Θα αντέξει το καθεστώς των μουλάδων στο Ιράν;

Η εξέγερση που μαίνεται στο Ιράν έχει το δικό της σύμβολο: Την νεαρή Μαχσά Αμινί που δολοφονήθηκε από την Αστυνομία Ηθών γιατί δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ της. Το Ισλάμ δεν αποτελεί απλώς μία αναχρονιστική-θρησκευτική παράδοση στο Ιράν, όπως για παράδειγμα στην Σαουδική Αραβία. Ήταν το σημείο αναφοράς της Ισλαμικής Επανάστασης του Αγιατολάχ Χομεϊνί, σύμφωνα με τον οποίο «το Ισλάμ ή θα είναι πολιτικό ή δεν θα είναι τίποτα».

«Μεγαλειότατε, οι ριζοσπάστες ισλαμιστές έχουν εγκαθιδρύσει ένα σύστημα δανείων χωρίς τόκο. Χιλιάδες φοιτητές έχουν εγγραφεί στα θρησκευτικά τους τεμένη. Έχουν μεγάλη υποστήριξη από τους bazaaris, οι οποίοι τους χρηματοδοτούν». Οι σύμβουλοι του Σάχη είχαν κατανοήσει ότι η χώρα “έβραζε”, ήδη από τις αρχές του 1978. Όμως, ο Ιρανός μονάρχης, «αλαζόνας και μεγαλομανής» κατά τη CIA, αγνόησε τις προειδοποιήσεις τους. Λίγους μήνες μετά, το καθεστώς του θα κατέρρεε σαν χάρτινος πύργος και ο “βασιλέας των βασιλέων” θα εγκατέλειπε εσπευσμένα τη χώρα.

Οι φιλελεύθερες ελίτ της χώρας είχαν πάψει από καιρό να υποστηρίζουν το αιμοσταγές και διεφθαρμένο καθεστώς του. Ο Σάχης ήταν μισητός και για την τότε πανίσχυρη ιρανική κομμουνιστική αριστερά. Όμως, η μεγαλύτερη απειλή για τον Ιρανό μονάρχη δεν προερχόταν από τους φιλελεύθερους ή τους κομμουνιστές. Προερχόταν από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, έναν χαρισματικό σιίτη κληρικό, ο οποίος ζούσε στην εξορία από το 1965.

Ο Σάχης, σε αντίθεση με τους συμβούλους του, έκανε το λάθος να υποτιμήσει την απειλή που συνιστούσε το Ισλάμ. Θαυμαστής του Κεμάλ Ατατούρκ, εγκαινίασε με τη “Λευκή Επανάσταση” ένα πρόγραμμα εκκοσμικευμένων μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα αυτό απέτυχε παταγωδώς, καθώς συνάντησε την εχθρότητα σύσσωμου του πληθυσμού. Τα τζαμιά έγιναν σύντομα χώρος υποδοχής της αντικαθεστωτικής δυσαρέσκειας, καθώς ήταν τα μόνα που είχαν ξεφύγει από το “άγρυπνο μάτι” της Σαβάκ, της τρομακτικής μυστικής αστυνομίας του Σάχη.

Η άνοδος του Χομεϊνί

Δεν πρέπει, ωστόσο, να αποδώσουμε τη λαϊκή δυσαρέσκεια αποκλειστικά σε θρησκευτικά κίνητρα. Οι λαϊκές μάζες, κυριολεκτικά υπέφεραν από την αντιλαϊκή πολιτική του καθεστώτος. Επιπλέον, ο Σάχης είχε αποπειραθεί να εφαρμόσει ορισμένες, δυτικού τύπου, οικονομικές μεταρρυθμίσεις για την “πάταξη της κερδοσκοπίας”. Μεταρρυθμίσεις, τις οποίες οι bazaaris ουδέποτε είδαν με καλό μάτι. Οι bazaaris είναι οι μικρέμποροι των αμέτρητων παζαριών και αποτελούν τη “ραχοκοκαλιά” της ιρανικής οικονομίας. Κοινωνικά συντηρητικοί και ευσεβείς μουσουλμάνοι, υποστήριξαν τον Αγιατολάχ Χομεϊνί.

Η Ισλαμική Επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1979, αποτέλεσε ιστορικό ορόσημο για όλη την Μέση Ανατολή. Ο ιδρυτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας θα στρεφόταν κατά του Ισραήλ και του “Μεγάλου Σατανά”, των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Ιράν δεν ήταν πλέον ο άτυπος “χωροφύλακας” της Δύσης στην περιοχή, γεγονός που αποτέλεσε μία ιστορική γεωπολιτική ανατροπή.

Εντούτοις, ο Χομεϊνί δεν οραματιζόταν ένα φιλελεύθερο ή ένα σοσιαλιστικό καθεστώς. Θεωρούσε “εχθρό” του Ιράν την Σοβιετική Ένωση, ειδικά μετά την εισβολή της στο Αφγανιστάν. Το 1983, απαγόρευσε και καταδίωξε με σκληρότητα το κομμουνιστικό κόμμα Τουντέχ, όπως και όλες τις αριστερές οργανώσεις που είχαν υποστηρίξει την ανατροπή του Σάχη. Μάλιστα το Τουντέχ είχε επιλέξει την “συνύπαρξη” με τον Χομεϊνί, φτάνοντας στο σημείο να χαρακτηρίσει «αρωματισμένες γυναίκες της αστικής τάξης», τις γυναίκες που μετείχαν στην ιστορική διαδήλωση του 1979, κατά της επιβολής του χιτζάμπ!

Οι σιίτες στο προσκήνιο

Η Ισλαμική Επανάσταση είχε και μία ισχυρή κοινωνική διάσταση, την οποία απέφυγε να διαγνώσει η ιρανική Αριστερά. Έφερε στο προσκήνιο της ιστορίας τους σιίτες μουσουλμάνους, τους απόκληρους του ισλαμικού κόσμου. Απόκληρους, ακόμα και στις αραβικές χώρες (όπως το Ιράκ του σουνίτη Σαντάμ Χουσεΐν) όπου αυτοί αποτελούσαν την πλειονότητα του πληθυσμού. Φοβούμενες την “εξαγωγή της επανάστασης” στο εσωτερικό τους, οι σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου υποστήριξαν τον Σαντάμ στον πόλεμο που κήρυξε κατά του Ιράν.

Ο στρατός του Σαντάμ είχε χρησιμοποιήσει ακόμα και χημικά όπλα, για πρώτη φόρα στη στρατιωτική ιστορία, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Δύση, η πλειονότητα των αραβικών κρατών (με την εξαίρεση του πατρός Άσαντ και του Καντάφι) και η Σοβιετική Ένωση είχαν υποστηρίξει τoν Σαντάμ Χουσεΐν. Η Ισλαμική Δημοκρατία, αν και υπό ασφυκτική απομόνωση, άντεξε. Πλήρωσε, ωστόσο, βαρύτατο αιματηρό τίμημα. Μία ολόκληρη γενιά Ιρανών χάθηκε στα πεδία των μαχών.

Το ισλαμικό καθεστώς κατάφερε να αντέξει παρά την ισχυρή αμφισβήτηση που δεχόταν και από το εσωτερικό, ειδικά από τους “Μουτζαχεντίν του Λαού”. Ήταν μία ισλαμομαρξιστική οργάνωση, υπεύθυνη για πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Ιράν, η οποία υποστηριζόταν από τον Σαντάμ. Μετά τον πόλεμο κατέφυγαν στο Ιράκ, όπου έπειτα από την εισβολή των Αμερικανών, οδηγήθηκαν στην Αλβανία. Αποτελούν την “αγαπημένη” ιρανική οργάνωση πολλών Ρεπουμπλικάνων, ειδικά της πρώην κυβέρνησης Τραμπ.

Η “αχίλλειος πτέρνα” του καθεστώτος

Σήμερα, 43 χρόνια μετά την Ισλαμική Επανάσταση, το Ιράν δεν είναι υπό ασφυκτική απομόνωση, όπως τη δεκαετία του ’80. Έχει στενές σχέσεις με τη Ρωσία, την Κίνα και με σουνιτικά κράτη, όπως το Πακιστάν ή την Τουρκία. Ψάχνει να βρει ένα modus vivendi με τον ιστορικό του εχθρό, την Σαουδική Αραβία, ενώ έχει προχωρήσει σε ορισμένα “ανοίγματα” προς τα Εμιράτα. Το ισλαμικό καθεστώς άντεξε την πολιτική “μέγιστης πίεσης” του προέδρου Τραμπ, ενώ η αντιπαράθεση με το Ισραήλ παραμένει.

Όμως η “αχίλλειος πτέρνα” του καθεστώτος είναι η ιστορική μνήμη, που με τα χρόνια εξασθενεί. Η συντριπτική πλειοψηφία του ιρανικού πληθυσμού είναι νέοι άνθρωποι, ηλικίας μέχρι 30 ετών. Δεν έχουν ιστορικά βιώματα ούτε από την καταπίεση του Σάχη, ούτε από τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ, ούτε από τον Χομεϊνί. Στις τάξεις τους υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια για τον αυταρχισμό και τη διαφθορά του ισλαμικού καθεστώτος. Ο θάνατος της Μαχσά Αμινί ήταν η “σπίθα” που έβαλε φωτιά στην χώρα.

Όμως το ισλαμικό καθεστώς δεν θα καταθέσει τα όπλα. Οργανώνει πολυπληθείς διαδηλώσεις υποστηρικτών του, που ζητούν την εκτέλεση των εξεγερθέντων. Μπορεί πάντα να υπολογίζει στις πιστές του δυνάμεις καταστολής, τον στρατό, τους Φρουρούς της Επανάστασης και την πολιτοφυλακή Μπασίζ, η οποία ήταν μπροστάρης στην καταστολή της “Πράσινης Επανάστασης” του 2009, όταν εκατομμύρια Ιρανοί είχαν ξεχυθεί στους δρόμους. Επιπλέον, όσο η “λαοθάλασσα” των bazaaris δεν μετέχει στις κινητοποιήσεις, το ισλαμικό καθεστώς θεωρεί πως δεν θα έχει το ατιμωτικό τέλος του “βασιλέα των βασιλέων”.