Θα αντέξει και τον Σεπτέμβριο το ιταλικό πείραμα

Ιταλικό χρώμα αναμένεται να έχει ο Σεπτέμβριος, καθώς μέσα στις επόμενες εβδομάδες η αντισυστημική κυβέρνηση της Ρώμης θα πρέπει να παρουσιάσει έναν προϋπολογισμό που θα σέβεται τις βασικές πολιτικές αρχές της ενάντια στην λιτότητα και δεν θα έρχεται σε σύγκρουση με τις Βρυξέλλες. Οι δύο πλευρές στέλνουν ήδη τα μηνύματά τους η μία στην άλλη, κανείς ωστόσο δεν μπορεί να αποκλείσει την σύγκρουση.

Ο υπουργός Οικονομίας Τζοβάνι Τρία, μετά τις καθησυχαστικές δηλώσεις που έκανε από την Κίνα, επανέρχεται με συνέντευξή του στην Repubblica, υπογραμμίζοντας ότι οι αναταράξεις στις αγορές θα σταματήσουν πριν το τέλος του μήνα. Μόλις δηλαδή ανακοινωθεί ο προϋπολογισμός του 2019, ο οποίος θα σέβεται, όπως λέει, την δημοσιονομική σταθερότητα.

Σύμφωνα με τον Τρία, μέσα στις επόμενες εβδομάδες «θα μεταφρασθούν σε πράξεις» οι επανειλημμένες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης για σεβασμό της δημοσιονομικής σταθερότητας. Ο ίδιος προβλέπει μάλιστα ότι με την κατάθεση του προϋπολογισμού θα μειωθεί και το σπρέντ του ιταλικού δεκαετούς ομολόγου, το οποίο την Παρασκευή έφτασε τις 290 μονάδες βάσης, καταγράφοντας  ιστορικό υψηλό έτους.

Ο Τζοβάνι Τρία είναι ένας μετριοπαθής οικονομολόγος και καθησυχάζει συχνά τις αγορές. Είναι άλλωστε ο υπουργός που αντικατέστησε τον ευρωσκεπτικιστή Πάολο Σαβόνα από το Κάλιαρι, τον οποίο παρά την θερμή υποστήριξη του ηγέτη της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, αρνήθηκε να ορκίσει ο πρόεδρος Ματαρέλα. Ακολούθησε τότε η απόπειρα του Ιταλού προέδρου να ορίσει κυβέρνηση ΔΝΤ από το παράθυρο, και μπροστά σε αυτήν την απειλή προέκυψε η πρώτη αντισυστημική κυβέρνηση σε μια από τις ιδρυτικές χώρες της ΕΕ, αυτή των Πεντάστερων και της Λέγκας.

Πως αντιδρούν αγορές και Βρυξέλλες

Αν και ο Τρία προσπαθεί να πείσει τις αγορές ότι η Ρώμη θα πάρει μέτρα για την μείωση του ελλείμματος και του χρέους, οι οίκοι αξιολόγησης εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί. Μόλις την περασμένη Παρασκευή άλλωστε, ο Fitch, διατήρησε μεν την αξιολόγηση του ιταλικού χρέους στο ΒΒΒ, υποβάθμισε ωστόσο την προοπτική του σε «αρνητική» από «σταθερή».

Το σκεπτικό του Οίκου αξιολόγησης ήταν ότι οι εκφρασμένες από την κυβέρνηση συνασπισμού πολιτικές είναι πιθανό να οδηγήσουν σε «κάποια δημοσιονομική χαλάρωση», η οποία θα αφήσει «περισσότερο εκτεθειμένο σε δυνητικά σοκ το πολύ υψηλό επίπεδο του ιταλικού χρέους».

Και η Κομισιόν όμως, διά του επιτρόπου Οικονομικών Πιέρ Μοσκοβισί, ζήτησε από την Ρώμη να καταβάλλει «σημαντικές προσπάθειες» στον προϋπολογισμό της για το 2019 με στόχο την μείωση του δημόσιου χρέους. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το ιταλικό χρέος ανέρχεται στο 132% του ΑΕΠ και είναι το υψηλότερο στην ευρωζώνη μετά το ελληνικό. Σε απόλυτα ποσά βεβαίως το ιταλικό χρέος είναι τεράστιο σε σχέση με το ελληνικό και εκεί βρίσκεται και το μεγάλο πρόβλημα.

Η απόφαση του Οίκου Fitch σε συνδυασμό με τις δηλώσεις του επικεφαλής του Κινήματος Πέντε Αστέρων, Λουίτζι ντι Μάιο, για το ενδεχόμενο υπέρβασης του ελλείμματος, οδήγησαν τις τελευταίες ημέρες στην αύξηση των αποδόσεων των ιταλικών ομολόγων. Ο Ντι Μάιο πάντως, σχολίασε ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα ότι μια ενδεχόμενη κερδοσκοπική επίθεση σε βάρος της Ιταλίας θα οφείλεται σε πολιτικούς και όχι σε οικονομικούς λόγους. Σημείωσε επίσης ότι μέσα στον Σεπτέμβριο η κυβέρνηση Κόντε θα παρουσιάσει τις κύριες μεταρρυθμίσεις της.

Τόνωση της εσωτερικής ζήτησης

Η θέση της ιταλικής κυβέρνησης για την λήψη μέτρων μείωσης του χρέους είναι δεδομένη από την σύσκεψη που είχαν στα μέσα Αυγούστου ο πρωθυπουργός Κόντε και το οικονομικό επιτελείο με τους επικεφαλής της Λέγκας και των Πεντάστερων. Παρόλα αυτά η συζήτηση τροφοδοτείται από δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων και από δημοσιεύματα των ΜΜΕ.

Η αντισυστημική κυβέρνηση της Ιταλίας έχει ωστόσο και έναν άλλον παράλληλο στόχο, ο οποίος την διαφοροποιεί από τις άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Δεν θέλει την λιτότητα γι αυτό και αντιδρά στις οριζόντιες περικοπές και στην αύξηση της φορολογίας. Σαλβίνι και ντι Μάιο θέλουν να διατηρήσουν και να αυξήσουν την εσωτερική ζήτηση αντί να προχωρήσουν στην φτωχοποίηση των Ιταλών. Σε αυτήν την κατεύθυνση στρέφονται και οι μεταρρυθμίσεις που προωθούν.

Ήδη από την πρώτη συνάντηση σχεδιασμού του προϋπολογισμού, στις αρχές Αυγούστου, διέρρευσε ότι θα εφαρμοστεί τμηματικά η πρόταση της Λέγκας για μία φορολογική κλίμακα, καθώς και εκείνη του Κινήματος Πέντε Αστέρων για την στήριξη των ανέργων με το λεγόμενο «κοινωνικό εισόδημα». Θεωρείται επίσης πολύ πιθανό η μείωση της φορολογικής πίεσης να ξεκινήσει από τους ελεύθερους επαγγελματίες, ενώ οι Πεντάστεροι επιδιώκουν την κατάργηση της εισφοράς που πληρώνουν οι οικογένειες για την εγγραφή παιδιών σε παιδικούς σταθμούς.

Παραλλήλως, ο ντι Μάιο, ο οποίος είναι και υπουργός Εργασίας, έχει προαναγγείλει ότι, τον Σεπτέμβριο, θα αρχίσει στο Κοινοβούλιο η συζήτηση της πρότασης για την μείωση των συντάξεων που ξεπερνούν τις 4.000 ευρώ, με στόχο να στηριχθούν οι χαμηλοσυνταξιούχοι. Ο ίδιος έχει δηλώσει επίσης ότι η κυβέρνηση δεν πρόκειται να αυξήσει τον  ΦΠΑ και ότι θα πάρει μέτρα για την μείωση της γραφειοκρατίας.

Υπάρχει βέβαια και ο Τζοβάννι Τρία, ο οποίος υπενθυμίζει συνεχώς ότι όλα θα γίνουν με σεβασμό στις υποχρεώσεις της χώρας προς την ΕΕ. Παρόλα αυτά πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε το Ιταλικό Ινστιτούτο Στατιστικής Istat, η ανεργία μειώθηκε και άλλο τον Ιούλιο και καταγράφηκε στο 10,4%. Επέστρεψε ουσιαστικά  στα επίπεδα που βρισκόταν τον Μάρτιο του 2012. Σε ό,τι αφορά την ανεργία των νέων, αυτή  διαμορφώθηκε στο 30,8%, επιστρέφοντας στα επίπεδα του Οκτωβρίου του 2011.

Μήνας δοκιμασίας

Ο Σεπτέμβριος θα είναι ένας μήνας δοκιμασίας για την ιταλική κυβέρνηση, καθώς αναμένεται να δεχθεί πιέσεις από την ΕΕ και τις αγορές. Εσωτερικά πάντως, τουλάχιστον για την ώρα, δεν δείχνει να αντιμετωπίζει προβλήματα. Δοκιμάστηκε άλλωστε, δύο μήνες τώρα, στο μεταναστευτικό, κερδίζοντας αρκετά για την Ιταλία.

«Δράσαμε ως ομάδα και αυτό είναι κάτι πολύ χρήσιμο για τις επόμενες καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης», είπε πριν από ημέρες ο Ντι Μάιο, αναφερόμενος στην κρίση με το πλοίο Diciotti. Έδωσε όμως παραλλήλως και το στίγμα της ενδοκυβερνητικής συνεργασίας για το άμεσο μέλλον. Ο ίδιος, σε ό,τι αφορά τις ενδεχόμενες κερδοσκοπικές επιθέσεις είχε αναφέρει ότι «αν κάποιος θέλει να χρησιμοποιήσει τις χρηματαγορές κατά της κυβέρνησης, πρέπει να ξέρει ότι δεν μπορεί να μας εκβιάσει». Είχε κατηγορήσει μάλιστα τον Μπερλουσκόνι, ότι έκανε πίσω το 2011, «εξαιτίας των επιχειρήσεών του».

Αυτόν τον μήνα θα κριθούν πολλά στην Ρώμη, όχι μόνο για την Ιταλία. Αν η αντισυστημική κυβέρνηση αντέξει στις πιέσεις, τότε Σαλβίνι και ντι Μάιο θα έχουν καταφέρει να δείξουν τον άλλο δρόμο για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Αν συμβεί το αντίθετο οι εξελίξεις μπορεί να είναι ραγδαίες, ακόμη και για την ίδια την συνοχή της ΕΕ.