Σε ναρκοπέδιο μετατρέπεται το Ιράκ για τον τουρκικό στρατό

Η πρόσφατη επιχείρηση της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ δεν είχε τα επιθυμητά για τον Ερντογάν αποτελέσματα. Άρον-άρον οι τουρκικές δυνάμεις αποσύρθηκαν λήγοντας την επιχείρησή τους, αλλά ήλθε στο προσκήνιο η τεταμένη σχέση και με το Ιράκ και με το Ιράν. Αιτία ο θάνατος των Τούρκων στρατιωτικών, που ήταν κρατούμενοι των ανταρτών του PKK και ο οποίος είναι αδιευκρίνιστο εάν προκλήθηκε από τους τουρκικούς βομβαρδισμούς ή από εκτέλεση.

Οι λεονταρισμοί του Ερντογάν εναντίον των ΗΠΑ για συνέργεια σε αυτό το φιάσκο, λόγω της σχέσης τους με τους Κούρδους της Συρίας, το μόνο πρόθυμο ακροατή που μπορούν να βρουν, εκτός Τουρκίας, είναι το Βερολίνο. H πρακτικά εξουδετερωμένη εξουσία στη Βαγδάτη ανέχεται τις αυθαιρεσίες της Άγκυρας εναντίον της ιρακινής κυριαρχίας, με κάποιες “άσφαιρες” διαμαρτυρίες. Προφανώς η επίσκεψη Ακάρ τις τελευταίες μέρες του 2020 στη Βαγδάτη έγινε για να ενημερώσει τον Ιρακινό πρωθυπουργό ως προς τη σχεδιαζόμενη τουρκική επιχείρηση σε ιρακινό έδαφος, αλλά και για να τον εκβιάσει με την ροή υδάτων του ποταμού Τίγρη.

Αλλά τα γεγονότα πήραν άλλη τροπή. Τώρα, η ηγεσία της ημιανεξάρτητης κουρδικής κρατικής οντότητας στο βόρειο Ιράκ βρίσκεται αντιμέτωπη με την οργή του λαού της για την επέμβαση και την εγκατάσταση Τούρκων στρατιωτικών στην περιοχή τους. Ιδιαίτερα, μειονοτικά χωριά Χριστιανών και Γεζίντι Κούρδων έχουν βομβαρδιστεί εξαντλητικά από την τουρκική αεροπορία, χωρίς να είναι στρατιωτικοί στόχοι, όπως καταθέτουν οργανώσεις που έχουν κάνει επιτόπου έρευνα.

Ο πολιτικός κόσμος του Ιράκ, πέραν της ελίτ στη Βαγδάτη, που σχοινοβατεί ανάμεσα σε ένα συνονθύλευμα ξένων συμφερόντων, αντιλαμβάνεται ότι η ιρακινή επικράτεια αμφισβητείται εμπράκτως από την Τουρκία. Όσο και αν θέλει η Βαγδάτη να αυτονομηθεί από την Τεχεράνη, οι πράξεις της Άγκυρας δεν την αφήνουν.

Αντιδράσεις στο Ιράκ

Η ιρακινή πολιτοφυλακή Χαράκατ Χεζμπολάχ αλ-Νουτζαμπά ισχυρίστηκε ότι η «αδύναμη επίσημη στάση» της κυβέρνησης οδήγησε στην παραβίαση της κυριαρχίας της χώρας. Η οργάνωση εκτίμησε ότι οι επιθέσεις της Τουρκίας κατά του ΡΚΚ στο Σιντζάρ δεν θα είναι οι τελευταίες. Προειδοποίησε τον τουρκικό στρατό να αναθεωρήσει τα σχέδιά του, αλλά και την κυβέρνηση της Βαγδάτης.

«Εάν η κυβέρνηση συνεχίσει να παραμένει σιωπηλή, ο ιρακινός λαός και η αντίσταση θα αντιμετωπίσουν τους κατακτητές και θα υιοθετήσουν μια αποφασιστική στάση για να τους αποκρούσουν», δήλωσε η πολιτοφυλακή. Η οργάνωση, που χαρακτηρίζεται τρομοκρατική από τις ΗΠΑ, λαμβάνει στρατιωτική βοήθεια, εκπαίδευση και συμβουλές από το Ιράν. Είναι κλάδος των Λαϊκών Δυνάμεων Κινητοποίησης (Χασντ αλ Σαχάμπι – PMF), οι οποίες είναι οργάνωση-ομπρέλα που αποτελείται κυρίως από πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν.

Στο Σιντζάρ, η πλειονότητα των μαχητών του ΡΚΚ που αναγκάστηκαν να αποσυρθούν εντάχθηκαν στις Λαϊκές Δυνάμεις Κινητοποίησης, σύμφωνα με τον κυβερνήτη της περιφέρειας Μαχμά Χάλιλ. Οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας εφάρμοσαν ένα σχέδιο ανάπτυξης την 1η Δεκεμβρίου στο κέντρο της περιφέρειας Σιντζάρ της επαρχίας Νινευή για να ενισχύσουν τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή και την επιστροφή των εκτοπισμένων. Αυτό, όμως, δεν απέτρεψε την τουρκική εισβολή.

Οι σιιτικές πολιτοφυλακές απειλούν

Ο Χαντί Αλ Αμίρι, επικεφαλής της Συμμαχίας Φατάχ στο ιρακινό Κοινοβούλιο, δήλωσε το Σάββατο (13-2-2021) ότι ενώ οι Ιρακινοί περίμεναν ότι τα τουρκικά στρατεύματα θα αποσυρθούν από την πόλη Μπασίκι (βαθιά στο Ιράκ) και από συνοριακά εδάφη που πρόσφατα κατέλαβαν, αυτά κάνουν κατοχή. Η Τουρκία πρέπει να σταματήσει τις «εχθρικές πράξεις» που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα οποιουδήποτε κράτους, είπε σε δήλωση στο τηλεοπτικό δίκτυο al-Sumaria και κάλεσε την ιρακινή κυβέρνηση να «λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει οποιαδήποτε καταπάτηση του ιρακινού εδάφους». Ο ίδιος σημείωσε ότι οι ιρακινές Ένοπλες Δυνάμεις, οι υπηρεσίες ασφαλείας και οι Λαϊκές Μονάδες Κινητοποίησης (PMU) είναι σε θέση να υπερασπιστούν την πατρίδα τους από οποιαδήποτε τουρκική εισβολή.

Το κίνημα Αλ Νουτζάμπα, επίσης κλάδος των Λαϊκών Δυνάμεων Κινητοποίησης, επέκρινε την κυβέρνηση του Μουσταφά αλ-Καντίμι για την χαλαρή αντίδρασή της. «Η αδυναμία του επίσημου κράτους και η προτίμηση των φατριαστικών συμφερόντων έχουν μετατρέψει το Ιράκ σε πεδίο μάχης για επεκτατικές φιλοδοξίες ορισμένων ξένων χωρών. Ο τουρκικός στρατός πρέπει να πάρει ένα μάθημα από τη μοίρα των Αμερικανών κατακτητών που είχαν περισσότερες εγκαταστάσεις, όπλα και στρατεύματα».

Η εν λόγω πολιτοφυλακή κάλεσε τις τουρκικές δυνάμεις να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους πριν πλήξουν το Σιντζάρ του Ιράκ. Κάλεσε επίσης την ιρακινή κυβέρνηση, το Κοινοβούλιο και τις σχετικές οργανώσεις να υιοθετήσουν μια ενιαία στάση ενάντια σε οποιαδήποτε πράξη ξένης επιθετικότητας. «Εάν η κυβέρνηση παραμείνει σιωπηλή, ο ιρακινός λαός και η αντίσταση θα λάβουν σαφή θέση, καθώς είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν και να αποκρούσουν τους κατακτητές».

Το Ιράν μιλάει δι’ αντιπροσώπων

Το Ιράν δεν μιλάει ευθέως για την κατάσταση στο Ιράκ, αλλά μιλούν για λογαριασμό του οι σιιτικές οργανώσεις, με τις οποίες διατηρεί στενούς δεσμούς. Η Τεχεράνη δεν διακινδυνεύει να διαταράξει την εύθραυστη σχέση της με την Άγκυρα, αν και ο Ερντογάν συχνά την υπονομεύει με τις κορώνες του, αλλά και τις επεμβάσεις του σε Συρία, Ιράκ και Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Η επέμβαση υπέρ του Αζερμπαϊτζάν και η διάνοιξη του μεταφορικού διαδρόμου μεταξύ του Μπακού και του θύλακα του Ναχιτσεβάν απειλούν να περιθωριοποιήσουν τον ρόλο του Ιράν ως συγκοινωνιακού κόμβου από ανατολάς προς τον Καύκασο. Ο δε Ερντογάν προσπάθησε να υποδαυλίσει τον αλυτρωτισμό της πολυπληθούς αζέρικης κοινότητας στο Ιράν.

Ο τουρκικός στρατός διεξάγει τακτικά επιχειρήσεις και αεροπορικές επιδρομές εναντίον του ΡΚΚ στη νοτιοανατολική Τουρκία, αλλά και σε βόρεια Συρία και Ιράκ. Και οι δύο αυτές χώρες θεωρούν τις τουρκικές επιχειρήσεις παραβίαση της κυριαρχίας τους. Το Ιράν διεξάγει ενίοτε επιχειρήσεις στην περιοχή του όρους Καντίλ, όπου έχει βάσεις το ΡΚΚ, αλλά δεν προσπαθεί να αποκτήσει μόνιμη στρατιωτική παρουσία στο Ιράκ. Εξάλλου δεν του χρειάζεται. Η Τεχεράνη ασκεί επιρροή μέσω των σιιτικών πολιτοφυλακών που βασικά ορίζουν την χώρα από την Βαγδάτη μέχρι το δέλτα της Μεσοποταμίας.

Παρόλο που το Ιράν δεν τρέφει συμπάθεια προς τους Κούρδους, δεν βλέπει με καλό μάτι τις τουρκικές επεκτατικές επεμβάσεις στο βόρειο Ιράκ, οι οποίες υπονομεύουν την δική του επιρροή στην Βαγδάτη αλλά και στο κουρδικό Αρμπίλ. Εξάλλου, οι τουρκικές επεμβάσεις αποτελούν “κόκκινο πανί” για τα σχεδόν επτά εκατομμύρια Κούρδους του Ιράν. Η Τεχεράνη προσπαθεί να τους έχει υπό έλεγχο και στο πλαίσιο αυτό έχουν γίνει τουλάχιστον 100 συλλήψεις από την αρχή του 2021.

Ο ανταγωνισμός Άγκυρας-Τεχεράνης

Η Άγκυρα δεν θέλει να τα σπάσει με την Τεχεράνη, αλλά η σχέση τους δεν παύει να είναι ανταγωνιστική. Παρά την τρέχουσα συνεργασία, η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη δεδομένης της πολωτικής πολιτικής που ακολουθούν και οι δύο διεκδικητές περιφερειακής ηγεσίας και οι αλληλεπικαλυπτόμενες περιοχές επιρροής. Ο Ερντογάν είχε τον Ιούνιο 2017 καταγγείλει τη στάση του Ιράν σε Συρία και Ιράκ: «Είναι η Συρία ένα θέατρο για τη θρησκευτική επέκταση του Ιράν; Ναι είναι. Είναι επίσης το Ιράκ ένα θέατρο; Ναι είναι. Θεωρώ ότι αυτός είναι ένας περσικός επεκτατισμός, τον οποίο πρέπει να πω ότι δεν εγκρίνω».

Οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν τον Ιρανό διπλωμάτη Μοχάμεντ Ρεζά Νασερζαντέχ την προηγούμενη εβδομάδα με την υποψία ότι σχεδίαζε την δολοφονία του Μασούντ Μολαβί Βαρνταντζανί, πρώην στελέχους του υπουργείου Πληροφοριών του Ιράν και σφοδρό επικριτή του ιρανικού καθεστώτος. Το Ιράν αρνήθηκε οιανδήποτε ανάμειξη και ΜΜΕ ανέφεραν ότι θα συνομιλήσει με την Άγκυρα για να ξεκαθαρίσει την κατάσταση.

Η σύλληψη έγινε την παραμονή της επιχείρησης στο Βόρειο Ιράκ, η οποία επίσης έλαβε χώρα λίγες μέρες πριν την συνάντηση Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν για τη Συρία. Η Τεχεράνη είχε λόγο να μην αντιδράσει η ίδια για την τουρκική επέμβαση. Από την πλευρά της η Άγκυρα, για να περιορίσει τον θόρυβο για την επιχείρηση-φιάσκο στο βόρειο Ιράκ, συνέλαβε τουλάχιστον 700 Κούρδους της Τουρκίας με την κατηγορία της συνέργειας με το ΡΚΚ.