Πως μοιράζεται η συριακή οικονομική πίτα από τις εμπλεκόμενες δυνάμεις

Ο εμφύλιος της Συρίας εμπεριέχει και την οικονομική παράμετρο, καθώς οι επιθέσεις που διεξάγονται από τις εμπλεκόμενες πλευρές αποσκοπούν σε έλεγχο βασικών οδικών αρτηριών και σε πρόσβαση σε πετρελαϊκές πηγές. Ρωσία, Τουρκία, Ιράν σχεδιάζουν τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις ώστε να μπορέσουν να αποκτήσουν πλεονέκτημα έναντι του άλλου. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος των πετρελαϊκών πηγών ελέγχεται από τις ΗΠΑ και τις συμμαχικές τους Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), που η πλειοψηφίας τους αποτελείται από Κούρδους μαχητές.

Ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο των αυτοκινητόδρομων είναι εμφανής μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Ρωσικές και συριακές κυβερνητικές δυνάμεις διεξήγαγαν τον Μάρτιο μια σειρά σφοδρών επιθέσεων εναντίον των περιοχών που ελέγχονται από την Τουρκία και τις δυνάμεις που υποστηρίζει. Τουρκία και Ρωσία διαπραγματεύτηκαν χωρίς επιτυχία το άνοιγμα τριών βασικών οδικών αρτηριών στη ζώνη του Ιντλίμπ για εμπορική και για ανθρωπιστική χρήση.

Οι συνομιλίες για τους αυτοκινητόδρομους περιλαμβάνουν: αυτόν του Σαρακέμπ, μιας πόλης του ανατολικού Iντλίμπ που βρίσκεται στη διασταύρωση των αυτοκινητόδρομων M4 και M5, του Μιζνάζ στη νοτιοδυτική ύπαιθρο της πόλης Χαλέπι και έναν άλλο στην περιοχή Αμπου αλ Ζεντίν νότια του αλ-Μπάμπ. Η Ρωσία προσπαθεί, σύμφωνα με αναλυτές, να ελέγξει τους αυτοκινητόδρομους και τις εμπορικές κινήσεις σε μια προσπάθεια να διευκολύνει την οικονομική κρίση που υφίστανται οι ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές.

Επιπλέον, η κρίση των καυσίμων έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από τις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση πόλεις, καθώς οι πηγές πετρελαίου που βρίσκονται στις περιοχές, που ελέγχονται από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) και τις ΗΠΑ, παραμένουν απρόσιτες. Οι SDF διέκοψαν τον Ιανουάριο, σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, την προμήθεια πετρελαίου σε περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, έχει περιορίσει τα περάσματα προς τις κουρδικές περιοχές από τις 21 Μαρτίου.

Πριν από το ξέσπασμα του εμφυλίου το 2011, η Συρία παρήγαγε περίπου 360.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, ενώ τώρα η παραγωγή της έχει μειωθεί δραματικά και περιορίζεται σε 80.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Πρόσφατα, ο Σύριος υπουργός Πετρελαίου και Ορυκτών Πόρων Μπασάν Τόχμε αποκάλυψε ότι οι άμεσες και έμμεσες απώλειες από το πετρέλαιο έχουν ξεπεράσει τα 92 δισ. δολάρια.

Μάχη για το πετρέλαιο

Επισήμανε, ότι πάνω από το 90% των αποθεμάτων πετρελαίου της χώρας που βρίσκονται σε περιοχές ανατολικά του ποταμού Ευφράτη ελέγχονται από τις ΗΠΑ και τις συμμαχικές τους SDF. Οι συγκεκριμένες περιοχές διαθέτουν τα σημαντικότερα εργοστάσια φυσικού αερίου της Συρίας και την πλειονότητα του αγροτικού και του υδάτινου πλούτου της.

Το πετρέλαιο που παράγεται σε αυτές τις περιοχές, είτε χρησιμοποιείται για τοπική χρήση, είτε μεταφέρεται μέσω πολέμαρχων στα διυλιστήρια της Χομς ή της Βανίγια. Στη συνέχεια είτε επιστρέφεται στην περιοχή που ελέγχεται από τους Κούρδους, είτε σε περιοχές που ελέγχει το καθεστώτος της Δαμασκού

Η Ρωσία με τις επιθέσεις της επιδιώκει να προωθήσει τα εθνικά της συμφέροντα που είναι άμεσα συνδεδεμένα με το καθεστώς της Δαμασκού. Μια ρωσική εταιρεία σύναψε, στο πλαίσιο αυτό, συμφωνία με τη Δαμασκό με την οποία της παραχωρούνται αποκλειστικά δικαιώματα γεώτρησης πετρελαίου για 29 έτη σε μπλοκ, που βρίσκεται εντός της συριακής ΑΟΖ, που εκτείνεται από την ακτή της Ταρσό έως τα σύνορα με τον Λίβανο.

Το Ιράν από την πλευρά του εξακολουθεί να ελέγχει τις πηγές πετρελαίου της πόλης Aμπού Κανάλ, τις οποίες κατέλαβε το 2017. Επίσης ελέγχει τα ορυχεία φωσφορικών αλάτων στην ύπαιθρο της Παλμύρας παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες της Μόσχας να τα καταλάβει. Οι παραστρατιωτικές ιρανικές ομάδες, που είναι σύμμαχοι της Δαμασκού, έχουν και την αποστολή να διαφυλάξουν τα κεκτημένα περιοχών που ελέγχουν.

Οικονομική κατάρρευση

Ο συριακός εμφύλιος έχει καταστρέψει τη συριακή οικονομία που, σύμφωνα με Παγκόσμια Τράπεζα συρρικνώθηκε σε ποσοστό πάνω από 60% από το 2010. Ταυτόχρονα, η συριακή λίρα έχει καταρρεύσει. Πριν από τον πόλεμο, η ισοτιμία της λίρας ήταν 50 SYP ανά δολάριο. Από τον Ιανουάριο του 2021 η συριακή λίρα συναλλάσσονταν από 1.250 SYP και ανεπίσημα πάνω από 3.000 SYP.

Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση του ποσοστού του πληθωρισμού κατά 300% πάνω στα καταναλωτικά αγαθά. Επιπλέον, ο πόλεμος κατέστρεψε τη συριακή μεσαία τάξη η οποία προπολεμικά αποτελούσε το 60% του πληθυσμού της Συρίας αλλά τώρα αντιπροσωπεύει μόλις ένα 10 με 15%. Ο πόλεμος έχει κοστίσει στην συριακή οικονομία 1.2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε απώλειες ΑΕΠ.

Οι ξένες δυνάμεις που εμπλέκονται στον εμφύλιο έχουν αποδείξει ότι ανταγωνίζονται για να “μοιράσουν την πίτα” σε μια μετεμφυλιακή Συρία και οι γεωπολιτικές στρατηγικές τους κινούνται βάσει αυτού το πλαισίου. Οι μετατοπίσεις πληθυσμών, ο υποσιτισμός, οι θάνατοι αμάχων και παιδιών έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Οι συμμαχίες των ξένων δυνάμεων –Ρωσίας, Τουρκίας, Ιράν– για την επιβολή της ειρήνης θεωρούνται πρόσκαιρες και εύθραυστες.