Τα καυτά ερωτήματα που θα τεθούν την επόμενη ημέρα στην Ουκρανία

Οι μήνες και οι μέρες περνούν, αλλά προοπτική τερματισμού του πολέμου δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Παρότι οι δυο βασικοί πρωταγωνιστές, η Ρωσία και οι ΗΠΑ (διά των Ουκρανών αντιπροσώπων) έχουν εμπλακεί σε παρασκηνιακές συζητήσεις, αυτό μοιάζει να γίνεται για να διασφαλιστεί ότι η σύγκρουση δεν θα χάσει τον τοπικό-περιφερειακό της χαρακτήρα. Αυτό που όμως αδυνατεί να αντιληφθεί η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της στη Δύση, είναι ότι η ολιγωρία δίνει πλεονέκτημα στη Ρωσία που αργά ή γρήγορα θα αποτυπωθεί επί του πεδίου. Επίσης ότι περιπλέκει επικίνδυνα την επόμενη ημέρα, τόσο όσον αφορά το μέλλον της Ουκρανίας όσο και για την παγκόσμια σταθερότητα.

Η πολυδιαφημισμένη και στην Ελλάδα “σωστή πλευρά της Ιστορίας” αποκρύπτει αυτοκαταστροφικά μια μεγάλη αλήθεια της ιστορίας των πολέμων: ότι η αδυναμία ορθολογικής κατανόησης της πραγματικότητας στο πεδίο μπορεί να οδηγήσει στην ολοκλήρωση της σύγκρουσης με χειρότερους όρους μελλοντικά. Όταν δε οι της “σωστής πλευράς” ξεστοκάρουν ό,τι οπλικό σύστημα διαθέτουν για να ενισχύσουν αυτόν που χύνει το αίμα του στα πεδία των μαχών, στο πλαίσιο μιας ιδεολογικής, αν όχι ιδεοληπτικής προσέγγισης, θα έρθει για όλους η ώρα της αλήθειας.

Οι ΗΠΑ ευθύνονται επειδή καλλιεργούν και συντηρούν ψευδαισθήσεις στους Ουκρανούς ότι θα νικήσουν. Ο ηρωισμός, με τον οποίο μάχονται οι Ουκρανοί, είναι αναμφισβήτητα ένας παράγοντας, αλλά δεν αρκεί για να καθορίσει το αποτέλεσμα του πολέμου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τις συνέπειες δεν θα τις υποστούν οι υποστηρικτές “στην εξέδρα”, αλλά οι άμεσα εμπόλεμοι, πρωτίστως η Ουκρανία και δευτερευόντως η Ρωσία. Εάν η Δύση θεωρεί ότι οι Ουκρανοί μπορούν να αναστρέψουν τα πράγματα στο πεδίο και να ανακαταλάβουν το Ντονμπάς, τη Μαριούπολη, τη Χερσώνα και άλλες περιοχές, τότε η θυσία θα άξιζε το αίμα. Εάν αυτό ίσχυε, όμως, οι Ουκρανοί δεν θα είχαν απωλέσει defacto το 20-25% της επικράτειάς τους.

Αντί να συνεχίζουν οι εκπρόσωποι της “αυτοκρατορίας του καλού” απέναντι στους εκπροσώπους της “αυτοκρατορίας του κακού” την κούφια ρητορική για εσωτερική πολιτική κατανάλωση και αιτιολόγηση μακιαβελικών αποφάσεων με ηθικούς όρους, ίσως πρέπει να σκεφτούν πιο σοβαρά αυτό που έρχεται. Πέραν του ότι οι ίδιοι “ιδεολόγοι”, ακόμα και σήμερα χαϊδεύουν το ισλαμοφασιστικό καθεστώς Ερντογάν στην Τουρκία, που και χειρότερα αυταρχικό από του Πούτιν είναι και απειλεί και εισβολές κάνει, θα μπορούσαν προσεχώς να αντιμετωπίσουν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Οι επιλογές της Ουκρανίας

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία έχει διαμηνύσει στο παρασκήνιο την προθυμία της να συνάψει συμφωνία, με αναγνώριση των τετελεσμένων επί του εδάφους σε Ντονμπάς και Κριμαία. Σε αντάλλαγμα δεν θα επιχειρήσει να μετατρέψει την Ουκρανία σε περίκλειστο κράτος, καταλαμβάνοντας το σύνολο της εξόδου στη Μαύρη Θάλασσα. Ο υπογράφων είχε αναφέρει ως χείριστο σενάριο αυτή την εξέλιξη μόλις είχε ξεκινήσει ο πόλεμος.

Σε αυτή την περίπτωση θα ενοποιήσει τα εδάφη μέχρι την Υπερδνειστερία, που ουσιαστικά είναι το Ντονμπάς της Μολδαβίας. Η Ουάσιγκτον δείχνει προς το παρόν να εκτιμά ότι η φθορά της Ρωσίας και του Πούτιν θα συνεχιστεί. Επίσης, εκτιμά ότι ο έλεγχος όλης αυτής της περιοχής στρατιωτικά δεν είναι εύκολη υπόθεση για τη Μόσχα. Η δεύτερη εκτίμηση δεν είναι λάθος, αλλά στην καλύτερη περίπτωση αποτελεί μισή αλήθεια.

Η Ουάσιγκτον υποβαθμίζει αδικαιολόγητα την περαιτέρω συσσώρευση αποσταθεροποιητικού δυναμικού στην αντιπαράθεση ΝΑΤΟ-Ρωσίας λόγω γειτνίασης πλέον με χώρες του ΝΑΤΟ όπως η Ρουμανία. Αφετέρου, δεν ασχολείται με το πως θα είναι την επόμενη ημέρα του πολέμου η Ουκρανία. Γι’ αυτό το ζήτημα, οι Ουκρανοί εμφανώς δεν ερωτώνται. Είναι θέμα των Ουκρανών το τι θα δεχθούν και τι θα απορρίψουν. Είναι όμως απορίας άξιο σε τι ποντάρουν για το προσεχές διάστημα, ώστε να πιστεύουν πως θα μπορέσουν να αναστρέψουν τα δεδομένα επί του πεδίου.

Η Δύση παραχωρεί στην Ουκρανία σταδιακά πιο προηγμένα οπλικά συστήματα με σοβαρή καταστροφική ισχύ. Ποια είναι, όμως, η απειλή εάν υποτεθεί ότι οι ΗΠΑ όντως πάτησαν φρένο στην επιθυμία των Ουκρανών να πλήξουν και τη ρωσική επικράτεια; Να χρησιμοποιήσουν μήπως ισχυρά συστήματα πυροβολικού για να ισοπεδώσουν το Ντονμπάς; Πιστεύουν έστω κι έτσι όμως ότι θα το ανακαταλάβουν;

Το άλυτο πρόβλημα Ντονμπάς

Εάν το Ντονμπάς παραμείνει υπό ρωσικό έλεγχο, στην ουσία θα μετατραπεί δυνάμει σε ζώνη καταστροφής. Εάν οι Ουκρανοί βομβαρδίζουν το Ντονμπάς, όμως, είναι αναπόφευκτο οι Ρώσοι να βομβαρδίσουν πολλαπλάσια το Κίεβο και άλλες ουκρανικές πόλεις. Μία τέτοια ανταλλαγή μαζικών βομβαρδισμών είναι προφανές πως ακόμα και εάν λάβει χώρα, δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί κυρίως από την πλευρά των Ουκρανών.

Από τη στιγμή που η ουκρανική ηγεσία απέρριψε το ενδεχόμενο η Ουκρανία να μετατραπεί σε ουδέτερο “κράτος-μαξιλάρι” μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, με αποτέλεσμα να φθάσουμε στον τωρινό πόλεμο, το ερώτημα είναι εάν το Κίεβο μπορεί να διαπραγματευτεί στη βάση των τετελεσμένων, όπως επιδιώκει η Μόσχα. Όλα δείχνουν πως δεν έχει το πολιτικό περιθώριο, αν και είναι μπροστά του ο κίνδυνος η Ουκρανία να αποκοπεί από την Μαύρη Θάλασσα.

Την επόμενη ημέρα άραγε δεν θα γίνει σύγκριση του τι πρόσφεραν οι συμφωνίες του Μινσκ που το Κίεβο δεν εφάρμοσε, παρότι τις υπέγραψε; Δεν θα κριθεί εκ του αποτελέσματος η επιλογή ένταξης στο ΝΑΤΟ, που οδήγησε στη ρωσική εισβολή; Είναι βέβαιο ότι η αποθέωση του Ζελένσκι στη Δύση έχει ημερομηνία λήξεως. Την επομένη ημέρα πρώτα στην ίδια την Ουκρανία θα εγερθούν τα προαναφερθέντα ερωτήματα, με τα οποία σήμερα δεν ασχολείται κανείς.

Τα προβλήματα των δυτικών χωρών

Τα πολιτικά προβλήματα δεν αφορούν όμως μόνο τον Ζελένσκι και τον Πούτιν. Ποια θα είναι η αντίδραση των κοινωνιών των χωρών της Δύσης απέναντι στην πολιτική που ασκήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου; Ή τουλάχιστον απέναντι στις επιπτώσεις των δυτικών κυρώσεων στις κοινωνίες των Δυτικών και ειδικά των Ευρωπαίων; Ποιος θα είναι άραγε ο αντίκτυπος στις ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ και στις βουλευτικές στην Ελλάδα;

Με την Τουρκία που επίσης κινείται για τη βίαιη ανατροπή του status quo θα ασχοληθεί κανείς ουσιαστικά; Διότι με κρύο κεφάλι κι όχι με οπαδικούς όρους, η σοφία της ανάλυσης του Χένρι Κίσιντζερ θα αποκαλυφθεί. Η “σωστή πλευρά της Ιστορίας” και τα ηθικολογικά κηρύγματα θα αντιπαρατεθούν με την πραγματικότητα της επόμενης ημέρας. Ο πολύπειρος πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ σήμερα διαβλέπει ότι η επιχείρηση βίαιης ανατροπής της ισορροπίας στο στρατηγικό-πλανητικό επίπεδο θα οδηγήσει σε απρόβλεπτες και δυνητικά ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Οι ηγεσίες της Δύσης, υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ δεν αντιλαμβάνονται ότι η φθορά του καθεστώτος Πούτιν είναι στόχος στο τακτικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να μην ασχολούνται με τον αντίκτυπο αυτής της πολιτικής στο στρατηγικό. Η ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ είναι βέβαια στρατηγικού επιπέδου εξέλιξη. Δεν ήταν όμως αυτός ο στόχος της σύγκρουσης! Προέκυψε μετά την αποτυχημένη διαχείριση της πρώτης φάσης των επιχειρήσεων από τους Ρώσους.

Ο Κίσιντζερ ενδιαφερόταν για την ύπαρξη μιας “ισορροπίας ισχύος”, όπου οι κυρίαρχοι παίκτες θα ήταν όσο το δυνατόν λιγότερο δυσαρεστημένοι, με στόχο να αποφεύγονται οι κινήσεις ανατροπής αυτής της “τάξης”. Κι όταν υπάρξουν, η νέα διαρρύθμιση πρέπει να ακολουθήσει το συντομότερο, χωρίς αποκλεισμούς. Για να είναι βιώσιμη. Αυτό στη σκέψη του Κίσιντζερ συμπεριλαμβάνει τη Ρωσία και την Κίνα, ενώ πάντα θα τον απασχολούσε αυτές οι δυο δυνάμεις να μην έρθουν πολύ κοντά ως αποτέλεσμα της αμερικανικής πολιτικής. Ως υπουργός Εξωτερικών χρησιμοποίησε το “διαίρει και βασίλευε”  για να διχάσει τον κομμουνιστικό κόσμο με την προσέγγιση της Κίνας.

Σήμερα βλέπει την Ουάσιγκτον σε μια κάπως αλλοπρόσαλλη μετωπική σύγκρουση τόσο με τη Μόσχα όσο και με το Πεκίνο. Κυρίως βλέπει μια προβληματική –και συστημικά υπέρ του δέοντος ιδεολογική– κατανόηση του σημερινού κόσμου στην Ουάσιγκτον. Έχει άδικο να φοβάται ότι ο τακτικιστικός χειρισμός του πολέμου στην Ουκρανία από τις ΗΠΑ και η γενικότερη ελαφρότητα που επικρατεί, θα οδηγήσει σε αποτελέσματα που θα αποδειχθούν στο τέλος της ημέρας μια μεγάλη στρατηγική γκάφα της Δύσης;