Πόσο απειλεί ο Εγκέλαδος τον πυρηνικό σταθμό στο Ακούγιου

Το έργο του πυρηνικού εργοστασίου του Ακούγιου (Akkuyu) στην επαρχία της Μερσίνης – που ανήκει γεωλογικά στην περιοχή του ρήγματος την Νότιας Ανατολίας – θα καλύψει το 4,5% της εγκατεστημένης ισχύος της χώρας. Η εγκατεστημένη ισχύς θα είναι 4,8 GW, με τέσσερεις ρωσικούς αντιδραστήρες VVER-1200 των 1,2 GW έκαστος. Αν τελικά ολοκληρωθούν οι εργασίες εντός του 2023, όπως έχουν προγραμματιστεί για τα 100 χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας, τότε πάρα πολλές χώρες στην Μεσόγειο Θάλασσα θα έχουν παντρευτεί έναν θανάσιμο και διαρκή κίνδυνο, δίχως καν να χρειάζεται να συμβεί ένα πυρηνικό γεγονός Βαθμίδας 7 – όπως στο Chernobyl και στην Fukushima – σύμφωνα με την Διεθνή Κλίμακα Ραδιολογικών Γεγονότων (INES).

Σε σχέση με τα παραπάνω, θα αρκούσε για παράδειγμα μόνον ένα Γεγονός Κλίμακας 4, όπως μια διαρροή υλικού από τον πυρήνα που θα έφθανε στην θάλασσα είτε επιφανειακά ή υπογείως κι από εκεί και πέρα η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη, καθώς σε αντίθεση με την καταστροφή στην Fukushima, όπου η μονάδα ήταν τοποθετημένη κοντά σε ανοικτά θαλάσσια ύδατα, η Μεσόγειος Θάλασσα είναι κλειστή, με αργή ανανέωση των υδάτων και με ιδιαίτερα πλούσιο θαλάσσιο βιολογικό πλούτο στις παράκτιες περιοχές πολλών χωρών στο νότιο κι ανατολικό μέρος της.

Η πυρηνική τεχνολογία εκτιμάται πως θα ξεκινήσει την κυριαρχία της από το δεύτερο μισό του αιώνα μας με νέους αντιδραστήρες σχάσης Γενεάς 4 ή και σύντηξης. Το ζήτημα όμως της εγκατάστασης μιας πυρηνικής μονάδας σχάσης σε μια χώρα οφείλει να γίνεται με εξαιρετική προσοχή και σχολαστικότητα. Σε μια Ευρώπη όπου λειτουργούν συνολικά περίπου 180 πυρηνικοί αντιδραστήρες, η περίπτωση του Akkuyu συνιστά περίπτωση μεγάλης αδιαφάνειας κι αναπάντητων ερωτημάτων σχετικά με τους στατιστικούς κινδύνους που συνοδεύουν την κατασκευή των μονάδων του εργοστασίου.

Συνήθως η σεισμικότητα για ένα πυρηνικό εργοστάσιο δεν συνιστά τον μεγαλύτερο κίνδυνο, παρόλο που διαισθητικά είναι το πρώτο που σκεφτόμαστε και φοβόμαστε ως πολίτες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αντοχή σε σεισμικό γεγονός έχει κι αυτή τα όριά της, όπως κάθε έργο Πολιτικού Μηχανικού (π.χ. φράγματα ταμιευτήρων).

Οι ιδιαιτερότητες του Akkuyu

Ωστόσο, το Akkuyu έχει κάποιες ιδιαιτερότητες που ξεπερνούν στατιστικά αυτά τα όρια πιο συχνά από το αποδεκτό όριο, ενώ η εγγύτητά του στην Μεσόγειο Θάλασσα αυξάνει την επίπτωση ενός πυρηνικού γεγονότος – ακόμη και σχετικά ήπιου. Το Akkuyu είναι επιβεβαιωμένα σχεδιασμένο να αντέξει σεισμό μέχρι και 5,7 Ρίχτερ, ενδεχομένως και 6, την στιγμή που οι σεισμολόγοι εκτιμούν πως για ένα ολόκληρο έτος θα συνεχιστούν οι διαρκείς μετασεισμοί στην περιοχή με ένταση κοντά στα 7 Ρίχτερ.

Σε πρώτη φάση έχουν παρουσιαστεί πολλά τεχνικά θέματα ήδη κατά την κατασκευή. Καθιζήσεις εδάφους, σοβαρές ελλείψεις στις γεωτεχνικές και περιβαλλοντικές μελέτες, ακόμη και μια υπόθεση πλαστογραφημένης υπογραφής μελέτης το 2015. Πλέον, τον Ιανουάριο 2021 είχαν συμβεί δύο εκρήξεις στον χώρο κατασκευής, όπου κι ο κος Γεώργιος Γεωργίου, ευρωβουλευτής, είχε υποβάλλει σχετική ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έδωσε μια απάντηση τουλάχιστον “γλυκανάλατη”.

Σημαντικά θέματα ωστόσο αναφέρονται και σχετικά με τα ραδιενεργά απόβλητα: Το πρώτο είναι ότι εξακολουθεί να υφίσταται μεγάλη αδιαφάνεια για τον ακριβή τρόπο διαχείρισης και το δεύτερο ότι η Ρωσία θα διατηρεί το δικαίωμα να επιστρέψει στην Τουρκία, μετά από πέντε ή 10 έτη, επεξεργασμένο απόβλητο καύσιμο υψηλής ραδιενέργειας (High-Level Waste) για ξηρή αποθήκευση.

Ο κύκλος του αναλωμένου πυρηνικού καυσίμου απαιτεί πρώτα ψύξη για πέντε έως 10 έτη σε δεξαμενές ύδατος και κατόπιν περνά σε ξηρή αποθήκευση (dry cask) μέχρι να αποφασιστεί η τελική του διαχείριση. Είτε δίχως ή με επεξεργασία των αποβλήτων που θα γίνει στην Ρωσία, η ξηρή αποθήκευση των αποβλήτων του Akkuyu θα γίνει για 60 έτη.

Η παραπάνω υποψία ενισχύεται κι από το Νομοσχέδιο 88 που αφορά στην διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων από την Τουρκία εντός της χώρας, το οποίο υποβλήθηκε στην τουρκική Βουλή στις 26/04/2019 κι εγκρίθηκε στις 06/10/2021. Κατά έναν τρόπο, αυτό το νομοσχέδιο, όπως γράφουν πολλοί Τούρκοι αναλυτές, “πέρασε νύχτα”, δηλαδή, ένα τόσο σοβαρό θέμα για 2,5 χρόνια παρέμεινε κρυφό από την κοινή γνώμη. Επίσης πολλά κενά αφήνει το γεγονός ότι η Τουρκία δεν είναι μέρος της συνθήκης της IAEA (1997) για την ασφαλή διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων.

Το ενδεχόμενο πυρηνικής διαρροής

Για την ιστορική ακρίβεια, οι εργασίες κατασκευής του Akkuyu είχαν πάψει προσωρινά με δράση ακτιβιστών από χώρες της Μεσογείου. Το ελληνικό τμήμα της διεθνούς οργάνωσης “International Physicians for the Prevention of Nuclear War “(IPPNW) – που συμβραβεύθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2017 για την έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2016 με τον τίτλο “30 Έτη μετά το Chernobyl, 5 έτη μετά την Fukushima” για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της ραδιενέργειας – με την συνδρομή πολλών άλλων ακτιβιστών από άλλες μεσογειακές χώρες, είχε επιτύχει την προσωρινή παύση των εργασιών της κατασκευής του Akkuyu, το 2011.

Το 2015, το θέμα άρχισε να υποβαθμίζεται, με αποτέλεσμα την επανέναρξη των έργων, όπου σήμερα έχουμε την τεχνική θεμελίωση. Επιπλέον, σε δημοσκοπήσεις του τουρκικού Τύπου, φάνηκε ότι το 86% των πολιτών της επαρχίας της Μερσίνης είναι αντίθετοι στο έργο. Πολλές αντιδράσεις υπάρχουν κι από τους γεωργούς, που φοβούνται ότι τα αγαθά τους δεν θα πωλούνται πλέον στις διεθνείς αγορές. Αντίστοιχα πολλοί εκπρόσωποι του τουριστικού τομέα εκφράζουν τον φόβο ότι θα μειωθούν οι αφίξεις στην περιοχή.

Ωστόσο, παρόλη την αντίθεση, αναφέρεται ότι οι πολίτες δεν προβαίνουν σε διαδηλώσεις, φοβούμενοι την βία του καθεστώτος. Παράλληλα, ο Ερντογάν δήλωσε το 2019, σε συνέδριο του AKP, ότι η πρόθεση της Τουρκίας είναι η απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου, ενώ κάθε απόπειρα να γίνει διαφανής επιθεώρηση των έργων με Έλληνες, Ισραηλινούς, Κύπριους κι άλλους διεθνείς εμπειρογνώμονες, συναντά την απροθυμία της Τουρκίας.

Συνοπτικά, έχουμε ένα σοβαρότατο ζήτημα υψηλής πολιτικής που αφορά τις επόμενες γενεές. Μια απλή διαρροή από τον πυρήνα μπορεί να μολύνει όλη την (κλειστή) Μεσόγειο Θάλασσα για πολλές δεκαετίες, ενώ για την Κύπρο θα σημαίνει οικολογική καταδίκη. Έχουμε κινηθεί ως κράτος με όλα τα διπλωματικά μέσα για την ακύρωση – ή έστω στενή διεθνή εποπτεία – αυτού του έργου, ή μεταθέτουμε την ευθύνη για τον επόμενο κι αφού θα έχει χτιστεί η μονάδα;

Πέρα από το όποιο ανθρωπιστικό μέρος των πρόσφατων σεισμών, ας ασχοληθούμε με τους τεράστιους διαρκείς κινδύνους που αυτή η χώρα έχει φορτώσει εμάς και σε πλήθος άλλων κρατών στην περιοχή, ακόμη και σε περιόδους ειρήνης.

---

ΥΓ: Akkuyu στην τουρκική γλώσσα σημαίνει “Λευκό Πηγάδι”.