Στην Ευρώπη το “μπαλάκι” για τους “Ανοιχτούς Ουρανούς” – Νέα ένταση με τη Μόσχα

Συναγερμός σήμανε και πάλι στην Ευρώπη, μετά την αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Τραμπ ότι αποσύρει τις ΗΠΑ από την συνθήκη Open Skies (Ανοικτοί Ουρανοί), καταγγέλλοντας, για άλλη μία φορά, παραβιάσεις από τη Ρωσία. Την ίδια ώρα η Μόσχα δηλώνει έτοιμη να αντιμετωπίσει τη νέα κατάσταση, αρκεί οι  ευρωπαϊκές χώρες να μην υιοθετήσουν τις αμερικανικές καταγγελίες. Ωστόσο, δέκα χώρες της Ευρώπης δήλωσαν ήδη ότι συμμερίζονται τις ανησυχίες των Ηνωμένων Πολιτειών, ζητώντας παραλλήλως από την Ουάσιγκτον να μην προχωρήσει τη διαδικασία αποχώρησης.

Για το θέμα συνεδριάζει εκτάκτως σήμερα το ΝΑΤΟ, σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων, προκειμένου να εξετάσει τις συνέπειες της αμερικανικής αποχώρησης. Μια αποχώρηση, η οποία δεν είναι η πρώτη που σχετίζεται με ζητήματα ευρωπαϊκής ασφάλειας, καθώς προηγήθηκε τον προηγούμενο Νοέμβριο η έξοδος των ΗΠΑ από τη συνθήκη INF για τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς.

Ο Τραμπ ανακοίνωσε το απόγευμα της Πέμπτης την απόφασή του, επειδή η Μόσχα προβαίνει σε παραβιάσεις. Την ίδια ώρα, όμως, ο Πομπέο άφηνε «ανοικτό» το ενδεχόμενο επιστροφής της Ουάσιγκτον στη Συνθήκη, υπό την προϋπόθεση ότι «η Ρωσία συμμορφωθεί πλήρως» με τους όρους της.

Στη μέση η Ευρώπη 

Αυτή η διττή γλώσσα της αμερικανικής ηγεσίας έδωσε αρχικά την εντύπωση ότι πρόκειται για άλλο ένα από τα γνωστά “παιχνίδια πίεσης” που αρέσουν ιδιαίτερα απ’ ότι φαίνεται στον αμερικανό πρόεδρο. Η ανακοίνωση της έκτακτης σύγκλησης του ΝΑΤΟ, η οποία ακολούθησε την αρχική, πολύ ψύχραιμη, αντίδραση της Μόσχας, έδωσε ακόμη σοβαρότερες διαστάσεις στην αμερικανική απειλή. Έτσι το απόγευμα της Παρασκευής ήρθε τελικά η επιβεβαίωση με την κατάθεση επίσημης νότας στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών από την αμερικανική πρεσβεία στη Μόσχα.

Επιβεβαιώνοντας την έναρξη των διαδικασιών για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη Open Skies (Ανοικτοί Ουρανοί), ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Ριαμπκόφ, δήλωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να συνεχίσει τον διάλογο, αλλά όχι με τους όρους που θέτουν οι Αμερικανοί, τους οποίους χαρακτήρισε απαράδεκτους. Ο ίδιος τόνισε ότι η Συνθήκη δεν θα σταματήσει να υπάρχει, αρκεί οι ευρωπαϊκές χώρες να μην υιοθετήσουν τους αμερικανικούς ισχυρισμούς περί ρωσικών παραβιάσεων.

Ήδη πάντως, δέκα ευρωπαϊκές χώρες, αν και εκφράζουν την λύπη τους για την απόφαση της Ουάσιγκτον, συμμερίζονται τις αμερικανικές ανησυχίες για την Ρωσία. Στην κοινή ανακοίνωσή τους, η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Ιταλία, η Φινλανδία, το Λουξεμβούργο, η Τσεχική Δημοκρατία και η Σουηδία δηλώνουν επίσης ότι θα παραμείνουν στην Συνθήκη. Επισημαίνουν όμως, ότι θα συνεχίσουν τον διάλογο με τη Μόσχα, προκειμένου να διευθετηθούν οι εκκρεμότητες, όπως «οι παράνομες απαγορεύσεις για τις πτήσεις πάνω από το Καλίνινγκραντ», ένα θύλακα ανάμεσα στη Λιθουανία και την Πολωνία.

Καταγγέλουν οι ΗΠΑ, απορρίπτει η Ρωσία  

Το θέμα του Καλίνινγκραντ, αλλά και οι περιορισμοί στις πτήσεις στα σύνορα Ρωσίας-Γεωργίας περιλαμβάνονται στις παραβιάσεις που καταγγέλλει η Ουάσιγκτον. Οι Αμερικανοί υποστηρίζουν επίσης, ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί τη Συνθήκη και αξιοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει «για την στόχευση των δικών της εξοπλισμών υψηλής ακριβείας».

Από την πλευρά της, η Μόσχα χαρακτηρίζει «ανυπόστατη αυτή τη νέα θέση» των Αμερικανών και αποδίδει την υιοθέτησή της από τους «εχθρούς της Συνθήκης» στην έλλειψη ουσιαστικών επιχειρημάτων. Καλεί τέλος την Ουάσιγκτον «να κοινοποιήσει τον πλήρη κατάλογο των ρωσικών μονάδων, τις οποίες έχουν φωτογραφίσει τα τελευταία χρόνια» τα συμμαχικά αεροσκάφη.

Νωρίτερα, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μάας, κάλεσε τις ΗΠΑ να παραμείνουν στην Συνθήκη, υποστηρίζοντας ότι «οι δυσκολίες στην εφαρμογή της συνθήκης από μέρους της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια» δεν μπορούν «να δικαιολογήσουν» την αποχώρησή τους. Παραλλήλως, κάλεσε και τη Μόσχα να τηρήσει πλήρως τις διατάξεις της. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη συνθήκη, η οποία υπογράφηκε το 1992, δίνει το δικαίωμα σε κάθε κράτος–μέλος να διεξάγει μικρής κλίμακας άοπλες πτήσεις επιτήρησης στα εδάφη των υπόλοιπων κρατών–μελών. Μάλιστα από τον Ιανουάριο του 2002 που τέθηκε σε ισχύ, έχουν γίνει συνολικά 1.500 τέτοιες πτήσεις στα 34 κράτη μέλη.

Πλήγμα στην ευρωπαϊκή ασφάλεια

Με την ανακοίνωση της απόφασης από τον Τραμπ, η Μόσχα έκανε λόγο για «πλήγμα» στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, αλλά και στα κράτη-μέλη, τα οποία είναι και μέλη του ΝΑΤΟ. Απέρριψε επίσης όλες τις αμερικανικές κατηγορίες περί παραβιάσεων και με έναν ιδιαίτερα ψύχραιμο τρόπο πρόσθεσε ότι έχει “σχέδιο δράσης” για την περίπτωση που οι ΗΠΑ αποχωρήσουν.

Η Μόσχα δεν ανακοίνωσε ακόμη αυτό το “σχέδιο Β”. Η διαδικασία αποχώρησης διαρκεί, άλλωστε, έξι μήνες και μέχρι τον Νοέμβριο που αναμένεται να ολοκληρωθεί, πολλά μπορεί να αλλάξουν. Η απόφαση του Τραμπ, ωστόσο, όπως και η προηγούμενη για την αποχώρηση από τη Συνθήκη INF για τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς, αφήνει περισσότερο έκθετη την Ευρώπη στον τομέα της ασφάλειας.

Οι Αμερικανοί δείχνουν πάντως αποφασισμένοι να μην αποχωρήσουν από την διμερή με τη Ρωσία συμφωνία μείωσης των στρατηγικών οπλοστασίων, γνωστή και ως New START. Μάλιστα, όπως ανέφερε ο  Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Ρόμπερτ Ο’ Μπράιεν, η Ουάσιγκτον θα μπει σε αυτές τις διαπραγματεύσεις «με  καλή πίστη» και εξέφρασε την ελπίδα ότι το ίδιο θα κάνει και η Μόσχα.

Ο Πούτιν και ο Τραμπ είχαν άλλωστε, πριν δύο εβδομάδες, μια εισαγωγική συζήτηση για το θέμα των εξοπλισμών, κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας, με αφορμή την Ημέρα της Ευρώπης. Ο Λευκός Οίκος είχε ανακοινώσει τότε ότι ο Τραμπ επιβεβαίωσε πως οι ΗΠΑ «τάσσονται υπέρ ενός αποτελεσματικού ελέγχου των εξοπλισμών» που περιλαμβάνει τη Ρωσία και την  Κίνα, προκειμένου να αποφευχθεί «ένας δαπανηρός ανταγωνισμός». Η σχετική ανακοίνωση του Κρεμλίνου πάντως, έδινε μεγαλύτερη βαρύτητα στα άλλα θέματα της παγκόσμιας επικαιρότητας.