Πώς βυθίστηκε το “Moskva” – Είχε “P-1000 Vulcan” με πυρηνικές κεφαλές

Αργά την περασμένη Τρίτη, έγινε γνωστό ότι η ναυαρχίδα του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα υπέστη μεγάλες ζημιές και το πλήρωμα εγκατέλειψε το πλοίο. Οι Ουκρανοί ισχυρίζονται ότι έπληξαν το πλοίο με αντιπλοϊκούς πυραύλους “Neptune”. Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας επιβεβαίωσε την πυρκαγιά στο “RTS Moskva” (121), ισχυριζόμενο ότι σημειώθηκε έκρηξη σε πυρομαχικά. Όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω, τα καταδρομικά της κλάσης του “Moskva” φέρουν πυραύλους “P-1000 Vulcan” και με πυρηνικές κεφαλές.

Μετά από ένα θρίλερ αργά το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι το καταδρομικό “Moskva” τελικά βυθίστηκε κατά τη διάρκεια της ρυμούλκησης. Ουκρανοί αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι κατευθυνόμενοι αντιπλοϊκοί πύραυλοι έπληξαν το “Moskva”, που επιχειρούσε από το αρχηγείο του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας.

«Επιβεβαιώθηκε ότι το καταδρομικό Moskva σήμερα πήγε ακριβώς εκεί που στάλθηκε από τους συνοριοφύλακες μας στο Φιδονήσι!» (η ουκρανική εκδοχή για το Φοδονήσι αποδείχθηκε fake news) έγραψε ο κυβερνήτης της Οδησσού, Maksym Marchenko, σε μήνυμα στο Telegram την περασμένη Τρίτη, προσθέτοντας ότι «οι πύραυλοι Neptune (Ποσειδών) που φρουρούσαν τη Μαύρη Θάλασσα προκάλεσαν πολύ σοβαρή ζημιά στο ρωσικό πλοίο». Οι Ρώσοι αρνούνται ότι το πλοίο χτυπήθηκε από ουκρανικούς πυραύλους. Το “Moskva” δεν είναι η πρώτη απώλεια του Ρωσικού Ναυτικού από την αρχή της εισβολής . To αρματαγωγό “BDK-65 Saratov” κλάσης Alligator βυθίστηκε στα ανοιχτά του λιμανιού της Μπερντιάνσκ μετά από ουκρανική επίθεση.

Το “Moskva” εντάχθηκε στο Σοβιετικό Ναυτικό το 1982 και είναι ένα από τα τρία καταδρομικά κατευθυνόμενων πυραύλων κλάσης Slava. Τα τρία καταδρομικά των 11.500 τόνων σχεδιάστηκαν για να φέρουν εκτοξευτές για 16 μεγάλου μεγέθους και μεγάλης εμβέλειας αντιπλοϊκούς πυραύλους κρουζ SS-N-12 (νατοϊκή ονομασία Sandbox). Τα καταδρομικά και οι πύραυλοι SS-N-12 αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του 1970 για να πλήξουν τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα με μια ομοβροντία πυραύλων κρουζ. Τα άλλα δύο καταδρομικά ίδιας κλάσης είναι το Marshal Ustinov (055) και το Varyag (011), που κινούνται στη Μεσόγειο.

Η αεράμυνα του “Moskva”

Τα καταδρομικά κλάσης Slava είναι από τα πιο ισχυρά προστατευόμενα πλοία τoυς ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού. Το “Moskva” ήταν εξοπλισμένο με ένα τριπλό σύστημα αεράμυνας που του δίνει τρεις ευκαιρίες να αμυνθεί από επίθεση με πυραύλους, ακόμη και από επιθέσεις κορεσμού. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές είχε αντιαεροπορική κάλυψη 360 μοιρών.

Για μεσαία βεληνεκή χρησιμοποιεί το S-300F (ναυτική έκδοση του S-300) που μπήκε σε υπηρεσία το 1984 και αναπτύχθηκε από την Altair με το νέο τότε πύραυλο 5V55RM (βεληνεκές 7-90 χλμ και μέγιστη ταχύτητα 4 Mach). Tο ύψος εμπλοκής μειώθηκε (από τα χερσαία συστήματα) στα 25-25.000 μέτρα. Η ναυτική έκδοση χρησιμοποιεί καθοδήγηση από τερματικό ημιενεργό ραντάρ επιστροφής (SARH).

Στο “Moskva” ήταν εγκατεστημένο σε οκτώ περιστροφικούς εκτοξευτές 8 βλημάτων κάτω από τα καταστρώματα, προς την πρύμνη. Περιλαμβάνει δευτερεύοντα ανιχνευτή τερματικού υπερύθρου, παρόμοιο με το νεότερο αμερικανικό σύστημα πυραύλων Standard, πιθανώς για να μειώσει την ευπάθεια του συστήματος στον κορεσμό. Αυτό επιτρέπει επίσης στο βλήμα να δεσμεύει επαφές στον ορίζοντα του ραντάρ, όπως πολεμικά πλοία και αντιπλοϊκούς πύραυλους.

Για την αεράμυνα του σε μικρή εμβέλεια το “Moskva” διέθετε το σύστημα 4K33 “OSA-M” που παρουσιάστηκε το 1972 και είναι η ναυτική έκδοση του συστήματος με δύο πυραύλους 9M33M σε ανασυρόμενο περιστρεφόμενο εκτοξευτή Zif-122 με βελτιωμένη απόδοση. Οι πύραυλοι 9M33M χρησιμοποιούν καθοδήγηση εντολών. Υπάρχει επίσης ένα εφεδρικό σύστημα οπτικής παρακολούθησης χαμηλού φωτισμού για βαριά περιβάλλοντα ηλεκτρονικών αντιμέτρων (ECM). Οι 9M33M3 έχουν βάρος 170 κιλών (αυξημένο σε σχέση με την έκδοση 9Μ33Μ) προκειμένου να παρέχουν εκτεταμένη κάλυψη και μεγαλύτερη εκρηκτική κεφαλή. Η πρόωση παρέχεται από κινητήρα πυραύλων στερεού καυσίμου διπλής ώσης. Αναπτύσσουν ταχύτητα 2,4-3 Mach για μέγιστη ταχύτητα εμπλοκής με το στόχο περίπου 1,6 Mach για τους πυραύλους.

Εγγύς αεράμυνα

Εκτός από τα αμυντικά συστήματα μεσαίου και μικρού βεληνεκούς, το “Moskva” μπορούσε να πλήξει εχθρικούς πυραύλους με έξι οπλικά συστήματα κοντινής εμβέλειας (CIWS) ως έσχατη λύση. Το σύστημα CIWS AK-630 είναι σοβιετικής σχεδίασης πλήρως αυτόματο ναυτικό οπλικό σύστημα που βασίζεται σε ένα εξάκαννο περιστροφικό πυροβόλο των 30 mm (εξου και “630). Τοποθετείται σε κλειστό αυτόματο πυργίσκο και κατευθύνεται από ανίχνευση και παρακολούθηση ραντάρ και ηλεκτρο-οπτικού συστήματος MR-123.

Θεωρητικά, λοιπόν, με αυτά τα συστήματα αεράμυνας, το “Moskva” δεν μπορεί υπό κανονικές συνθήκες να πληγεί από τους ουκρανικούς αντιπλοϊκούς πυραύλους. Εάν αποδειχθεί ότι επλήγη, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με τις πραγματικές δυνατότητες αεράμυνας του ρωσικού στόλου επιφανείας, για το εάν είχε τα προβλεπόμενα πυρομαχικά, ή εάν προέκυψαν μηχανικά προβλήματα.

Το ενδεχόμενο τα συστήματα αεράμυνας να μην λειτουργούσαν δεν είναι πιθανό. Τον Ιούνιο 2019, το καταδρομικό απέπλευσε από τη Σεβαστούπολη για δοκιμές των συστημάτων μάχης και πρόωσης. Στις 3 Ιουλίου 2020, ολοκλήρωσε δυόμισι μήνες επισκευών και συντήρησης με σκοπό να παραμείνει ενεργό μέχρι το 2040. Ο πρώτος απόπλους μετά την επισκευή είχε προγραμματιστεί για τον Αύγουστο 2020, αλλά καθυστέρησε μέχρι τον Φεβρουάριο 2021.

Οι αντιπλοϊκοί πύραυλοι “Neptune”

Οι Ουκρανοί ισχυρίζονται ότι το “Moskva” χτυπήθηκε από δύο αντιπλοϊκούς πυραύλους κρουζ “Neptune”. Ο σχεδιασμός αυτού του ουκρανικού πυραύλου βασίζεται στον ρωσικό πύραυλο κρουζ Kh-35 που το ΝΑΤΟ ονομάζει “AS-20 Kayak”. Το σύστημα “Neptune” παραδόθηκε στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις τον Μάρτιο 2021 μετά από περίοδο ανάπτυξης έξι περίπου χρόνων. Ο πύραυλος αναπτύχθηκε βιαστικά, καθώς η ρωσική απειλή για τις παράκτιες περιοχές της Ουκρανίας αυξανόταν ραγδαία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Σύμφωνα με το ουκρανικό Υπουργείο Άμυνας, ο “Neptune” είναι παράκτιος πύραυλος κρουζ, ικανός να πλήξει πλοία σε απόσταση έως 300 χλμ.

Ο πύραυλος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην έκθεση “Όπλα και Ασφάλεια 2015” στο Κίεβο. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα πρώτα δείγματα για δοκιμές πτήσης του πυραύλου κατασκευάστηκαν το δεύτερο τρίμηνο του 2016. Οι πρώτες δοκιμές του διεξήχθησαν στις 22 Μαρτίου 2016. Στα μέσα του 2017, οι δοκιμές των Neptune έγιναν ταυτόχρονα με τις δοκιμές των πυραύλων “Vilkha”.

Ωστόσο, σε αντίθεση με το “Vilkha”, τα αποτελέσματα των δοκιμών και οι δυνατότητες του “Neptune” δεν δημοσιοποιήθηκαν. Οι πρώτες επιτυχημένες πτητικές δοκιμές του συστήματος πραγματοποιήθηκαν στις 30 Ιανουαρίου 2018. Στις 17 Αυγούστου 2018, ο πύραυλος έπληξε με επιτυχία στόχο σε απόσταση 100 χλμ  κατά τη διάρκεια δοκιμαστικών βολών στην περιφέρεια Οδησσού. Στις 6 Απριλίου 2019, ο πύραυλος δοκιμάστηκε ξανά με επιτυχία.

Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ και της Ρωσίας από τη Συνθήκη INF για τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς, η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι εξετάζει την ανάπτυξη τέτοιων πυραύλων, ουσιαστικά την αναβάθμιση του “Neptune”. Τον Δεκέμβριο 2020 αναφέρθηκε ότι η Ουκρανία υπέγραψε μνημόνιο με την Ινδονησία για την προμήθεια πυραύλων “Neptune”. Τον Μάρτιο 2021, το Ουκρανικό Ναυτικό απέκτησε τις πρώτες μονάδες του “RK-360MC Neptune”.

Οι δύο εκδοχές για την πυρκαγιά στο “Moskva”

Βασικό ερώτημα είναι πώς ήξεραν οι Ουκρανοί που ακριβώς βρισκόταν το “Moskva”. Για να απαντηθεί ορισμένοι επικαλέστηκαν τον ισχυρισμό ότι το “Moskva” εντοπίστηκε από τουρκικό drone Bayraktar, το οποίο μετέδιδε το στίγμα του στην Οδησσό. Έχουμε ήδη αναφέρει ότι με τα συστήματα αεράμυνας του “Moskva” ήταν πολύ δύσκολο πύραυλος να περάσει και να πλήξει το πλοίο, εκτός αν υπήρχε επίθεση κορεσμού με πολλούς πυραύλους ταυτόχρονα.

Οι Ουκρανοί ισχυρίζονται ότι δύο “Neptune” έπληξαν το πλοίο, αλλά δεν αναφέρουν πόσοι εκτοξεύτηκαν. Δεν είναι επίσης σαφές πόσα από αυτά τα συστήματα υπήρχαν εν υπηρεσία, δεδομένου ότι η παραλαβή τους άρχισε τον Μάρτιο 2021. Επίσης, είναι δεδομένο ότι από αυτά καταστράφηκαν από τις ρωσικές αεροπορικές και πυραυλικές επιθέσεις τις τελευταίες 40 ημέρες.

Τα ερωτήματα σχετικά  με το Bayraktar είναι δύο: Πρώτον, ότι το “Moskva” πρέπει να βρισκόταν σε μέγιστη απόσταση 150 χλμ από τον σταθμό ελέγχου του drone για να λαμβάνει και να μεταδίδει σήμα. Αυτό είναι πιθανόν. Σε στίγμα (12 Απριλίου) που είδε το φως της δημοσιότητας το “Moskva” βρισκόταν περίπου 130 χλμ από την Οδησσό. Δεύτερον, αν όντως το drone “είδε” το “Moskva”, θα συνέβη και το αντίστροφο. Αυτό σημαίνει ότι το καταδρομικό είχε κάθε δυνατότητα να καταρρίψει το drone και βέβαια τα αντιαεροπορικά/αντιπυραυλικά συστήματα του πλοίου θα ετίθεντο σε ύψιστη ετοιμότητα για να περιμένουν το “κάτι άλλο”.

Κάποιοι ανέφεραν ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επικρατούσαν δεν επέτρεπαν στα ραντάρ του πλοίου να εκτελούν χαμηλή σάρωση. Η μέση ταχύτητα ανέμων στην περιοχή την ημέρα που το “Moskva” έπαθε ό,τι έπαθε, ήταν κατά μέσο όρο 29 χλμ ανά ώρα με σποραδικές βροχές. Αυτός ο καιρός δεν εμποδίζει τα ραντάρ. Ας σημειωθεί ότι ουκρανικά βίντεο που κυκλοφορούσαν στο Διαδίκτυο αρκετές μέρες πριν, έδειχναν το “Moskva” να πλέει σε πολύ μικρές αποστάσεις από τα παράλια της Οδησσού. Κάποιος θα έλεγε παρακινδυνευμένα, επειδή η μικρή απόσταση δημιουργεί προβλήματα στην χρήση των αντιαεροπορικών συστημάτων μεσαίου και μικρού βεληνεκούς, αλλά και στην χρήση ραντάρ. Εγείρεται, λοιπόν, το ερώτημα γιατί ενώ τότε που ήταν πιο εύκολος στόχος, δεν επλήγη και επλήγη όταν ήταν πολύ πιο μακριά.

Από την άλλη, οι φωτογραφίες από το φλεγόμενο “Moskva” δεν δικαιολογούν τον ρωσικό ισχυρισμό, καθώς το σημείο που φλέγεται δεν έχει πυρομαχικά πλην των πυραύλων “P-1000 Vulcan”, οι οποίοι όμως είναι κλεισμένοι σε αεροστεγή-υδατοστεγή και θωρακισμένα κάνιστρα. Εκτός κι αν εκραγεί ένας από αυτούς. Στο σημείο που φαίνεται να καίγεται υπάρχουν και ενδιαιτήματα πληρώματος. Αν πήρε φωτιά κάποια κουζίνα, δεν θα την έσβηναν; Είναι αδύνατον να το πιστέψουμε.

Οι πύραυλοι “P-1000 Vulcan”

Και ερχόμαστε στο κρίσιμο θέμα των “P-1000 Vulcan”. Οι εν λόγω πύραυλοι μπορεί να φέρουν συμβατική ημιδιατρητική κεφαλή, ή πυρηνική κεφαλή 350 Kt. Η Μόσχα συχνά τις τελευταίες ημέρες κάνει αναφορές στο πυρηνικό της οπλοστάσιο. Επειδή, μάλιστα, τα τρία καταδρομικά αυτής της κλάσης αποτελούν τις “αιχμές του δόρατος” του ρωσικού Ναυτικού σε Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα, είναι απίθανο κάποιοι από τους “P-1000 Vulcan” να μην ήταν εξοπλισμένοι με πυρηνικές κεφαλές. Ας σημειωθεί, μάλιστα ότι οι “P-1000 Vulcan” δεν χρησιμοποιούνται πλέον από υποβρύχια. Τα τρία που τους χρησιμοποιούσαν παροπλίστηκαν, το ένα από ατύχημα.

Τα καταδρομικά κλάσης Slava, όπως το “Moskva”, αποτελούν το “αντίδοτο” στις δυνάμεις κρούσης των αμερικανικών αεροπλανοφόρων και άρα πρέπει, ανά πάσα στιγμή, να μπορούν να εξουδετερώσουν την απειλή, δεδομένου ότι οι αμερικανικές ναυτικές δυνάμεις φέρουν πυρηνικά. Είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι οι Ρώσοι θα αυτοαφοπλίζονταν, αφαιρώντας από τους πυραύλους του “Moskva” τις πυρηνικές κεφαλές.

Το Moskva βυθίστηκε και οι “P-1000 Vulcan” πήγαν στον βυθό, με ό,τι σημαίνει αυτό. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι την Παρασκευή το πρωί (ώρα ΗΠΑ), οι Αμερικανοί ανακοίνωσαν ότι όντως ουκρανικοί Neptune έπληξαν το “Moskva”, αν και μέχρι εκείνη τη στιγμή δήλωναν άγνοια για την αιτία της πυρκαγιάς, επειδή η κακοκαιρία δεν επέτρεψε στους δορυφόρους να πάρουν φωτογραφίες. Τι άλλαξε άραγε;