Σκάνδαλο Uber: Η εταιρεία έβλεπε και τον Μπάιντεν σαν… υπάλληλο

Η βρετανική εφημερίδα Guardian έφερε στο φως ένα πολιτικό σκάνδαλο, με στοιχεία που δείχνουν ότι πολιτικοί, όπως ο Μπάιντεν στις ΗΠΑ και ο Μακρόν στην Ευρώπη, συνέβαλαν στον αθέμιτο ανταγωνισμό υπέρ της Uber, καθιστώντας την εν τέλει παγκόσμιο γίγαντα, ενώ ο Όλαφ Σολτς, που ήταν τότε δήμαρχος στο Αμβούργο, προσπαθούσε να τη φρενάρει και απαιτούσε νόμιμους μισθούς για τους οδηγούς των οχημάτων της. Στην Ελλάδα εκείνη την εποχή (2015-2017) η Τρόικα πίεζε για αλλαγή της νομοθεσίας υπέρ της Uber όπως και η ΝΔ, αλλά όπως αναφέρει σε χθεσινοβραδινή ανακοίνωσή του ο εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, η τότε κυβέρνηση είχε αντισταθεί.

Υπενθυμίζεται ότι η εταιρεία αυτή για να “σπάσει” την αγορά των ταξί άρχισε να προσφέρει “πειρατικές διαδρομές” κάτω του κόστους, με πολύ χαμηλές αμοιβές των οδηγών της και παραβαίνοντας σε πολλές χώρες την ισχύουσα νομοθεσία, ξεκινώντας με μη βιώσιμα τιμολόγια. Είχε τότε ως “πάγια έξοδα” στο προϋπολογισμό 90 εκατ. δολάρια για την χρηματοδότηση του λόμπινγκ, δηλαδή της “νόμιμης” επιρροής πολιτικών αλλά και επιχειρηματιών στα μέσα ενημέρωσης.

Μάλιστα ο πρώτος γενικός διευθυντής της, Τρέιβις Καλάνικ, όταν είχε τότε προγραμματισμένη συνάντηση με τον τότε αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στο Νταβός, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, όταν ο Μπάιντεν άργησε λίγο στο ραντεβού, έγραψε χαρακτηριστικά σε μήνυμα σαν να μιλούσε για υπάλληλό του: «Είπα στους δικούς μου να του ξεκαθαρίσουν ότι για κάθε λεπτό που αργεί, θα έχει ένα λιγότερο λεπτό μαζί μου». Τελικά, μετά τη συνάντησή τους, ο Μπάιντεν άλλαξε λίγο την ομιλία του στο Οικονομικό Φόρουμ και έκανε αναφορά «σε έναν γενικό διευθυντή που η εταιρεία του  θα δίνει σε εκατομμύρια εργαζομένους την ελευθερία να δουλεύουν όσες ώρες επιθυμούν οι ίδιοι και να ρυθμίζουν τη ζωή τους όπως θέλουν».

Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς που τότε ήταν δήμαρχος στο Αμβούργο αντιστάθηκε στις πιέσεις της Uber επιμένοντας να παίρνουν οι οδηγοί της τουλάχιστον τον κατώτατο μισθό. Στελέχη του Καλάνικ τον χαρακτήριζαν τότε σε μηνύματα τους «γελοίο άτομο». Όταν το 2015 ένας αστυνομικός διευθυντής στη Γαλλία είπε ότι θα απαγορευθούν οι δραστηριότητες της Uber στη Μασσαλία, στέλεχος της εταιρείας πήρε από τον Μακρόν το εξής μήνυμα: «Θα το κοιτάξω προσωπικά το θέμα. Προς το παρόν, ας κρατήσουμε την ψυχραιμία μας».

Μεταξύ των ντοκουμέντων είναι μηνύματα που αντήλλαξε ο Καλάνικ με τον Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος παρασκηνιακά, όταν ήταν υπουργός Οικονομικών στη Γαλλία, στήριξε την εταιρεία, που είχε άμεση πρόσβαση στον ίδιο και στα στελέχη του υπουργείου του. Μάλιστα φαίνεται πως ο ίδιος είχε καταλήξει σε μια μυστική συμφωνία με όσους εναντιώνονταν στην Uber στο υπουργικό συμβούλιο και ότι τους είχε κάμψει.

Η μεγέθυνση της Uber 

Αντιδράσεις είχαν προκληθεί το 2016 και στο Βέλγιο, στην Ισπανία, στη Γαλλία και στην Ιταλία, όταν οι ταξιτζήδες φοβήθηκαν ότι νέα εταιρεία θα τους εξαφάνιζε. Ο Καλάνικ είπε στα στελέχη του στη Γαλλία να οργανώσουν αντιδιαδήλωση με τους δικούς τους οδηγούς. Οι Γάλλοι του είπαν ότι θα αντιμετώπιζαν επιθέσεις ακροδεξιών που είχαν παρεισφρήσει στις διαμαρτυρίες των ταξιτζήδων και επεδίωκαν τη σύγκρουση. Ο Κανάλικ τους απάντησε «Αξίζει τον κόπο. Η βία εγγυάται την επιτυχία. Και πρέπει να αντισταθούμε σε αυτούς τους τύπους, σωστά; Στον κατάλληλο χρόνο και τόπο».

Το ίδιο μοτίβο κυριάρχησε και σε άλλες χώρες. Όταν μάλιστα κάποιοι με κουκούλες επιτέθηκαν σε οδηγούς της Uber στο Άμστερνταμ, τους παρουσίασαν ως οδηγούς ταξί και με αυτό το “χαρτί” διεκδίκησαν αμέσως μετά ευνοϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις. Στην Ολλανδία μάλιστα ένα στέλεχος γράφει κάτι που δείχνει και βαθιά εμπλοκή των μέσων ενημέρωσης: «Οι χτυπημένοι οδηγοί μας θα γίνουν θέμα στο αυριανό πρωτοσέλιδο της “De Telegraaf” χωρίς εμείς να φαινόμαστε πουθενά. Θα κρατήσουμε το αφήγημα της βίας εναντίον μας για κάποιες μέρες και μετά θα προσφέρουμε τη λύση», γράφει ολλανδικό στέλεχος προς τα κεντρικά της εταιρείας.

Αλλά και ο επόμενος γενικός διευθυντής της, ο Ιρανός Dara Khosrowshahi δεν ήταν καλύτερος. Σε συνέντευξή του (επειδή η Σαουδική Αραβία έχει πολλές μετοχές της εταιρείας), είχε πει ότι ο διαμελισμός του αντιπολιτευόμενου δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι στην Κωνσταντινούπολη από Σαουδάραβες πράκτορες ήταν “ένα ατύχημα” και παρομοίασε το έγκλημα με το θάνατο μιας πεζής που την σκότωσε όχημα της UBER το οποίο κινείτο χωρίς οδηγό. Ο Καλάνικ ουσιαστικά εκδιώχθηκε από την Uber το 2017 και τότε ανέλαβε ο προαναφερόμενος Ιρανός, παιδί μεγιστάνων που έφυγαν άρον-άρον από την πατρίδα τους πριν την επανάσταση του Χομεϊνί, το 1978.

Ο Καλάνικ πάντως “‘έβγαλε” 2,5 δισ. δολάρια για να αποχωρήσει από το ΔΣ της εταιρείας, χώρια όσα είχε βγάλει μέχρι τότε ως διευθυντής της. Όπως γράφει η Guardian, από τα email, τα iMessages και τα WhatsApp messages που περιήλθαν στην κατοχή των ρεπόρτερ της (συνολικά 124.000 ντοκουμέντα) αποκαλύπτεται πώς η αμερικανική Uber παρανόμησε και ο τρόπος με τον οποίο μυστικά έκανε συμφωνίες με πολιτικούς για να επεκταθεί διεθνώς με επιθετικό τρόπο.

Παρεμπιπτόντως τώρα ο Καλάνικ έχει μια εταιρεία που κάνει ντιλίβερι σε φαγητά από μαγειρεία, χωρίς αυτά να έχουν κόστος σερβιρίσματος και ανάγκη πολλών υπαλλήλων, μειώνοντας έτσι και το κόστος του προϊόντος. Όμως κάνει ντελίβερι και εκ μέρους “επώνυμων” εστιατορίων και ο πελάτης πιστεύει ότι το φαγητό του προέρχεται από αυτά, αγνοώντας ότι έχουν παρασκευασθεί σε κάποια κουζίνα και δυσχεραίνοντας έτσι όμως και τον υγειονομικό έλεγχο.

Οι διαρροές στις οποίες στηρίζεται το άρθρο της βρετανικής εφημερίδας καλύπτουν μια πενταετία και δείχνουν πώς παρακάμφθηκαν νόμοι και πώς η εταιρεία κέρδισε την εύνοια προέδρων χωρών, υπουργών, μεγιστάνων και καναλαρχών. Για το θέμα αυτό η εφημερίδα Guardian συνεργάστηκε με την γαλλική Le Monde, την αμερικανική Washington Post και το βρετανικό BBC, που κατά τις επόμενες ημέρες θα δημοσιεύσουν μια σειρά δικών τους ερευνών.

Τί λέει η διοίκηση της Uber

Η Uber απάντησε στα καταγγελλόμενα ότι «έγιναν όντως λάθη και στραβοπατήματα, αλλά η εταιρεία μετά το 2017 μεταμορφώθηκε υπό την ηγεσία του Dara Khosrowshahi. Δεν θα απολογηθούμε για πρακτικές του παρελθόντος με τις οποίες σαφώς διαφωνεί η σημερινή ηγεσία και οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές μας».

Τα ντοκουμέντα καλύπτουν τις ενέργειες της Uber σε πάνω από 40 χώρες, στην φάση κατά την οποία η εταιρεία επεκτάθηκε διεθνώς σαν οδοστρωτήρας, από τη Μόσχα μέχρι το Γιοχάνεσμπουργκ. Η εταιρεία όπως γράφει η Guardian πίεσε κυβερνήσεις να περάσουν νομοθετικές τροπολογίες υπέρ της. Στελέχη της πίεζαν δημάρχους και αρχές μεταφορών, υπουργούς αλλά και πρωθυπουργούς. Στελέχη της συναντήθηκαν και με τους τότε πρωθυπουργούς Ιρλανδίας Έντα Κένι,  Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου καθώς και με τον βρετανό πολιτικό Τζορτζ Όσμπορν, που φέρεται να ήταν θερμός υποστηρικτής της.

Όπως το έθετε ο ίδιος «πολιτική μας είναι να έρθουν εδώ επενδυτές και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας». Στελέχη της εταιρείας είχαν συναντήσεις και με άλλους έξι υπουργούς της Βρετανίας στο Νταβός, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για αυτές. Πάντως τα στελέχη της εταιρείας επεδίωκαν σύμφωνα με την Guardian να συναντώνται με τους πολιτικούς την ώρα που οι γραμματείας ή οι στενοί συνεργάτες τους δεν ήταν παρόντες.

Επεδίωξαν και είχαν συναντήσεις με πολιτικούς με επιρροή στη Ρωσία, στην Ιταλία, αλλά και στη Γερμανία, προσφέροντάς τους μάλιστα πακέτα μετοχών ως “στρατηγικών επενδυτών”. Η εταιρεία φέρεται να έδωσε εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια και σε ακαδημαϊκούς για να γίνουν έρευνες που υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της εταιρείας για το θετικό οικονομικό της μοντέλο.

Σε πολλές περιπτώσεις η Uber τα κατάφερε, ενώ σε άλλες χώρες δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το σκόπελο της αντίστασης της πολιτείας και των ταξιτζήδων. Όταν ξεσηκώθηκαν οι μεταφορείς στην Ινδία, ο Καλάνικ έγραφε στα στελέχη του «εστιασθείτε στην ανάπτυξη, ακόμα κι αν άρχισαν οι φωτιές. Αυτά είναι μέρος της κανονικότητας στη δουλειά μας. Εναγκαλισθείτε το χάος. Σημαίνει ότι κάνετε κάτι ουσίας».

Η αντίσταση στα… μονοπώλια

Στέλεχός της έγραφε για την διεθνή εξάπλωση της εταιρείας: «Σε πολλές χώρες παρανομούμε και πρέπει να αποφεύγουμε τις ανταγωνιστικές δηλώσεις. Για κάποιες νομοθεσίες είμαστε πειρατές». Ο Nairi Hourdajian, που ήταν επικεφαλής του διεθνούς γραφείου επικοινωνίας ήταν ακόμα πιο σαφής για τα προβλήματα στην Ινδία και στην Ταϊλάνδη: «Μερικές φορές αντιμετωπίζουμε προβλήματα επειδή εδώ που τα λέμε είμαστε απολύτως παράνομοι». Η Uber απαντά ότι έδωσε μάχη για να νομιμοποιηθεί, επειδή οι νόμοι στις περισσότερες χώρες “είχαν μείνει πολύ πίσω” και οι ταξιτζήδες κατά τη γνώμη της ήταν “καρτέλ” και μονοπώλιο. Επικαλείται μάλιστα ότι σε πολλές χώρες η πολιτεία έκανε επιδρομές στα γραφεία της εταιρείας και έκοβε καθημερινά πρόστιμα, οπότε «η εταιρεία έπρεπε να αντιδράσει με κάποιο τρόπο».

Όμως επειδή λειτουργούσαν παράνομα, όπως γράφει η Guardian, είχαν και μηχανισμό πειρατικής άμυνας. Όταν γινόταν έφοδος, έστελναν μήνυμα σε όλους τους οδηγούς και στα στελέχη να διακόψουν στην πρόσβαση στα δεδομένα της εταιρείας, ώστε οι αρχές να μην μπορέσουν να βρουν ενοχοποιητικά στοιχεία για την παράνομη λειτουργία της εταιρείας. Αυτό το κόλπο εφαρμόστηκε όπως γράφει η Guardian πάνω από δώδεκα φορές στη Γαλλία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο, στην Ινδία, στην Ουγγαρία και στη Ρουμανία.

Ο υπεύθυνος της εταιρείας στη δυτική Ευρώπη Pierre-Dimitri Gore-Coty δήλωσε σχετικά: «Ήμουν νέος και άπειρος και λυπάμαι για κάποιες από τις πρακτικές μας στις αρχές. Μας κατηύθυναν πάντως οι προϊστάμενοί μας στα κεντρικά, που είχαν ίσως αρχές αμφισβητούμενης ηθικής».