες. Για το Ιράν η δραστική μείωση των τιμών πετρελαίου το καθιστά ανίκανο να χρηματοδοτήσει επαρκώς τα εξοπλιστικά του προγράμματα και τους πολέμους στην Υεμένη, τη Συρία και το Λίβανο. Αυτό βέβαια εξυπηρετεί απόλυτα το Ισραήλ.

Η Σαουδική Αραβία δείχνει τα δόντια της στις ΗΠΑ, οι οποίες δεν αντέδρασαν όπως θα ήθελε το Ριάντ έναντι της Τεχεράνης. Επιπλέον, οι Σαουδάραβες παίρνουν θέση εναντίον της ύπαρξης του σχιστολιθικού αργού, το οποίο μπορεί να πάρει μερίδια αγοράς από αυτούς. Με την κίνηση της να αυξήσει την παραγωγή της στα ύψη δηλώνει –όπως γράφουν και Σαουδάραβες αναλυτές– πως θα κάνει την αγορά πετρελαίου ελεύθερη και όχι ένα καρτέλ για το σχιστολιθικό είδος, το οποίο επιζεί με δάνεια και επιδοτήσεις. Αυτό κάνει τη Σαουδική Αραβία ένα σοβαρό παίχτη στο διεθνές σκηνικό.

Για πρώτη φορά το Ριάντ δείχνει πως δεν είναι ενεργούμενο των ΗΠΑ. Οι Σαουδάραβες αναλυτές είναι όμως αρκετά προσεκτικοί στο να ρίχνουν την ευθύνη της όλης αναταραχής στη Ρωσία. Αυτή όμως η κίνηση του Ριάντ δεν υποστηρίζεται από καμία είδους επίδειξη πολεμικής ισχύος. Η Σαουδική Αραβία έχει χάσει τον πόλεμο στην Υεμένη, δεν μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα στη Συρία, στην οποία έχει αποκτήσει καίριο λόγο η Τουρκία, δεν μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις στο Ιράκ έναντι του Ιράν και δεν διαθέτει ένα αξιόπιστο κοινωνικό-πολιτικό θεσμικό πλαίσιο για να στηρίξει την πολιτική μιας, έστω τοπικής, μεγάλης δύναμης.

Έχει πληρώσει επί σειρά δεκαετιών δισεκατομμύρια για τη διάδοση του Βαχαμπισμού στον ισλαμικό κόσμο, έχει υποστηρίξει διάφορες φονταμενταλιστικές ομάδες, ακόμα και την Αλ-Κάϊντα, αλλά από όλα αυτά δεν έχει προσποριστεί καμιά ωφέλεια. Αντιθέτως έχει γίνει το κέντρο της ιδεολογίας της ισλαμικής τρομοκρατίας και πληρώνει και πάλι αφειδώς για να μπορεί να καλύψει μια τέτοια αποτρόπαια φήμη. Η Σαουδική Αραβία, όχι μόνον δεν έχει ισχύ να προβάλει πέραν του πετρελαίου της, αλλά μπορεί και εύκολα να υπονομευτεί ως καθεστώς.

Και οι Αμερικανοί και οι Τούρκοι, οι οποίοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή εναντίον του νεαρού πρίγκιπα Σαλμάν, θα έχουν κάθε λόγο να υπονομεύσουν το καθεστώς, ή τουλάχιστον να αλλάξουν την ηγεσία του. Παρόλα αυτά ο πρίγκιπας διακινδυνεύει γιατί ξέρει πως, αν υπάρξει αναταραχή στο βασίλειο με μια βίαιη αλλαγή ηγεσίας, θα έχουμε το αντίθετο φαινόμενο, δηλαδή την αύξηση των τιμών. Το πετρέλαιο, ως όπλο, παίζει διπλό ρόλο. Σε χαμηλές τιμές εξοβελίζει το σχιστολιθικό και σε πολύ υψηλές τιμές δημιουργεί πρόβλημα στις οικονομίες των καταναλωτών.

Ενισχυμένη η Κίνα

Η Κίνα ως χώρα καταναλωτής, με λίγο και ακριβό πετρέλαιο ιδίας παραγωγής, αυτή τη στιγμή αγοράζει και αποθηκεύει στις χαμηλότερες τιμές από ποτέ. Επωφελείται, όπως και άλλες χώρες καταναλωτές από τις χαμηλές τιμές, αλλά δεν μπορεί να δρέψει άμεσα τους καρπούς αυτής της καλής συγκυρίας, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης. Η Κίνα είναι, χωρίς να κάνει καμία κίνηση στη διεθνή σκακιέρα, κερδισμένη τουλάχιστον οικονομικά. Είναι επίσης κερδισμένη εμμέσως γιατί και οι ΗΠΑ και η Ρωσία βρίσκονται σε δύσκολη θέση πράγμα, που την ενισχύει ακόμα περισσότερο.

Παρ’ όλα αυτά ως ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου είναι στο στόχαστρο και της Ρωσίας και της Σαουδικής Αραβίας, ως ο σπουδαιότερος αγοραστής. Και οι δυο παραγωγοί θα κάνουν κάθε υποχώρηση για να διατηρήσουν και να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους στην κινεζική αγορά, όπου επικρατεί μια αχανής “αγορά των αγοραστών”. Όλα τα παραπάνω έλαβαν χώρα μέσα σε μια σπάνια συγκυρία πανδημίας, η οποία έχει καθηλώσει τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου και έχει μειώσει την κατανάλωση πετρελαίου κατά 30% τουλάχιστον.

Αυτή ήταν και η αιτία της αδυναμίας της απορρόφησης της υπερπαραγωγής και η άμεση έλλειψη αποθηκευτικών χώρων για το πλεονάζον δυναμικό. Αυτό ήταν που έφερε τις τιμές μείον 30 δολάρια το βαρέλι, κάτι πρωτοφανές στα οικονομικά χρονικά. Τα σχέδια της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και της Ρωσίας, κατά του σχιστολιθικού πετρελαίου ευοδώθηκαν υπέρ το δέον. Τώρα όλοι αντιμετωπίζουν την πιθανότητα για χαμηλές τιμές πετρελαίου, για μακρύ χρονικό διάστημα.

Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν πως το πετρέλαιο δεν θα ξεπεράσει ποτέ την τιμή των 40 δολαρίων (το βαρέλι). Αυτό συνδυάζεται με τις επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια, οι οποίες όμως σε σχέση με τις χαμηλές τιμές του μαύρου χρυσού γίνονται ασύμφορες. Η υψηλή τεχνολογία της καθαρής ενέργειας είναι ένα μεγάλο οικονομικό και πολιτικό ατού στα χέρια της Κίνας, της Γερμανίας και άλλων προηγμένων χωρών. Αν οι επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα σταματήσουν, τότε χάνεται το πλεονέκτημα γι’ αυτές και μαζί η επιρροή τους στον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό και συνεπώς στα παιγνίδια ισχύος και επιρροής.

Στο προσκήνιο πολεμικά σενάρια

Είναι πλέον προφανές πως η συγκυρία της αλλαγής πολιτικής του Ριάντ και της πανδημίας ανατρέπει, μέσω της οικονομίας, τις γεωστρατηγικές ισορροπίες παγκοσμίως. Κατ’ αρχάς καταδεικνύει πως οι ΗΠΑ είναι πλέον τρωτές στο θέμα της ενέργειας από άλλες δυνάμεις και κυρίως είναι τρωτές οικονομικά από το υψηλό κόστος των νέων τεχνολογιών εξόρυξης. Η αμερικανική οικονομία, με τις τεράστιες πολεμικές σπατάλες και ανισορροπίες, τα αρνητικά επιτόκια και το μεγάλο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, γίνεται προφανές πως βρίσκεται εν κινδύνω.

Αυτό μειώνει την ισχύ και την επιρροή της. Επιπλέον την οδηγεί, ή θα την οδηγήσει, σε λάθος αποφάσεις για τη διατήρηση της θέσεως της ως υπερδύναμη. Θα επιτρέψει σκέψεις, όπως του Ερντογάν, για ανεξαρτητοποίηση της τουρκικής πολιτικής από αυτή του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. Θα επιτρέψει στην Κίνα να κάνει υπολογισμούς για μία πιθανή κατ’ ευθείαν αναμέτρηση με τις ΗΠΑ στην Νότια Σινική Θάλασσα και την Ταϊβάν. Με την ένταση που επικρατεί σήμερα μεταξύ των δύο, λόγω των κατηγοριών του Τραμπ ότι η Κίνα είναι υπεύθυνη για τη διάδοση του κορονοϊού, γίνεται πιθανότερη αυτή η σύγκρουση.

Δεύτερον, αποσταθεροποιεί ολόκληρη τη Μέση Ανατολή η οποία ζει και αναπνέει από
το πετρέλαιο και αυτό αλλάζει τις ισορροπίες δυνάμεων και επιρροών στην περιοχή.
Με τις σημερινές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου, Αλγερία, Λιβύη, Ιράκ, Εμιράτα, Νότιο Σουδάν, Αίγυπτος, και οι υπόλοιποι, βλέπουν να ανοίγει μπροστά τους η άβυσσος της φτώχειας. Εάν δε η πανδημία δεν έχει περιοριστεί δραστικά, μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, ο συνδυασμός αυτός, ή η συγχρονικότητα στην οποία βρεθήκαμε, μπορεί να οδηγήσει σε έναν ή και πολλούς πολέμους στην περιοχή.

Το Ισραήλ άλλωστε είναι πάντα ευαίσθητο σε κινήσεις τις οποίες δεν ελέγχει. Αυτό θα
εμπλέξει τις μεγάλες δυνάμεις με πολλούς και επικίνδυνους τρόπους. Η θέση της Ελλάδος μέσα σε αυτή την βίαιη αναδιάταξη δυνάμεων είναι εξαιρετικά ευάλωτη και οι ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων της χώρας έχουν να αντιμετωπίσουν καταστάσεις τις οποίες ουδέποτε είχαν φανταστεί, ή αντιμετωπίσει πριν. Όποιος γνωρίζει καλά την ιστορία της περιοχής αντιλαμβάνεται απόλυτα τους πρωτόγνωρους κινδύνους που ελλοχεύουν.