Σίγασαν τα όπλα στη Λιβύη, αλλά η ασταθής ισορροπία εγκυμονεί εξελίξεις

Στις 21 Αυγούστου, ο Σάρατζ ανακοίνωσε κατάπαυση του πυρός, την οποία χαιρέτισε ο Αγκίλα Σάλεχ (πρόεδρος του λιβυκού Κοινοβουλίου) και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι. Η εν λόγω εκεχειρία δεν ήταν, όμως, κεραυνός εν αιθρία. Τις προηγούμενες ημέρες και εβδομάδες, η Ουάσιγκτον είχε αναλάβει πρωτοβουλία διαμεσολάβησης μεταξύ Τρίπολης και Βεγγάζης, υπό τον φόβο της αύξησης της επιρροής της Ρωσίας (δια της μακράς χείρας του Κρεμλίνου, τη Wagner) στη Λιβύη και στη Βόρεια Αφρική.

Αρωγός στην εν λόγω ύστατη προσπάθεια για ειρήνευση ήταν (παραδόξως) το Βερολίνο. Ο απρόθυμος ηγεμών της ΕΕ, έχοντας αποβάλει τα ταμπού του παρελθόντος, αναλαμβάνει εσχάτως την πρωτοβουλία των κινήσεων στην Μεσόγειο (όχι πάντοτε σε συνεργασία με τη Γαλλία) για την εκτόνωση της άκρατης τουρκικής επιθετικότητας. Θα καρποφορήσει, όμως, η προσπάθεια αυτή, ή θα αναλωθεί σε επικοινωνιακά πυροτεχνήματα ένθεν κακείθεν; Όπως είχα αναφέρει επανειλημμένως στην αρθρογραφία μου από τον Ιανουάριο, κατά τη Διάσκεψη του Βερολίνου, ο οδικός χάρτης για την ειρήνη προσκρούει επί τριών (δυσεπίλυτων) εμποδίων:

Πρώτον, ο διαμοιρασμός (divisibility issues). Ο Σάρατζ εννοεί την ειρήνευση ως την υποταγή της Ανατολικής Λιβύης στην αρχή της Τρίπολης (χάρη στην αίσια έκβαση της μάχης της Τρίπολης) και την αποχώρηση των ξένων δυνάμεων (π.χ. των Ρώσων) από την Κεντρική και Ανατολική Λιβύη. Αντιθέτως, ο Σάλεχ αντιπροτείνει την ίδρυση μιας ισότιμης ομοσπονδίας (με το Φεζάν στο Νότο ως “μπαλαντέρ” για το πληθυσμιακό και στρατιωτικό “χαρτί” της Τρίπολης) και την άμεση αποχώρηση των ξένων δυνάμεων (τουτέστιν Τούρκων, Σύρων και Καταριανών) από τη δυτική Λιβύη.

Δεύτερον, η προσήλωση στην ειρήνευση (commitment issues). Ο Χαφτάρ (που ουκ ολίγες φορές στο παρελθόν έχει παραβιάσει ανάλογες εκεχειρίες) έκανε δύο μέρες να αποσαφηνίσει την στάση του για την εκεχειρία. Ο ισχυρογνώμων και αυταρχικός στρατάρχης δεν θα αποδεχθεί (δίχως πίεση) μία συμφωνία, η οποία δεν θα του εξασφαλίζει είτε ασυλία για το βεβαρυμμένο ποινικό μητρώο του, είτε εξουσία στην μεταπολεμική τάξη πραγμάτων. Όπερ και εγένετο: στις 23 Αυγούστου ο Χάφταρ δήλωσε πως αποκηρύττει την «ψευδοεκεχειρία».

Τρίτον, οι εξωτερικές επεμβάσεις (foreign intervention). Η λιβυκή κρίση έχει μετατραπεί προ πολλού σε έναν πόλεμο δια αντιπροσώπων. Η νικηφόρα επέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη ώθησε την Αίγυπτο, τη Γαλλία και τη Ρωσία να υποστηρίξουν την Aνατολική Λιβύη, ώστε να αναχαιτισθεί η προέλαση των Τούρκων προς τη Σύρτη και τη Γιούφρα, τις πύλες προς την “Πετρελαϊκή Ημισέληνο”.

Το μέλλον της εκεχειρίας στη Λιβύη

Η αέναη ενίσχυση των δυνάμεων των παραπάνω χωρών και των πληρεξουσίων τους στη Λιβύη έχει οδηγήσει σε ένα (πρόσκαιρο;) πάγωμα της σύγκρουσης, ήδη από τα τέλη Ιουνίου. Η σύγκλιση των εξωτερικών δρώντων αυτών δεν ομοιάζει (προς το παρόν τουλάχιστον) εφικτό να διαρκέσει πολύ. Ακόμα και οι υπόγειες διαβουλεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας (που τροφοδότησαν την φιλολογία περί μίας δεύτερης “Διαδικασίας της Αστάνα”) δεν καρποφόρησαν.

Επί του παρόντος, οι πιέσεις του διεθνούς παράγοντα για υποχωρήσεις ασκούνται σχεδόν μονομερώς από την Ουάσιγκτον και το Βερολίνο επί του ηττημένου, δηλαδή επί της Ανατολικής Λιβύης. Εξ ου και οι πιέσεις προς τη Βεγγάζη για την άρση του εμπάργκο ως προς την εξόρυξη και την εξαγωγή του πετρελαίου. Εμπάργκο, το οποίο ήρθη μόνο μερικώς από τον Χαφτάρ.

Παρά ταύτα, η υποστήριξη της Βεγγάζης από την Αίγυπτο και, εμμέσως πλην σαφώς, τη Ρωσία και τη Γαλλία αυξάνει τη διαπραγματευτική ισχύ της Ανατολικής Λιβύης και την αντοχή της στις (μεροληπτικές υπέρ της Τουρκίας) πιέσεις. Θα λυγίσει, άραγε, η Βεγγάζη; Ήδη ο Χάφταρ απέρριψε την εκεχειρία και αναμένεται η αντίδραση των Αιγυπτίων. Εάν οι Αιγύπτιοι υποστηρίξουν τον Χάφταρ, παρά τις αντιρρήσεις τους, θα οδηγηθούμε σε μία de facto διχοτόμηση της χώρας; Εάν ναι, θα ωφελήσει ποιο από τα δύο στρατόπεδα;

Θα ανεχθούν οι Αιγύπτιοι και οι Γάλλοι τη δημιουργία ενός μόνιμου στρατιωτικού προγεφυρώματος της Τουρκίας και του Κατάρ στη δυτική Λιβύη; Θα ανεχτεί, κατ’ αντιστοιχία, ο άξονας Κατάρ-Τουρκία-Σαράτζ την κατοχή του 80-90% του πετρελαίου από τη Βεγγάζη και την ανάπτυξη μιας ισχυρότερης στρατιωτικής παρουσίας των Ρώσων (και ίσως άλλων δυνάμεων) στη Κεντρική και Ανατολική Λιβύη; Οι εξελίξεις των επόμενων ημερών θα απαντήσουν στα παραπάνω ερωτήματα.