Ρέντσι: μπερλουσκονισμός χωρίς Μπερλουσκόνι

Το πάλαι ποτέ κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα, επί Ρέντσι έχει εκφυλισθεί ιδεολογικά, πολιτικά και ηθικά. Η εκλογική καθίζησή του αντανακλά ακριβώς τη μετάλλαξή του σε μπερλουσκονισμό, χωρίς Μπερλουσκόνι.

Γράφει ο Δημήτρης Δεληολάνης  – 

Το 18,7% του Δημοκρατικού Κόμματος στις εκλογές της 4ης Μαρτίου είναι το χαμηλότερο ποσοστό που πήρε το κόμμα αυτό από την ίδρυση του, το 2007, όταν οι πρώην κομμουνιστές και οι πρώην αριστεροί χριστιανοδημοκράτες αποφάσισαν να συγχωνευτούν. Είναι ένα ταπεινωτικό αποτέλεσμα, που έχει τις ρίζες του στην μακροχρόνια κρίση της ιταλικής Κεντροαριστεράς, αλλά ο Ματέο Ρέντσι έχει τη μεγάλη ευθύνη πως την επιτάχυνε και κατέστησε πολύ οξύτερη.

Εντούτοις, ο Ρέντσι δεν θα παραιτηθεί αμέσως από γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος. Στην ομιλία του την επομένη ημέρα των εκλογών, δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να επαναπροτείνει για ακόμη μια φορά το ίδιο αφήγημα που είχε επαναλάβει επί τρία έτη στους Ιταλούς. Ο ίδιος είναι ο παρεξηγημένος μεταρρυθμιστής, ο οραματιστής πολιτικός που, εννοείται, το πλήθος των ψηφοφόρων δεν μπόρεσε να κατανοήσει. Όλες οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησής του, τόνισε, ήταν «εξαιρετικές», ατυχώς όμως «δεν έγιναν κατανοητές». Ό,τι δεν πρόλαβε να κάνει οφείλετο, βεβαίως, στο γεγονός πως «η αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος του έβαζε συνεχώς εμπόδια».

Ο Ρέντσι αναγκάστηκε να παραδεχτεί πως το ταπεινωτικό ποσοστό του κόμματός του «τον εξαναγκάζει να παραιτηθεί από ηγέτης του κόμματος». Και, βεβαίως, ο ίδιος υποσχέθηκε πως θα υποβάλει την παραίτηση του. Απέφυγε να διευκρινίσει το πότε ακριβώς. Είπε πως πρώτα θα συγκαλέσει το έκτακτο συνέδριο του κόμματος και ταυτοχρόνως να θέσει τις βάσεις για τις προκριματικές εκλογές για την εκλογή του νέου ηγέτη. Δεν ξεκαθάρισε εάν ο ίδιος θα είναι ξανά υποψήφιος.

Ο Ρέντσι έχει ιδιαίτερη προτίμηση στις προκριματικές εκλογές. Μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2013, είχε απαιτήσει και πετύχει να πραγματοποιηθούν προκριματικές, προκειμένου να αντικατασταθεί ο τότε γραμματέας Πιερλουίτζι Μπερσάνι, θεωρούμενος υπεύθυνος της «ήττας». Υπενθυμίζεται πως το 2013 η ήττα συνίστατο στο ότι το Δημοκρατικό Κόμμα αναδείχτηκε μεγαλύτερο κόμμα της χώρας με το 25,4%.

Η αναρρίχηση του Ρέντσι

Την επομένη εκείνων των εκλογών, ο Μπερσάνι είχε προσπαθήσει για σχεδόν τρεις μήνες να πείσει τους νεοεκλεγέντες βουλευτές του “Κινήματος 5 Αστέρων” να του δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Αποδείχτηκε γρήγορα πως οι εκπρόσωποι του Κινήματος, περιλαμβανομένου του Μπέπε Γκρίλο που συμμετείχε στις διαβουλεύσεις, αγνοούσαν παντελώς τι ακριβώς ήταν αυτή η μυστηριώδης ψήφος εμπιστοσύνης.

Ο Ρέντσι, τότε ακόμη Δήμαρχος Φλωρεντίας, δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Εξαπέλυσε πραγματική εκστρατεία στα ευνοϊκά προσκείμενα Μίντια και οι προκριματικές εκλογές τελικά διεξήχθησαν τον Δεκέμβριο του 2013. Το αποτέλεσμα ήταν ο θρίαμβος του νέου και φιλόδοξου πολιτικού: 2.800.000 ψηφοφόροι του Δημοκρατικού Κόμματος προσήλθαν στις κάλπες και εξέλεξαν το νεαρό Δήμαρχο γραμματέα με 73%.

Το πρώτο πράγμα που έκανε ο νέος ηγέτης ήταν να στείλει ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα στον σύντροφο του Ενρίκο Λέτα, που είχε αναλάβει την πρωθυπουργία σε συμμαχία με κεντρώους βουλευτές. Το μήνυμα ήταν «Ενρίκο, μείνε γαλήνιος», δηλαδή δεν υπάρχει θέμα αντικατάστασης. Η φράση έμεινε παροιμιώδης στην Ιταλία, ανεπανάληπτο δείγμα υποκρισίας, καθώς λίγους μήνες αργότερα ο Ρέντσι έδιωξε τον Λέτα και ανέλαβε την πρωθυπουργία.

Η ήττα στο δημοψήφισμα

Οι δεύτερες προκριματικές εκλογές ήταν πιο δύσκολες για τον Ρέντσι. Είχε προηγηθεί το μοιραίο δημοψήφισμα του Δεκέμβρη του 2016, το οποίο ο πρωθυπουργός έχασε πανηγυρικά και αναγκάστηκε σε παραίτηση. Και στις περυσινές προκριματικές ο Ρέντσι αναδείχτηκε γραμματέας, αλλά ήδη το κόμμα του ήταν στο δρόμο της πολιτικής αυτοκαταστροφής. Στις κομματικές κάλπες προσήλθαν 1.800.000 ψηφοφόροι και ο Ρέντσι εξελέγη με 70%. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στο συνέδριο εκδηλώθηκε διάσπαση. Ο πρώην γραμματέας Μπερσάνι και ο πρώην πρωθυπουργός Μάσιμο Ντ΄Αλέμα αποχώρησαν από το Δημοκρατικό Κόμμα.

Το ίδιο σκηνικό στήνει και τώρα ο Ρέντσι. Ο πρώην πρωθυπουργός μεθοδεύει ξανά την επιστροφή του, καθώς θεωρεί τον εαυτό του αναντικατάστατο. Το δράμα, όμως, είναι πως έχει δίκιο. Δεν διαφαίνονται ηγετικές μορφές ικανές να τον αντικαταστήσουν. Στα τεσσεράμισι χρόνια της ηγεσίας του, ο Ρέντσι φρόντισε να περιθωριοποιήσει όλα τα στελέχη που είχαν δική τους πολιτική υπόσταση.

Η περυσινή διάσπαση ολοκλήρωσε το έργο, καθώς εγκατέλειψαν το Δημοκρατικό Κόμμα όλα τα παλαιότερα στελέχη με μεγάλη πολιτική εμπειρία. Σήμερα, το Δημοκρατικό Κόμμα είναι πλέον ένα κόμμα εξουσίας, με στελέχη κατά κανόνα χαμηλής πολιτικής παιδείας και, πολύ συχνά, αμφίβολης εντιμότητας. Είναι χιλιάδες οι κατηγορίες και οι καταδίκες για διαφθορά δημάρχων, περιφερειακών συμβούλων και βουλευτών.

Έχουν διατυπωθεί σοβαρές κατηγορίες εναντίον του ιδίου του Ρέντσι και της υπουργού του Μαρία Έλενα Μπόσκι για τις δυο τοπικές τράπεζες της Τοσκάνης που διασώθηκαν από τον τότε πρωθυπουργό. Ο περιφερειάρχης Καμπανίας Βιντσέντζο Ντε Λούκα αποτελεί το πιο εμφανές παράδειγμα αυτής της ηθικής παρακμής. Κατηγορήθηκε επανειλημμένα ότι αντλεί την εκλογική του δύναμη χάρη σε υπόγειες συμφωνίες με το οργανωμένο έγκλημα της Νάπολης, αλλά ο Ρέτσι τον υπερασπίστηκε πάντα μέχρι τέλους.

Η μετάλλαξη του Δημοκρατικού Κόμματος

Ακόμη και ορισμένοι ακρογωνιαίοι λίθοι στην πολιτική κάθε κεντροαριστερού κόμματος, όπως ο αντιφασισμός, καταπατούνται ατιμώρητα στο Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι. Δεκάδες δήμαρχοι και τοπικοί κομματικοί αξιωματούχοι εγκαινιάζουν μνημεία αφιερωμένα σε προσωπικότητες του φασιστικού καθεστώτος και συμμετέχουν σε εκδηλώσεις και δημόσιες συζητήσεις με νεοφασιστικές ομάδες.

Το Δημοκρατικό Κόμμα δεν έχει πλέον καμία σχέση με το κεντροαριστερό κόμμα του Μπερσάνι και πριν ακόμη του Βάλτερ Βελτρόνι, του Μάσιμο Ντ’ Αλέμα και του Ακίλε Οκέτο. Πολλά αρνητικά στοιχεία είχαν αναδειχτεί σταδιακά στη μακρά πορεία μετάλλαξης του κόμματος από κομμουνιστικό σε αριστερό σοσιαλιστικό και, πιο πρόσφατα, σε Δημοκρατικό.

Ήδη από τότε, και ιδιαίτερα επί πρωθυπουργίας Ντ’ Αλέμα, είχαν αναδειχτεί με δύναμη στοιχεία καιροσκοπισμού, η προσκόλληση στην πολυθρόνα της εξουσίας και μια ακόμη πιο σοβαρή αδυναμία να διαμορφώσει μια εναλλακτική λύση στον μπερλουσκονισμό. Τότε, η αντιθετική και όλο και πιο μετριοπαθής πορεία της ιταλικής Κεντροαριστεράς ακολουθούσε εν πολλοίς την παράλληλη διαδικασία όλων των ευρωπαϊκών σοσιαλιστικών κομμάτων.

Με τον Ρέντσι, όμως, τα πράγματα έφτασαν σε τέτοιο σημείο που το Δημοκρατικό Κόμμα έχει πλέον χάσει την ίδια την πολιτική του φυσιογνωμία. Τα λάθη και οι καιροσκοπισμοί του παρελθόντος, χάρη στην ηγεσία του, μετατράπηκαν σε μια μορφή «μπερλουσκονισμού χωρίς Μπερλουσκόνι». Σε μια επανάληψη της πάλαι ποτέ πελατειακής και διεφθαρμένης χριστιανοδημοκρατίας, χωρίς όμως να την καθοδηγούν ηγέτες επιπέδου Μόρο ή Αντρεότι.

Χαμένη υπόθεση

Με τον Ρέντσι όλα αυτά έγιναν κυρίαρχα χαρακτηριστικά του Δημοκρατικού Κόμματος, σε σημείο που το ίδιο το κόμμα να θεωρείται χαμένη υπόθεση και να εγκαταλείπεται μαζικά από ψηφοφόρους και μέλη. Οι δημοσκόποι υπολογίζουν πως το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων του “Κινήματος 5 Αστέρων” είναι πρώην ψηφοφόροι της Κεντροαριστεράς και της Αριστεράς.

Η βαθύτατη κρίση του Δημοκρατικού Κόμματος παρέσυρε και τους διασπασθέντες από αυτό. Εν όψει των εκλογών, ο Μπερσάνι και άλλα ηγετικά στελέχη είχαν ενωθεί με το μικρό κόμμα της Ιταλικής Αριστεράς, δημιουργώντας το ψηφοδέλτιο “Ελεύθεροι και Ίσοι”. Τελικά το αριστερό ψηφοδέλτιο εξασφάλισε ένα απογοητευτικό 3,4%, κατ΄ ουσίαν όσα είχε πάρει το 2013 μόνη της η Ιταλική Αριστερά (τότε με την επωνυμία Ελευθερία, Οικολογία, Αριστερά).

Οι αριστεροί ψηφοφόροι μπορεί να εξετίμησαν την μάχη που έδωσε η αριστερή αντιπολίτευση εναντίον του Ρέντσι, αλλά θεώρησαν πως άργησε πολύ να εναντιωθεί στη νεοφιλελεύθερη πολιτική του και την αντεργατική νομοθεσία που θέσπισε η κυβέρνησή του. Ιδιαίτερα η παρουσία του Ντ’ Αλέμα στις τάξεις των διασπαστών προκάλεσε πολλές αρνητικές αντιδράσεις.

Ο πρώην πρωθυπουργός είναι γνωστός για την ενεργό συμμετοχή του στους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία, αλλά και για τη συνεχή προσπάθεια του να σώσει τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι από τις δικαστικές του περιπέτειες. Οι κινήσεις του εκείνες του είχαν τότε εξασφαλίσει την πρωθυπουργία, αλλά στρατηγικά αποδείχτηκαν ολέθριες. Όπως ολέθρια αποδείχτηκε τώρα και η κρυφή συμφωνία με τον Μπερλουσκόνι, ώστε να θεσπιστεί ο άθλιος εκλογικός νόμος εν όψει μελλοντικής κυβερνητικής συμφωνίας.