Τεστ αξιοπιστίας για τον ΟΗΕ η εθνοκάθαρση των Ροχίνγκια

Η πολύ-αναμενόμενη απόφαση (Διάταξη) του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης στις 23 Ιανουαρίου 2020, μένει ανεφάρμοστη και προβληματική, 4 μήνες μετά. 24 Απριλίου αναμενόταν η Έκθεση που οφείλει να υποβάλει η κυβέρνηση του Μιανμάρ προς το Διεθνής Δικαστήριο, όπου θα αναφέρει με σαφήνεια τα μέτρα που έχει (ή δεν έχει λάβει). Αναμένεται η κυβέρνηση να παρουσιάσει έναν σχεδιασμό αποκατάστασης στέγης σε ορισμένα τμήματα της Ρακίν (Rakhine), αλλά φυσικά κανείς δεν πείθεται να επιστρέψει σε μέρη όπου νιώθει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο. Παράλληλα το Μπαγκλαντές αποφασίζει να επιστρέψει στο Μιανμάρ 1.000.000 Ροχίνγκια, λόγω της “ανάγκης αποσυμφόρησης” των καταυλισμών.

Πρόκειται για μια ακόμη ανθρωπιστική καταστροφή η οποία επιδεινώνεται όσο περνάει ο καιρός. Υπενθυμίζουμε ότι η εντολή του Διεθνούς Δικαστηρίου προς τη Μιανμάρ να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να αποτρέψει τη γενοκτονία των Ροχίνγκια έρχεται σε συνέχεια προσφυγής της Γκάμπια στις 11 Νοεμβρίου 2019 στην οποία η χώρα, ως συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης για την πρόληψη και την καταστολή του εγκλήματος της Γενοκτονίας, ζητά επειγόντως προσωρινά μέτρα ισχυριζόμενη ότι οι καταχρήσεις του στρατού της Μιανμάρ στην πολιτεία Rakhine κατά των Ροχίνγκια παραβιάζουν την εν λόγω Σύμβαση.

Με τα “ασφαλιστικά” ή “προσωρινά μέτρα” που υιοθέτησε ομόφωνα κατά του Μιανμάρ και υπέρ των Ροχίνγκια, το Διεθνούς Δικαστηρίου διατάσσει τη Μιανμάρ να αποτρέψει τη γενοκτονία κατά της μειονότητας των Μουσουλμάνων Ροχίνγκια και να λάβει μέτρα για τη διατήρηση όλων των σχετικών αποδεικτικών στοιχείων έως ότου ολοκληρωθεί η έρευνα της ειδικής πολυμελούς διερευνητικής επιτροπής του ΟΗΕ και η δίκη ενώπιον της Χάγης.

Έχει ενδιαφέρον η αναφορά στην εξαιρετική Έκθεση (την καλύτερη που έχει συνταχθεί έως σήμερα από σχετικό όργανο) του Σεπτέμβριο του 2019, στην οποία η Διεθνής Ανεξάρτητη Διερευνητική Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για την Μιανμάρ διαπιστώνει ότι οι 600.000 Ροχίνγκια που παραμένουν στη Μιανμάρ «ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερη απειλή γενοκτονίας», μια διαπίστωση που δεν έχει γίνει ποτέ με τέτοια έμφαση.

Κινητοποίηση διεθνούς κοινότητας

Ως προς την ίδια την Διάταξη Προσωρινών Μέτρων, είναι αξιοσημείωτο ότι η Μιανμάρ οφείλει να αποτρέψει όλες τις πράξεις (γενοκτονίας) που αναφέρονται στο άρθρο 2 της Σύμβασης Γενοκτονίας,ιδίως δια μέσου των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, στις οποίες περιλαμβάνονται δολοφονίες, βιασμοί και εμπρησμοί, και οι οποίες κορυφώθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας εθνοκάθαρσης στα τέλη του 2017, αναγκάζοντας περισσότερους από 740.000 Ροχίνγκια να διαφύγουν αναζητώντας σωτηρία στο Μπαγκλαντές.

Το ενδιαφέρον μας στρέφεται στην εν λόγω Διάταξη, διότι η κυβέρνηση του Μιανμάρ, οφείλει, σύμφωνα πάντα με την Διάταξη να υποβάλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της σχετικής απόφασης σε τέσσερις μήνες από την απόφαση, δηλαδή την 23η Απριλίου 2020, και στη συνέχεια ανά εξάμηνο. Η προθεσμία των 4 μηνών έληξε πριν λίγες μέρες και αναμένεται με ενδιαφέρον τόσο το περιεχόμενό της, όσο κυρίως, η αποφασιστικότητα που θα επιδείξει έστω τώρα η διεθνής κοινότητα και οι πιέσεις που θα ασκηθούν προς το Μιανμάρ. Τώρα μένει να κινητοποιηθεί η διεθνής κοινότητα και να εξασφαλίσει ότι η απόφαση προσωρινών μέτρων θα εκτελεστεί καθώς προχωρά η υπόθεση γενοκτονίας”.

Σημειώνεται ότι κατά την κατάθεση της προσφυγής της η Γκάμπια είχε την υποστήριξη τόσο της Γαλλίας όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου, χωρών όπως ο Καναδάς και η Ολλανδία, αλλά και των 57 μελών του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Μακρόν είχε μάλιστα δηλώσει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2017 απερίφραστα ότι η Μιανμάρ ευθύνεται για πράξεις γενοκτονίας. Αντίστοιχα, μόλις τον Δεκέμβριο 2019 και Ιανουάριο 2020, οι κυβερνήσεις του Καναδά και της Ολλανδίας, ανακοίνωσαν ότι θεωρούν «υποχρέωσή τους να στηρίξουν την Γκάμπια ενώπιον του ICJ, καθώς θα πρέπει να αφορά όλη την ανθρωπότητα», ενώ αντίστοιχη δήλωση έγινε και από την βρετανική κυβέρνηση.

Απούσα η Ελλάδα

Η Ελλάδα, δυστυχώς δεν έχει κάνει σχετική δήλωση, αν και τον Σεπτέμβριο 2017 είχε μέσω της εκεί Πρεσβείας ζητήσει πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας μαζί με άλλες 13 διπλωματικές αποστολές. Τον Σεπτέμβριο του 2017 υπήρξε η ανακοίνωση: «Ως φίλοι της Μιανμάρ είμαστε ανήσυχοι με την ανθρωπιστική κατάσταση» στο βόρειο της Rakhine, δηλώνουν διπλωματικές αποστολές της Αυστρίας, Βελγίου, Καναδά, Δανίας, Φινλανδίας, Γαλλίας, Ελλάδας, Ιρλανδίας και Ολλανδίας, Πολωνίας, Ισπανίας Σουηδίας, Τουρκίας και ΗΠΑ».

Τώρα μένει να κινητοποιηθεί η διεθνής κοινότητα και να εξασφαλίσει ότι η απόφαση προσωρινών μέτρων θα εκτελεστεί καθώς προχωρά η υπόθεση γενοκτονίας”. Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με το άρθρο 41 παράγραφος 2 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου, οι αποφάσεις προσωρινών μέτρων του δικαστηρίου αποστέλλονται αυτομάτως στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, κάτι που ενδεχομένων οδηγήσει σε κινητοποίηση του ύπατου πολιτικού οργάνου των Ηνωμένων Εθνών να αναλάβει περαιτέρω δράση, με δεσμευτική απόφαση του Κεφαλαίου VII του Χάρτη ΟΗΕ, για πιο δυναμική αντιμετώπιση των περιστατικών που έχουν οδηγήσει σε πράξεις γενοκτονίας όπως αυτά καταγράφονται στην περιεκτική έκθεση της διεθνούς διερευνητικής αποστολής του 2018.

Θα πρόκειται αναμφίβολα για την δεύτερη κινητοποίηση του θεσμού της ευθύνης προστασίας (responsibility to protect) από το Συμβούλιο Ασφαλείας, (η πρώτη ήταν στην περίπτωση της Λιβύης το 2011), η οποία ενεργοποιείται όταν ένα κράτος αδυνατεί ή δεν επιθυμεί να προστατεύσει τους πολίτες υπό την δικαιοδοσία του και αυτό οδηγεί σε εγκλήματα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας ή γενοκτονία.

Η μειονότητα εξακολουθεί σήμερα να υφίσταται περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία τους, εμποδίζεται η ανθρωπιστική πρόσβαση στο Rakhine με συγκεκριμένες απαγορεύσεις του κράτους, έχουν υιοθετηθεί νόμοι που εισάγουν διακρίσεις, αλλά και πρακτικές που περιορίζουν την πρόσβαση των Ροχίνγκια στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και τα απαραίτητα για την διαβίωσή τους αγαθά.

Μέχρι στιγμής, το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν έχει λάβει εξαναγκαστικά μέτρα για τη Μιανμάρ, με ευθύνη κυρίως της Ρωσίας και της Κίνας. Τέλος, η Διάταξη του Διεθνούς Δικαστηρίου φέρνει προ των ευθυνών του και τον Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ο οποίος θα πρέπει πλέον να ενεργοποιηθεί τις θεσμικές δυνατότητες που του παρέχει το Καταστατικό του Χάρτη (άρθρο 99). Μια ακόμη ευκαιρία για τα Ηνωμένα Έθνη να αποδείξουν την σημασία και αξιοπιστία τους, πριν να είναι πραγματικά αργά και αυτό σήμερα που εορτάζονται τα 75 χρόνια από την ίδρυση του οργανισμού.