Πολιτικό καρκίνωμα για τον Ερντογάν η οικονομική κρίση

Ο Ερντογάν έχει υποσχεθεί να βάλει την Τουρκία στην δεκάδα των κορυφαίων οικονομιών του κόσμου. Πριν μερικά χρόνια, λόγω του εντυπωσιακού ρυθμού ανάπτυξης, το όραμά του ακουγόταν σχεδόν ρεαλιστικό. Η Τουρκία είχε γίνει μέλος του G20 και είχε πράγματι να παρουσιάσει μία δυναμική παραγωγική βάση και μία σαφή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του μέσου τουρκικού νοικοκυριού.

Από ένα χρονικό σημείο και έπειτα, όμως, η τουρκική οικονομία εγκλωβίστηκε στον φαύλο κύκλο της υποτίμησης και του υπερπληθωρισμού. Κι όχι μόνο αυτό. Ο Ερντογάν αρνήθηκε πεισματικά να αλλάξει γραμμή πλεύσης για να τιθασεύσει το πρόβλημα. Η Κεντρική Τράπεζα, η οποία έχει την ευθύνη για το εθνικό νόμισμα και τον πληθωρισμό, θα όφειλε εδώ και πολύ καιρό να έχει στρέψει το τιμόνι, ανεβάζοντας τα επιτόκια. Προσέκρουσε, όμως, στην επίμονη άρνηση του προέδρου, ο οποίος έχει αντικαταστήσει τρεις φορές από το 2019 την διοίκησή της. Αντικατέστησε και τον επικεφαλής της TUIK, της τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας, στις αρχές του έτους. Μην ψάχνετε, βέβαια, για την επιβεβλημένη και προβλεπόμενη ανεξαρτησία των δύο αυτών θεσμών.

Ο Ερντογάν επιμένει εδώ και πολύ καιρό στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων με σκοπό να συντηρήσει τον αναπτυξιακό ρυθμό της τουρκικής οικονομίας. Το κόστος, όμως, είναι βαρύ. Η τουρκική λίρα έχει χάσει πολύ έδαφος έναντι ευρώ και δολαρίου, με αποτέλεσμα την εκτόξευση του πληθωρισμού και τη συνακόλουθη φτωχοποίηση των μικρομεσαίων στρωμάτων, τα οποία και αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της εκλογικής βάσης του Τούρκου προέδρου. Αλλά και μεγάλες τουρκικές επιχειρήσεις που είχαν δανειστεί σε συνάλλαγμα έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με χρεοκοπία, αφού λόγο της υποτίμησης της τουρκικής λίρας το χρέος τους έχει υπερδιπλασιαστεί.

Ο Ερντογάν όφειλε να γνωρίζει πολύ καλά τις επιπτώσεις που έχει ο πληθωρισμός στον εκλογικό συσχετισμό δυνάμεων. Ίδρυσε μαζί με άλλους τρεις συντρόφους του (Γκιούλ, Αρίντς και Σενέρ) το AKP (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης), όταν έφυγαν από το ισλαμικό κόμμα του Ερμπακάν στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Το AKP πιθανόν να παρέμενε ένα μικρό ισλαμικό κόμμα, εάν δεν είχε μεσολαβήσει η καταλυτική οικονομική κρίση στην Τουρκία γύρω στην αλλαγή της χιλιετίας.

Εκείνη την εποχή η τουρκική λίρα είχε υποτιμηθεί κατά 50% και ο πληθωρισμός έτρεχε με ρυθμό 70%. Ήταν αυτή η οικονομική κρίση που άφησε εκτός Εθνοσυνέλευσης τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας στην Τουρκία, το Νοέμβριο του 2002. Σε εκείνες τις εκλογές πρώτο κόμμα είχε έρθει το AKP που δεν είχε αμαρτίες και ευθύνη για την κρίση. Λόγω εκλογικού συστήματος, μάλιστα, με κάτι περισσότερο από 36% των ψήφων, το κόμμα του Ερντογάν κέρδισε τη συντριπτική πλειοψηφία των εδρών, τις 365 από τις 550.

Ο Ερντογάν τα πήρε όλα σε τιμή ευκαιρίας 

Κάπως έτσι, ο Ερντογάν βρέθηκε στο κέντρο της σκηνής σαν ελπιδοφόρος μεταρρυθμιστής. Είχε πριν καταφέρει να εκλεγεί δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, αλλά η κεντρική εξουσία είναι άλλο πράγμα. Σήμερα κι αφού στα 20 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει έγιναν πολλά –κέρδισε τον άτυπο δεκαετή εμφύλιο πόλεμο με το βαθύ κεμαλικό κράτος και στη συνέχεια ενεπλάκη σε εμφύλιο με το κίνημα του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν– ο “σουλτάνος” πλέον βρίσκεται αντιμέτωπος με τον εφιάλτη της οικονομικής κρίσης, η οποία και είχε σταθεί η αιτία της πολιτικής του εκτίναξης.

Ο Ερντογάν έχει απόλυτη συνείδηση ότι η τύχη του παίζεται στις προεδρικές εκλογές τον Ιούνιο του 2023. Εάν δεν επανεκλεγεί κινδυνεύει να έχει πολύ κακό τέλος. Η αντιπολίτευση έχει και πολύ κακές προθέσεις απέναντί του και πάμπολλα στοιχεία για κραυγαλέα οικονομικά σκάνδαλα και για πολυαίμακτες προβοκάτσιες. Πρόσφατα ανακοίνωσε ότι θα είναι υποψήφιος της “Λαϊκής Συμμαχίας”, ενός συνασπισμού μεταξύ του AKP και του ακροδεξιού MHP (Κίνημα Εθνικιστικής Δράσης), γνωστού και ως κόμματος των Γκρίζων Λύκων. Ερντογάν και Μπαχτσελί, εξάλλου, συμπορεύονται τα τελευταία χρόνια.

Η αντίστροφη μέτρηση για τις κρίσιμες κάλπες έχει ήδη ξεκινήσει, αν και η αντιπολίτευση, που προτίθεται να κατεβάσει κοινό υποψήφιο για να εκτοπίσει τον  Ερντογάν από την εξουσία, δεν έχει ακόμα ανακοινώσει το όνομά του. Ο Τούρκος πρόεδρος, όμως, έχει ήδη αρχίσει τις επιθέσεις εναντίον πιθανών υποψηφίων. Κατηγόρησε του κεμαλικούς δημάρχους της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης ότι δεν έλαβαν τα απαραίτητα μέτρα για να αποφευχθούν οι καταστροφές από τις νεροποντές και τις πλημμύρες.

Κατά τον Ταγίπ Ερντογάν αυτά τα περιστατικά δείχνουν ότι η συμμαχία των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης δεν είναι σε θέση να κυβερνήσει την Τουρκία. «Όσοι δεν μπορούν ακόμη να ανακοινώσουν ποιος θα είναι ο προεδρικός τους υποψήφιος δεν μπορούν να έχουν όρεξη να υπηρετήσουν τον λαό. Λένε ότι θα ανακοινώσουν τον υποψήφιο τους μόλις οριστούν οι εκλογές. Η ημερομηνία των εκλογών είναι γνωστή, είναι ο Ιούνιος του 2023. Γιατί δεν ανακοινώνετε τον υποψήφιο;»

Οικονομική κρίση

Μιλώντας για την οικονομία, ο Ερντογάν επέκρινε τον νέο πρόεδρο του Τουρκικού Συνδέσμου Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων (TÜSİAD), Ορχάν Τουράν, επειδή κάλεσε την κυβέρνηση να αλλάξει το τρέχον οικονομικό μοντέλο και να υιοθετήσει πιο κλασικές γραμμές στην αντιμετώπιση του υψηλού πληθωρισμού. «Νομίζω ότι η TÜSİAD δεν πρέπει ποτέ να χτυπήσει την πόρτα της κυβέρνησης αν συνεχίσει έτσι. Λέω ότι ελέγχεσαι από το ίδιο κέντρο. Το κέντρο είναι το CHP (κεμαλική αξιωματική αντιπολίτευση) και μιλάτε σαν αυτούς. Αυτή η κυβέρνηση είναι ανοιχτή μόνο σε όσους ακολουθούν εθνική στάση», είπε.

Ο Ερντογάν επέκρινε επίσης τον επικεφαλής της TÜSİAD για τη συμβουλή του προς την κυβέρνηση σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη στάση μας έως ότου η Σουηδία και η Φινλανδία κάνουν σαφή βήματα. Μπορείτε να σταθείτε μαζί τους, αλλά εμείς δεν θα το κάνουμε», είπε, προσθέτοντας: «Δεν μπορείτε να μας κάνετε διαλέξεις για την εξωτερική πολιτική. Μάθε τη θέση σου».

Σχετικά με την οικονομική κρίση, ο Ερντογάν είπε ότι «λόγω της ακραίας αύξησης των τιμών του πετρελαίου στον κόσμο, οι υψηλές τιμές που εμφανίζονται στην αγορά είναι πραγματικά ανησυχητικές. Μακάρι να μπορούσαμε να αποτρέψουμε αυτή την κατάσταση… Ως χώρα που εισάγει μεγάλο μέρος του πετρελαίου που καταναλώνει, επηρεαζόμαστε άμεσα τόσο από την αύξηση της τιμής του όσο και από την αύξηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας».

Όπως προκύπτει κι από την παραπάνω δήλωση, ο Τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να δώσει ούτε προοπτική διεξόδου από την οικονομική κρίση, απλώς ρίχνει τις ευθύνες στη διεθνή αγορά. Γι’ αυτό και καταφεύγει στη γνωστή και δοκιμασμένη συνταγή του εθνικισμού. Γι’ αυτό και σερβίρει και ξανασερβίρει τα περί κουρδικού κινδύνου, γι’ αυτό και έχει προαναγγείλει νέα τουρκική στρατιωτική επέμβαση στη βόρεια Συρία, γι’ αυτό και έχει πυροδοτήσει μία ακραία επιθετική ρητορική εναντίον της Ελλάδας. Όλα στο βωμό της επανεκλογής του. Και βέβαια μέχρι να στηθούν οι κάλπες, μπορούν να δουν πολλά τα μάτια μας…

Πολιτικό καρκίνωμα

Είναι αλήθεια ότι ο Ερντογάν μετατρέπει τις κρίσεις σε ευκαιρίες, είναι ο τρόπος λειτουργίας του. Η ουκρανική κρίση είναι το τελευταίο παράδειγμα. Μετά το αρχικό σοκ της ρωσικής εισβολής, που έφερε την Τουρκία σε άβολη θέση, ο πρόεδρός της φαίνεται πλέον να απολαμβάνει τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα και να ισορροπεί μεταξύ Δύσης και Ρωσίας για να αποσπά τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη. Μόνο που όπως κάθε σχοινοβασία έτσι και η δική του έχει ρίσκα.

Η ετυμηγορία προς όσους είχαν συμμετάσχει στις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί το 2013 είναι μια δυσοίωνη προειδοποίηση για άλλους των οποίων οι πολιτικές υποθέσεις εκκρεμούν στα δικαστήρια. Δεν μιλάμε για το κουρδικό HDP (Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών), το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της Τουρκίας. Αυτό είναι κανονικά υπό διωγμό με τον πρόεδρό του Ντεμιρτάς να είναι εδώ και πολύ καιρό στη φυλακή. Το εάν το HDP θα τεθεί εκτός νόμου θα κριθεί σύντομα από το τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο, αλλά εκατοντάδες στελέχη του βρίσκονται ήδη στη φυλακή.

Ακόμα και ο δημοφιλής κεμαλικός δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, ένας από τους πιθανούς αντιπάλους του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές, βρίσκεται αντιμέτωπος με έρευνες που έχει δρομολογήσει η κυβέρνηση και οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε καθαίρεση ή και σε φυλάκιση. Και επειδή το καθεστώς Ερντογάν έχει θέσει υπό ασφυκτικό έλεγχο τη Δικαιοσύνη, όλες οι πολιτικού χαρακτήρα υποθέσεις εννοείται ότι θα κριθούν με πολιτικά κριτήρια, πιο συγκεκριμένα με κριτήριο τι βολεύει τον “σουλτάνο”.

Η επικεφαλής του κεμαλικού κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη Καφτανσίογλου είχε καταδικαστεί το 2019 για εξύβριση του προέδρου! Οι κατηγορίες αφορούσαν κυρίως τα tweets στο διάστημα 2012-2017. Ένα από αυτά που επικαλέστηκε η εισαγγελία εναντίον της ήταν αυτό που επέκρινε τον θάνατο ενός 14χρονου που χτυπήθηκε από χειροβομβίδα δακρυγόνων κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί το 2013.