Ποιοι πρόθυμοι συμμετέχουν στον Ισλαμικό Άξονα του Ερντογάν

Συσπειρώνοντας σουνιτικές ισλαμικές χώρες γύρω του, ο Ερντογάν μοιάζει να έχει κηρύξει Ιερό πόλεμο στη Δύση, επιφυλάσσοντας για τον ίδιο ηγετικό ρόλο. Συγκεκριμένα, επιχειρεί να ηγηθεί του σουνιτικού Ισλάμ, ειδικά των τουρκογενών εθνοτήτων και των μουσουλμανικών πληθυσμών που κατοικούν σε περιοχές που στο παρελθόν ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δεν κρύβει, άλλωστε, τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες του.

Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να ερμηνευτούν δηλώσεις του ότι «οι χώρες της Δύσης που επιτίθενται στο Ισλάμ θέλουν να αρχίσουν πάλι τις Σταυροφορίες». Στη διαμάχη του με τον πρόεδρο Μακρόν, μιλάει σαν de facto προστάτης και εκπρόσωπος των μουσουλμάνων. Ούτε οι αποτρόπαιες επιθέσεις της ισλαμικής τρομοκρατίας δεν μείωσαν την πολεμική ρητορική του. Είναι ενδεικτικό ότι εμμέσως αφήνει να αιωρείται ότι έχει τη δυνατότητα να πυροδοτήσει κοινωνικές εξεγέρσεις των μουσουλμανικών κοινοτήτων στην Ευρώπη.

Πάντως, η τελευταία τρομοκρατική επίθεση με στόχο Γάλλους πολίτες κανονικά θα έπρεπε να ρίξει τους τόνους από την πλευρά Ερντογάν, αλλά αυτό δεν συνέβη, με αποτέλεσμα να δυναμιτιστούν περαιτέρω οι γαλλοτουρκικές σχέσεις. Ο Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί, μάλιστα, να μετατρέψει την αντιπαράθεση μαζί του σε αντιπαράθεση με το Ισλάμ.

Η απόφαση του προέδρου Μακρόν να αναρτήσει συμβολικά αφίσες με σκίτσα του Charlie Hebdo σε δημόσια κτήρια ήταν ουσιαστικά δήλωση ότι η ελευθερία της έκφρασης στη Γαλλία είναι αδιαπραγμάτευτη. Παράλληλα δρομολογούνται και τα μέτρα της κυβέρνησής του για τον έλεγχο του ισλαμικού φονταμενταλισμού στην γαλλική κοινωνία.

Στην άλλη όχθη, όμως, πολλοί μουσουλμάνοι βλέπουν μόνο προσβολή του προφήτη τους, όχι την τρομοκρατία ομοδόξων τους. Είναι αυτοί που σπεύδουν να σταθούν στο πλευρό του Ερντογάν, υιοθετώντας το αφήγημά του για “νέες σταυροφορίες” της Δύσης. Αυτό δεν αφορά μόνο απλούς ανθρώπους, αλλά και καθεστώτα. Το Πακιστάν, η Μαλαισία, το Κατάρ και το Αζερμπαϊτζάν στοιχίζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πίσω από τον Τούρκο πρόεδρο, έχοντας ως κοινό παρονομαστή αφ’ ενός το συντηρητικό σουνιτικό Ισλάμ, αφ’ ετέρου κοινό γεωστρατηγικό προσανατολισμό.

Ισλαμική τρομοκρατία

Όταν η Ντόχα προσέφερε μία ανάσα στην υπό κατάρρευση τουρκική οικονομία, διαθέτοντας 15 δισ. δολάρια κανείς δεν αιφνιδιάστηκε. Το μικροσκοπικό, αλλά πάμπλουτο εμιράτο έχει αποδειχθεί φίλος παντός καιρού για τον Ερντογάν. Όταν το 2017 τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία διέκοψαν τους διπλωματικούς δεσμούς με το Κατάρ, δημιουργώντας συνθήκες αποκλεισμού του, η Τουρκία έσπευσε να του προσφέρει σωσίβιο. Έστειλε μεταφορικά αεροπλάνα με τρόφιμα και άλλα αγαθά.

Η αμοιβαία στήριξη δεν οφείλεται μόνο σε γεωπολιτικούς λόγους. Υπάρχει και ιδεολογικός κοινός παρονομαστής. Δεν είναι τυχαίο ότι Τουρκία και Κατάρ στηρίζουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και όλα τα παρακλάδια της. Η σουνιτική Μουσουλμανική Αδελφότητα ιδρύθηκε στην Αίγυπτο. Αρχική επιδίωξη ήταν ο προσεταιρισμός πιστών μουσουλμάνων με την παροχή κοινωνικού έργου και φιλανθρωπίας, πρακτική που ακολουθεί και η σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Η Αδελφότητα ξεκίνησε ως θρησκευτικό και πολιτικό-κοινωνικό κίνημα με σκοπό να εξαπλωθεί από την Αίγυπτο σε όλο τον Αραβικό Κόσμο και πέραν αυτού. Στην πραγματικότητα είναι η μήτρα, από την οποία προέκυψε όχι μόνο ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, αλλά και η ισλαμική τρομοκρατία. Εκεί βρίσκονται οι ρίζες και της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους, έστω κι αν οι δρόμοι τους χώρισαν.

Όπως προαναφέραμε, και η Μαλαισία είναι σύμμαχος της Τουρκίας του Ερντογάν. Ειδικά το εκεί Ισλαμικό Κόμμα, το οποίο έχει τέσσερις υπουργούς στην κυβέρνηση. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 2019, ο Ερντογάν, ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας Μαχαθίρ Μουχάιντ και ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Ιμράν Καν είχαν συναντηθεί στο περιθώριο της 74ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Οι τρεις είχαν συμφωνήσει τότε να δημιουργήσουν ένα αγγλόφωνο τηλεοπτικό κανάλι για την καταπολέμηση της ισλαμοφοβίας στη Δύση.

Παλαιστίνη και Λίβανος

Υποστηρικτής του Ερντογάν είναι και η παλαιστινιακή Χαμάς, η οποία ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας. Ο Ερντογάν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Παλαιστίνη, λόγω της κόντρας του με το Ισραήλ. Εδώ και χρόνια εξάλλου εργαλειοποιεί το ιδιαιίτερης συμβολικής σημασίας Παλαιστινιακό ζήτημα, προκειμένου να αναδειχθεί σε “προστάτη” και ηγέτη των απανταχού μουσουλμάνων.

Στο πλευρό του Τούρκου προέδρου είναι και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι του Λιβάνου, οι οποίοι είχαν στηρίξει την λαϊκή εξέγερση του περασμένου Οκτωβρίου, η οποία δεν είχε θρησκευτικά κίνητρα. Είχε ξεκινήσει με αφορμή το σχέδιο της τότε κυβέρνησης Χαρίρι να φορολογήσει την εφαρμογή What’s up. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι ουσιαστικά προσπαθούν να καλύψουν το κενό στην πολιτική εκπροσώπηση των σουνιτών, λόγω της παρακμής των κοσμικών ιδεολογιών και των κατεστημένων κομμάτων στον Λίβανo. Η δυναμική τους σ’ αυτή τη μικρή χώρα είναι μία αντανάκλαση και της αυξανόμενης επιρροής της Τουρκίας εκεί.

Δεν είναι τυχαίο που ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών έσπευσε να επισκεφτεί την Βηρυτό μετά την πολύνεκρη έκρηξη, υποσχόμενος οικονομική βοήθεια και τουρκική υπηκοότητα στη τουρκμένικη μειονότητα του Λιβάνου. Γίνεται λόγος, μάλιστα, και για λαθρεμπόριο όπλων που κάνει η Τουρκία με σουνιτικές οργανώσεις του Λιβάνου, μέσω της Συρίας. Τον περασμένο Ιούνιο πραγματοποιήθηκαν και διαδηλώσεις σουνιτών στο Λίβανο κατά της αρμενικής μειονότητας. Οι διαδηλωτές κρατούσαν τουρκικές σημαίες και φώναζαν συνθήματα που εγκωμίαζαν την γενοκτονία των Αρμενίων!

Sadat και ASSAM

Εκτός από κυβερνήσεις, ο Ερντογάν στηρίζεται και από οργανώσεις. Το Κέντρο Στρατηγικής Έρευνας για την Δικαιοσύνη (ASSAM) είναι μία από αυτές. Η ASSAM διευθύνεται από τον απόστρατο ταξίαρχο Αντνάν Τανριβερντί, που ήταν πρώην επικεφαλής στρατιωτικός σύμβουλος του. Εγκατέλειψε την επίσημη θέση του ως σύμβουλος τον Ιανουάριο του 2020, αλλά διατηρεί μέχρι σήμερα στενό δεσμό μαζί του.

Ο Τανριβερντί είναι και ο ιδιοκτήτης της παραστρατιωτικής εταιρίας SADAT, για την οποία πολλοί πιστεύουν ότι είναι ο παραστρατός του Ερντογάν, ο οποίος είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση των υποστηρικτών του Τούρκου προέδρου κατά τη διάρκεια του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016. Η ASSAM προωθεί την ιδέα μιας ισλαμικής ένωσης με ηγέτη τον Τούρκο πρόεδρο.

Σε παραστρατό ελεγχόμενο από τον ίδιον έχει ο Ερντογάν μετατρέψει και τις διάφορες οργανώσεις τζιχαντιστών που πολέμησαν κυρίως στη Συρία εναντίον του καθεστώτος Άσαντ. Πολλοί μαχητές ανήκαν στην Αλ Κάιντα και στο ισλαμικό Κράτος, αλλά τώρα έχουν μετατραπεί σε ένα είδος μισθοφόρων της Άγκυρας.

Είναι αυτοί που μεταφέρθηκαν από τους Τούρκους στη Λιβύη για να πολέμήσουν κατά των δυνάμεων του Χαφτάρ και πρόσφατα μεταφέρθηκαν πάλι από τους Τούρκους στον Καύκασο για να πολέμήσουν στο πλευρό των Αζέρων εναντίον των Αρμενίων. Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν έχει στήσει ένα διεθνές δίκτυο τζιχαντιστών, τους οποίους χρησιμοποιεί σαν πολεμικό εργαλείο για την εξυπηρέτηση των στόχων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Εργαλειοποίηση μειονοτήτων

Στο πλαίσιο της πολιτικής του να ασκήσει πίεση ειδικά στην Ευρώπη, ο Τούρκος πρόεδρος χρησιμοποιεί βέβαια και τις εκεί τουρκικές κοινότητες μεταναστών. Έχοντας εδώ και πολλά χρόνια υφάνει ένα δίκτυο σε εθνικιστική και θρησκευτική βάση, έχει καταφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό να ελέγξει τους Τούρκους μετανάστες.

Τώρα, επιχειρεί να τους εργαλειοποιήσει για να επηρεάσει κυρίως την κυβέρνηση Μέρκελ, αφού στη Γερμανία οι Τούρκοι που έχουν αποκτήσει δικαίωμα ψήφου είναι 3-4 εκατομμύρια. Για τον σκοπό αυτό, ο Ερντογάν διατηρεί στενές σχέσεις με τους ισλαμιστές του κινήματος Milli-Gοrus, το οποίο διαθέτει περίπου 350.000 μέλη στην Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται τουρκική διείσδυση και σε χώρες που δεν είχαν παραδοσιακές σχέσεις με την Άγκυρα. Μέσω Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που χρηματοδοτούνται από το καθεστώς Ερντογάν, η Τουρκία έχει αποκτείσει σημαντικά ερείσματα και σε μουσουλμανικές χώρες της Αφρικής. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι εικόνες με Αφρικανούς μουσουλμάνους που ζητωκραύγαζαν για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και χαρακτήριζαν τον Ερντογάν ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου. Είναι ενδεικτικό ότι είχαν οργανωθεί σχετικές εκδηλώσεις στη Σομαλία, στο Τόγκο και σε άλλες χώρες της Αφρικής.

Στον μουσουλμανικό κόσμο, απέναντι στις επιδιώξεις του Ερντογάν στέκονται αρκετές ειδικά αραβικές χώρες, με πρώτες την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο πρώτος λόγος είναι γεωπολιτικός. Και οι τρεις αυτές χώρες δικαιολογημένα θεωρούν πως ο Τούρκος πρόεδρος χρησιμοποιεί τη Μουσουλμανική Αδελφότητα για να υπονομεύσει τα εκεί καθεστώτα.

Ο δεύτερος λόγος είναι η πρωτοκαθεδρία που παραδοσιακά κατέχει η Σαουδική Αραβία στο Ισλάμ, ως θεματοφύλακας των ιερών τόπων και η πρωτοκαθεδρία που επίσης παραδοσιακά κατέχει η Αίγυπτος στον Αραβικό Κόσμο. Ο πρόεδρος Αμπτνέλ Φατάχ αλ Σίσι, που ανέτρεψε τον πρόεδρο Μόρσι, στέλεχος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, έχει συνείδηση πως ο Ερντογάν δεν είναι απλώς αντίπαλος, αλλά ότι κυριολεκτικά θέλει το κεφάλι του…