Πόλεμος νεύρων ΗΠΑ-Ιράν στα Στενά του Ορμούζ

“Δεν θα υπάρξει κάποιος πόλεμος“, ανέφερε σε βαρυσήμαντη δήλωση του, o Αγιατολάχ Χαμεϊνί, ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης του Ιράν. Αναφερόμενος στην κλιμακούμενη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, ο Αγιατολάχ μίλησε για “αντίσταση του Ιράν”, αλλά όχι για πόλεμο. Ο Χαμεϊνί είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ. Στα τέλη του περασμένου Απριλίου, ο Ιρανός υπουργός είχε εκτιμήσει “πως ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θέλει πόλεμο, αν και δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να παρασυρθεί“. Προφανώς η δήλωση του Αγιατολάχ, έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από αυτή του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών.

Ο Ζαρίφ είχε υποβάλει παραίτηση τον περασμένο Φεβρουάριο, η οποία ανακλήθηκε στην πορεία. Ο μεταρρυθμιστής υπουργός Εξωτερικών μίλησε για “υπονόμευση”, φωτογραφίζοντας την σκληροπυρηνική πτέρυγα του ισλαμικού καθεστώτος. Όμως ο Αγιοτολάχ Χαμεϊνί, ο πνευματικός ηγέτης των σιιτών, είναι ο πραγματικά ισχυρός άνδρας του Ιράν. Αυτός ελέγχει τον ιρανικό στρατό, όπως και τους Φρουρούς της Επανάστασης, το επίλεκτο ένοπλο σώμα του καθεστώτος. Είναι προφανές πως η Τεχεράνη επιθυμεί να θέσει κάποια όρια στην αντιπαράθεση της με την Ουάσιγκτον. Στο ίδιο κύματος μοιάζει να είναι και ο Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε “fake news” δημοσίευμα των New York Times, που μιλούσε για ανάπτυξη “120.000 Αμερικανών στρατιωτών στην Μέση Ανατολή“. Είδαμε πως απέφυγε να κατηγορήσει το Ιράν για την “περίεργη” δολιοφθορά που σημειώθηκε σε δεξαμενόπλοια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, στα Στενά του Ορμούζ. Ανώνυμες διαρροές Αμερικανού αξιωματούχου απέδωσαν το σαμποτάζ στην Τεχεράνη, όχι όμως η επίσημη κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Η μπλόφα του Ιράν

Επομένως μοιάζει να δικαιώνονται οι εκτιμήσεις του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών και του Αγιατολάχ Χαμεϊνί. Ασχέτως της εμπρηστικής ρητορικής του, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν φαίνεται να επιδιώκει έναν πόλεμο με το Ιράν. Τις προηγούμενες μέρες μία πολεμική αντιπαράθεση έμοιαζε όλο και περισσότερο πιθανή. Σε μία επίδειξη δύναμης η Ουάσιγκτον απέστειλε αεροπλανοφόρο στον Περσικό Κόλπο, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα συστοιχίες πυραύλων Patriot και βομβαρδιστικών B-52.

Είχε προηγηθεί η απειλή του Ιράν ότι θα προχωρήσει σε αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ, από τα οποία διέρχονται το 20% των παγκόσμιων πετρελαϊκών αποθεμάτων. Εάν η Τεχεράνη πραγματοποιούσε την απειλή της θα δημιουργούνταν μία, άνευ προηγουμένου, πετρελαϊκή κρίση. Το ισλαμικό καθεστώς έμοιαζε να ήταν έτοιμο να “διαβεί τον Ρουβίκωνα”, μετά τις οικονομικές κυρώσεις και τον χαρακτηρισμό των Φρουρών της Επανάστασης ως “τρομοκρατική οργάνωση” από την αμερικανική κυβέρνηση. Όμως τελικά δεν πραγματοποίησε την απειλή του.

Αντί του αποκλεισμού των Στενών, το Ιράν προχώρησε σε δύο ενέργειες. Χαρακτήρισε “τρομοκρατική οργάνωση” τα αμερικανικά στρατεύματα που σταθμεύουν στη Μέση Ανατολή. Μετέπειτα, ανακοίνωσε την απόσυρση του από την Συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Σε πρακτικό επίπεδο η Συμφωνία έμοιαζε “κενό γράμμα” μετά την μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ. Έχει πάντως σημασία να επισημάνουμε πως η Τεχεράνη αποσύρθηκε από ορισμένες διατάξεις και όχι από το σύνολο της συμφωνίας.

Επίσης μπορεί για την Τεχεράνη ο αμερικανικός στρατός να είναι πλέον “τρομοκρατική οργάνωση”, αλλά δεν θεωρούμε πιθανό να αναλάβει το ρίσκο μιας επίθεσης εις βάρος των αμερικανικών στρατευμάτων στην Μέση Ανατολή. Δεν αναφερόμαστε μόνο στους Φρουρούς της Επανάστασης αλλά και στα θεωρούμενα ως”υποκατάστατα” των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων.

Κυρίως αναφερόμαστε στις σιιτικές παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως την Χεζμπολάχ στον Λίβανο ή την PUM στο Ιράκ. Ο Βρετανός υποστράτηγος Κρις Γκίκα, διοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων που μάχονται το ISIS σε Ιράκ και Συρία, δήλωσε πως δεν βλέπει “απειλή” από τις φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές. Αντιθέτως, οι Αμερικανοί ανακοίνωσαν την αποχώρηση από το Ιράκ του συνόλου του προσωπικού τους, φοβούμενοι επίθεση.

Ψύχραιμοι Ισραηλινοί και Σαουδάραβες

Το πιο σοβαρό επεισόδιο που συνέβη ήταν μία επίθεση με drones σε διυλιστήρια πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Το Ριάντ κατηγόρησε για την επίθεση τους σιίτες αντάρτες Χούτι της Υεμένης, οι οποίοι υποστηρίζονται από το Ιράν. Όμως το σουνιτικό βασίλειο απέφυγε να κατηγορήσει το σιιτικό καθεστώς της Τεχεράνης. Απέφυγε να το κάνει και στην υπόθεση με την δολιοφθορά των δεξαμενόπλοιων που προαναφέραμε.

Η Σαουδική Αραβία είναι ο θανάσιμος εχθρός του Ιράν στον ισλαμικό κόσμο και προκρίνει την καθολική απομόνωση των “αιρετικών σιιτών”. Όμως βλέπουμε πως αποφεύγει να κλιμακώσει περαιτέρω την ένταση, η οποία έφτασε σε οριακό σημείο. Όπως δήλωσε ο διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης “το Ιράν βρίσκεται στην κόψη μιας πλήρους σύγκρουσης με τον εχθρό“.

Το Ισραήλ, εκτός της Σαουδικής Αραβίας, προκρίνει την σκληρή αντιμετώπιση του Ιράν. Όμως βλέπουμε πως και το Τελ Αβίβ αποφεύγει ενέργειες κλιμάκωσης. Για παράδειγμα δεν βλέπουμε επιδρομές της ισραηλινής πολεμικής έναντι ιρανικών στρατιωτικών στόχων στην Συρία. Μην ξεχνάμε πως το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει δεκάδες αεροπορικά πλήγματα στο πρόσφατο παρελθόν.

Δεν υπήρχε καλύτερο timing για την Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ, προκειμένου να “σύρουν” το Ιράν σε έναν πόλεμο. Από ότι φαίνεται δεν τον επιθυμούν. Οι δύο χώρες θα βρεθούν έκθετες στα πολεμικά αντίποινα των Ιρανών και των φιλοιρανικών παραστρατιωτικών ομάδων. Εάν η Σαουδική Αραβία ανησυχεί για τους Χούτι, το Ισραήλ ανησυχεί για την Χεζμπολάχ, την πάνοπλη παραστρατιωτική οργάνωση των Λιβανέζων σιιτών.

Ο Τραμπ παίζει με την φωτιά

Η ίδια η στάση του προέδρου Τραμπ έναντι του Ιράν, μοιάζει αντιφατική. Κατά την διάρκεια των πυραυλικών πληγμάτων που πραγματοποίησε στην Συρία, απέφυγε να πλήξει τον παραμικρό ιρανικό στόχο. Δεν υποστήριξε τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους των Κούρδων στο Ιράκ, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στην επιρροή της Τεχεράνης. Δηλαδή, με εξαίρεση τις οικονομικές κυρώσεις, δεν “στριμώχνει” τους Ιρανούς σε στρατιωτικό επίπεδο.

Η κλιμακούμενη ένταση στον Περσικό Κόλπο φαίνεται να εντάσσεται στο πλαίσιο της ιδιότυπης διαπραγματευτικής τακτικής που επιλέγει συχνά ο Αμερικανός πρόεδρος. Οι Ιρανοί μίλησαν για “ψυχολογικό πόλεμο” των Αμερικανών. Μοιάζει να έχουν δίκιο. Θυμίζει την στάση του μεγιστάνα στο ζήτημα της Βόρειας Κορέας. Ο Ντόναλντ Τραμπ από τις απειλές για “φωτιά και οργή”, έφτασε στις απ’ ευθείας διαπραγματεύσεις με τον Κιμ Γιονγκ Ουν.

Ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίστηκε βέβαιος πως “η Τεχεράνη σύντομα θα θελήσει να διαπραγματευτεί με την Ουάσιγκτον“. Ο ίδιος υπενθύμισε πως “το τηλέφωνο του είναι ανοιχτό“. Θεωρεί πως θα σύρει τους Ιρανούς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, υπό καθεστώς αδυναμίας. Περιορίζεται σε έναν πόλεμο “υβριδικού” τύπου, ο οποίος περιλαμβάνει προπαγάνδα, οικονομικές κυρώσεις και μία θεαματική επίδειξη στρατιωτικής δύναμης. Όμως η στρατηγική Τραμπ παραβλέπει πως στον υβριδικό πόλεμο ειδικεύονται και οι Ιρανοί.

Επίσης δεν διαμορφώνεται ένα διεθνές μέτωπο κατά του Ιράν. Οι τρεις σημαντικότερες στρατιωτικές δυνάμεις του ισλαμικού κόσμου (Τουρκία, Πακιστάν, Αίγυπτος) επιδιώκουν καλές σχέσεις με την Τεχεράνη. Η ΕΕ επιθυμεί “γέφυρες” με το Ιράν, όπως και η Ιαπωνία, που είναι ο σημαντικότερος σύμμαχος των Αμερικανών στην Ασία. Ο κίνδυνος να ξεσπάσει ένας πόλεμος από “ατύχημα” παραμένει, όπως σωστά επεσήμανε ο Βρετανός υπουργός Άμυνας.

Πάντως η στρατηγική Τραμπ μπορεί να λειτουργήσει ως “μπούμερανγκ”. Δηλαδή το Ιράν να επιδιώξει την κατασκευή ατομικών όπλων, όπως διακαώς επιθυμεί η σκληροπυρηνική πτέρυγα του καθεστώτος. Εάν αυτό το σενάριο πραγματοποιηθεί θα έχουμε με βεβαιότητα μία νέα κούρσα εξοπλισμών στην Μέση Ανατολή, στην καλύτερη περίπτωση. Στην χειρότερη θα έχουμε έναν νέο γενικευμένο πόλεμο στην Μέση Ανατολή.