Πού θα οδηγήσει ο εμφύλιος χαμηλής έντασης στις ΗΠΑ

Η κρίση στο Τέξας έγινε επί Μπάιντεν: Εθνοφύλακες της Πολιτείας ανέλαβαν τον έλεγχο ενός τμήματος των συνόρων κοντά στο συνοριακό σταθμό Eagle Pass και στη συνέχεια αρνήθηκαν την πρόσβαση σε ομοσπονδιακούς πράκτορες. Οι προειδοποιήσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν για ομοσπονδιακή παρέμβαση, συνάντησαν την αντίδραση του Κυβερνήτη της Πολιτείας, αλλά και της Εθνοφρουράς του Τέξας που συντάχθηκε με το μέρος του.

Μάλιστα, Κυβερνήτες άλλων Πολιτειών είχαν ανακοινώσει πως δεν θα διστάσουν να στείλουν τις δικές τους Εθνοφρουρές προς υπεράσπιση αυτής του Τέξας από ενδεχόμενη επέμβαση των Ομοσπονδιακών. Η κρίση αποσοβήθηκε, γιατί η κυβέρνηση Μπάιντεν επέλεξε την υποχώρηση. Στο Λος Άντζελες, οι έλεγχοι της Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Τελωνείων σε περιοχές Ισπανόφωνων μεταναστών οδήγησαν σε εκτεταμένα επεισόδια.

Την στιγμή που οι αρχές της Καλιφόρνια και του Λος Άντζελες (Δημοκρατικοί) διεμήνυαν πως άρχισαν να έχουν τον έλεγχο, ο πρόεδρος Τραμπ τους χαρακτήρισε «ανίκανους» να επιβάλλουν την τάξη, διατάσσοντας αρχικά δυνάμεις της Εθνοφρουράς της Καλιφόρνια να επέμβουν (χωρίς να έχει την έγκριση του Δημοκρατικού Κυβερνήτη, κάτι που έχει να συμβεί δεκαετίες) και ακολούθησαν δυνάμεις πεζοναυτών! Από την πλευρά τους, οι δημοκρατικές αρχές κατηγορούν τον Τραμπ για «αυταρχισμό» και «σκόπιμη κλιμάκωση», με τον Γενικό Εισαγγελέα της Πολιτείας να καταθέτει μήνυση κατά του προέδρου για «παράνομες ενέργειες». Και είμαστε ακόμα στην αρχή…

Εμφύλιος χαμηλής έντασης

Στη σημερινή Αμερική, ένας συνδυασμός δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, εθνοτικών αντιπαραθέσεων και διάσπασης των ελίτ έχει προλειάνει το έδαφος για εκτροπή σε βία. Τα μόνα πραγματικά ερωτήματα σχετίζονται με την κλίμακα της βίας και αν η αμερικανική ομοσπονδία θα επιβιώσει και με τι μορφή, αν αυτή η βία βγει εκτός ελέγχου.

Η πολιτική επιστήμονας Μπάρμπαρα Ουόλτερ έχει υποστηρίξει ότι, οι συνθήκες για εμφύλιο πόλεμο αναδύονται στην Αμερική, καθώς εμφανίζει σημάδια μεγαλύτερης πολιτικής αστάθειας και βίας. Σύμφωνα με την “Ειδική Ομάδα Πολιτικής Αστάθειας” της απερχόμενης αμερικανικής κυβέρνησης (της οποίας ήταν μέλος) υπάρχουν δύο παράγοντες που ανιχνεύουν την πιθανότητα πολιτικής αστάθειας και εμφύλιας σύρραξης.

Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι αν μια χώρα είναι αυτό που ονομάζουμε “anocracy” (“ανωκρατία”), δηλαδή ούτε δημοκρατική ούτε αυταρχική. Οι χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο από εμφύλιους πολέμους είναι αυτές που μεταβαίνουν γρήγορα από το ένα άκρο του πολιτικού φάσματος στο άλλο. Το δεύτερο είναι εάν σε αυτές τις χώρες εμφανίζονται οι παράγοντες που κινητοποιούν τους πολίτες γύρω από εθνοτικές, θρησκευτικές, ή φυλετικές θέσεις. Αυτές οι χώρες κινδυνεύουν περισσότερο από εμφύλιο πόλεμο.

Αυτοί οι δύο παράγοντες αναδύονται στις ΗΠΑ με εκπληκτικά ταχύ ρυθμό. Από το 2016 οι ΗΠΑ άρχισαν να υποβαθμίζονται και τον Ιανουάριο 2022 ταξινομήθηκαν ως “ανωκρατία”. Από το 2020 χαρακτηρίστηκαν ως παραταξιακό πολιτικό σύστημα, επειδή το σύστημα πολώνεται όλο και περισσότερο γύρω από την ταυτότητα. Τώρα βρίσκεται σε μια μεσαία ζώνη, όπου αυξάνεται ο κίνδυνος πολιτικής αστάθειας και βίας.

Ο εμφύλιος και οι “Γιοι της Γης”

Οι εμφύλιοι πόλεμοι συχνά ξεκινούν από ομάδες που οι πολιτικοί επιστήμονες αποκαλούν “Γιούς της Γης”. Πρόκειται για ομάδες που ιστορικά ήταν πολιτικά και οικονομικά κυρίαρχες, αλλά είτε έχασαν, είτε πιστεύουν ότι θα χάσουν την εξουσία. Αυτές οι ομάδες αισθάνονται ότι είναι νόμιμοι κληρονόμοι μιας χώρας. Η στροφή στη βία συμβαίνει όταν συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχει τρόπος να ανακτήσουν την εξουσία μέσα από συστημικές διαδικασίες.

Υπάρχουν δείκτες που μετρούν πότε συμβαίνουν μετατοπίσεις. Ο πρώτος είναι μια ήττα σε εκλογές. Θυμίζουμε πως ήταν έκδηλη η παγκόσμια ανησυχία του τι θα συνέβαινε αν ο Τραμπ έχανε τις εκλογές, καθώς είχε προϊδεάσει πως δεν θα αναγνώριζε το αποτέλεσμα, όπως είχε κάνει το 2020. Ως γνωστόν, ο Τραμπ κέρδισε, οι Δημοκρατικοί αποδέχτηκαν την ήττα και το σενάριο αυτό απομακρύνθηκε.

Όμως, υπάρχει ένας δεύτερος δείκτης, η απώλεια ελπίδας, δηλαδή οι ατελέσφορες διαμαρτυρίες. Οι διαμαρτυρίες είναι πράξη ελπίδας, επειδή οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους, ελπίζοντας ότι η κυβέρνηση θα τους ακούσει. Μπορεί όμως να αποδειχτούν φυτώρια ριζοσπαστισμού, αν οι διαμαρτυρόμενοι δεν βρουν ανταπόκριση Είναι χαρακτηριστικό πως οι Δημοκρατικοί στην τωρινή κρίση του Λος Άντζελες διαχωρίζουν τις ειρηνικές κινητοποιήσεις από τα επεισόδια, δηλώνοντας πως είναι ο Τραμπ που με την στάση του “ρίχνει λάδι στην φωτιά”.

Οι Ρεπουμπλικάνοι ρίχνουν την ευθύνη στο Δημοκρατικό Κόμμα για την πάγια χαλαρή του στάση έναντι της μετανάστευσης και την υποστήριξη της Woke κουλτούρας. Όλα αυτά παρέσυραν τις ΗΠΑ σε μια δικαιωματιστική κρίση ταυτότητας, την οποία κάποιες παραδοσιακές ελίτ αγκαλιάζουν, οδηγώντας την κοινωνία σε οριακό σημείο και σε ταυτοτικές συγκρούσεις. Απάντηση σε αυτό υπήρξε η εκλογή Τραμπ.

Ρεπουμπλικάνοι αναλυτές θεωρούν ότι τα δεξιά λαϊκιστικά κινήματα απωθούν την ελίτ που βρίσκεται στην κορυφή της δυτικής πολιτικής τάξης. Για παράδειγμα, εκτιμούν ότι οι πρόσφατες αντιμεταναστευτικές ταραχές στην Βρετανία, δείχνουν ότι οι διαφωνούντες με τις κυρίαρχες πολιτικές αγνοούνται από τις ελίτ, που περιφρονούν την αγανάκτησή τους και υιοθετούν διχαστικές πολιτικές και αυταρχικές μεθόδους για να ποδηγετήσουν την αμφισβήτηση.

Η εγκατάλειψη της δημοκρατίας

Το παλιό συντηρητικό κατεστημένο που παραμένει αφοσιωμένο στο σύστημα, περιθωριοποιείται σταδιακά και στα δύο κόμματα. Ολοένα και περισσότεροι Αμερικανοί απορρίπτουν την πολιτική του συμβιβασμού και της τήρησης των κανόνων. Αυτό ισχύει και στις δύο ακραίες εκφάνσεις του πολιτικού φάσματος που υιοθετούν σκληροπυρηνικά μέσα.

Στα δεξιά, περιλαμβάνει ακροδεξιούς έως νιτσεϊκούς και νέο-ναζιστές, που τους ενώνει η περιφρόνηση για το σύστημα. Στα αριστερά, το ετερόκλητο πλήθος υπερασπίζεται μία ατζέντα που η κυβέρνηση Τραμπ βρίσκει αποκρουστική, όπως τις ποσοστώσεις υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ+ ή μέτρα υπέρ των μεταναστών.

Όλα αυτά ωθούν το αμερικανικό πολιτικό σύστημα, από τον ασφαλή κόσμο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπου οι αλλαγές κυβερνήσεων είναι προβλέψιμες και οι διαφωνίες επιλύονται στην κάλπη, στον ανασφαλή κόσμο, όπου η εμπιστοσύνη στους θεσμούς είναι χαμηλή. Η διολίσθηση προς την αυταρχική πολιτική είναι μόνο μία συνέπεια. Εξίσου ανησυχητική είναι η άνοδος του εθνοτικού φραξιονισμού στην Αμερική.

Η ελίτ κατακερματίζεται

Για την ομφαλοσκοπική, αποκαρδιωμένη και ατομικιστική αμερικανική κοινωνία, το πρόβλημα συλλογικής δράσης γίνεται ακόμη πιο οξύ. Ο χρόνιος ατομικισμός κάνει την φυλή και την θρησκεία χρήσιμα σημεία σύνδεσης για άτομα που κατά τα άλλα δεν έχουν κοινή βάση για οργάνωση. Η εργασιακή συλλογικότητα είχε πεθάνει εδώ και δεκαετίες και μόλις τώρα δείχνει ότι αφυπνίζεται.

Καθηλωμένη σε μία παγκοσμιοποιημένη ιδεολογία, σε μια ουτοπία χωρίς σύνορα, η κατεστημένη ελίτ των ΗΠΑ φαίνεται πλήρως αφοσιωμένη σε έναν ατέρμονα κύκλο επαναπροσδιορισμού και ερμηνείας του παρελθόντος, μέσα από το πρίσμα της φυλετικής και έμφυλης ανισότητας. Ουδόλως τους απασχολούσε αν με ιδεοληψίες τους, όπως μία “τέχνη χωρίς αποκλεισμούς” που έφερε κανονικό κυνήγι μαγισσών, οδηγούσαν στην αναζωπύρωση του αδρανούς φυλετικού εχθρού και στην αναπαραγωγή νέων δυσαρεσκειών, που εκφράζονται πλέον υπό των Τραμπ.

Άλλο κομμάτι του παζλ είναι ο κατακερματισμός της ελίτ. Η πολιτική αλλαγή από κάτω προς τα πάνω είναι σπάνια. Πρέπει να αναδυθεί μια δομημένη αντι-ελίτ για να αμφισβητήσει την κυρίαρχη ελίτ. Το σύνηθες είναι η παλιά ελίτ να διασπάται όταν μια νέα ελίτ εμφανίζεται για να αμφισβητήσει την παλιά τάξη πραγμάτων. Εδώ και οι δύο πλευρές προφανώς έχουν τεράστια ελλείμματα. Ωστόσο, οι εμφύλιοι πόλεμοι σχεδόν πάντα περιλαμβάνουν την εμφάνιση μιας αποφασιστικής πρωτοποριακής ελίτ. Στην περίπτωση της Αμερικής πριν από το 2016, είναι σκόπιμο να σκεφτούμε την ελίτ ενωμένη στις βασικές κατευθύνσεις και στην ιδεολογία της. Ενώ υπήρχαν διαφωνίες, κυρίως δημοσιονομικές, υπήρχε αξιοσημείωτη ομοιομορφία απόψεων στα υπόλοιπα θέματα.

Ο Τραμπ αλλάζει το σκηνικό

Όμως, τόσο η πρώτη, αλλά ειδικά η δεύτερη εκλογή του Τραμπ, τα αλλάζει όλα. Για πρώτη φορά οι αμερικανικές ελίτ είναι πραγματικά διαλυμένες. Η δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ είναι αμιγώς “τραμπική”, σε αντίθεση με την πρώτη.  Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει γίνει προ πολλού κόμμα του Τραμπ, μετασχηματισμένο σε μια αντι-ελίτ, καθώς έχει αποξενωθεί από τις παραδοχές της παλιάς διευθυντικής ηγεσίας του. Είναι πλέον ανοιχτό σε ένα διαφορετικό όραμα κοινωνίας και διακυβέρνησης…

Ο φεντεραλισμός διασφαλίζει ότι ένας βαθμός πολιτικού κατακερματισμού έχει ήδη ενσωματωθεί στο αμερικανικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γραμμές αντιπαράθεσης στον εμφύλιο πόλεμο συνέπιπταν σε μεγάλο βαθμό με πολιτειακά σύνορα. Ενώ η πιθανότητα νέου εμφυλίου πολέμου φτιάχνει πρωτοσέλιδα στις ΗΠΑ, αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστεί μια εξέγερση. Εάν ένας εμφύλιος πόλεμος περιλαμβάνει βία μεταξύ του κράτους και ενός εσωτερικού σφετεριστή, ικανού να αντεπιτεθεί είτε με περιφερειακή απόσχιση, είτε με πολιτειακό έλεγχο, μια εξέγερση είναι ένας πολιτικο-στρατιωτικός αγώνας μικρότερης κλίμακας που είναι συχνά περιφερειακός και επιχειρησιακά ασύμμετρος.

Στη πραγματικότητα, οι γραμμές μεταξύ των δύο είναι ασαφείς. Εξεγέρσεις σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζονται σε σύγχρονα πλούσια κράτη, όχι επειδή τέτοια κράτη δεν έχουν παραπονούμενους πληθυσμούς. Απλά, οι πλούσιες χώρες έχουν υψηλά επίπεδα κρατικών δυνατοτήτων, δηλαδή τους πόρους και την ικανότητα να ασκούν πλήρη έλεγχο στην επικράτειά τους. Πιο αδύναμα κράτη, συχνά αντιμετωπίζουν εξεγέρσεις, επειδή είναι λιγότερο ικανά να εμποδίσουν τη δημιουργία και τη μετάσταση ανταρτικών ομάδων σε απόμακρες από το έλεγχό τους περιοχές. Το αμερικανικό κράτος δεν είναι αδύναμο, τουλάχιστον όχι με την έννοια της σκληρής εξουσίας. Χρειάζεται, λοιπόν, ένα ιδιαίτερο είδος “τρελού” για να επιχειρήσει μια εξέγερση κάτω από τέτοιες συνθήκες.

Μπορεί η εξέγερση να μην είναι το πιο πιθανό σενάριο, όμως αυτό δεν σημάνει ότι δεν υπάρχει το περιβάλλον για έξαρση της πολιτικής βίας, έστω χαμηλής ή ελεγχόμενης έντασης, όπως βλέπουμε ήδη να συμβαίνει…