Θα βγάλει το Κίεβο το 2025;

Αν και τα χειρότερα σενάρια δεν υλοποιήθηκαν το 2024, ήταν η πιο δύσκολη περίοδος για το Κίεβο από την άνοιξη του 2022. Τα πράγματα είναι αρνητικά για τους Ουκρανούς, με εξαίρεση λίγα θετικά σημεία. Συγκεκριμένα, η Ουκρανία απώλεσε πάνω από 3.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους το 2024, όταν το 2023 είχε απωλέσει περίπου 540 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Οι πιο έντονες μάχες διεξάγονται αυτήν τη στιγμή στο Ντονμπάς, καθώς το Κρεμλίνο αγνοεί σε μεγάλο βαθμό άλλες επιχειρήσεις, ελπίζοντας στην κατάληψη του βασικού υλικοτεχνικού κέντρου-πρώτης γραμμής της Ουκρανίας, του Pokrovsk. Μόνο τον Νοέμβριο σημειώθηκε μέση ημερήσια απώλεια 20,3 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Η ουκρανική εισβολή στο Κουρσκ πηγαίνει επίσης άσχημα, αφού οι Ρώσοι ανακατέλαβαν το μισό έδαφος που έχασαν τον Αύγουστο, εν μέρει χάρη στη βοήθεια 12.000 Βορειοκορεατών στρατιωτών. Στις 5 Ιανουαρίου, οι ουκρανικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μια μεγάλη αντεπίθεση στη ρωσική περιοχή για να απωθήσουν τους Ρώσους και το Κρεμλίνο φέρεται να αναγκάστηκε να μετακινήσει μερικά από τα στρατεύματά του στην περιοχή.

Οι απώλειες για Μόσχα και Κίεβο

Οι ρωσικές επιθέσεις επέφεραν μεγάλες απώλειες, με έως και 1.500 άνδρες να χάνονται την ημέρα (σύμφωνα με κάποιες αναφορές). Η ρωσική επίθεση συνεχίστηκε ακατάπαυστα στις περιοχές του Ντόνετσκ και του Χάρκοβο, σύμφωνα με το ουκρανικό στρατιωτικό δίκτυο Militarnyi. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW) η Ρωσία υπέστη (μεταξύ Σεπτεμβρίου-Νοεμβρίου) 53 στρατιωτικές απώλειες για κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο εδάφους που καταλάμβανε στις συνοριακές περιοχές της Ουκρανίας και της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του Κουρσκ, όπου έχει ανακαταλάβει πάνω από 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα μόνο τον Νοέμβριο.

Ο Ζελένσκι αποκάλυψε τις απώλειες από την έναρξη της ρωσικής εισβολής το 2022: 43.000 νεκρούς και επιπλέον 370.000 στρατιώτες τραυματίες. Όμως, οι ανεπίσημες εκτιμήσεις για τους νεκρούς Ουκρανούς είναι διπλάσιες. Ταυτόχρονα, περίπου 7,5 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν εγκαταλείψει την χώρα λόγω του πολέμου, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Σίμπιγκα.

Οι ρωσικές απώλειες είναι επίσης σημαντικές, αλλά η Μόσχα έχει εφεδρείες και ακόμα μπορεί να στρατολογεί από τα τρέχοντα συμβόλαια κατάταξης, όπου οι ρωσικές πληρωμές και τα μπόνους έχουν αυξηθεί αστρονομικά, αν και εγείρονται ερωτήματα για το πόσο καιρό μπορούν αυτά τα ποσά να διατηρηθούν μέσα στο 2025. Ο Μάικλ Κόφμαν, ανώτερο στέλεχος στο Πρόγραμμα Ρωσίας και Ευρασίας στο Carnegie Endowment for International Peace και ειδικός στις ρωσικές στρατιωτικές υποθέσεις, έγραψε χαρακτηριστικά ότι «κανένα χρηματικό ποσό δεν θα είναι αρκετό»…

Μάχες στο Pokrovsk

Οι πιο έντονες μάχες συνεχίζονται κοντά στο Pokrovsk, όπου οι ρωσικές δυνάμεις απέχουν μόλις λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο του, μετά από μήνες αργής προέλασης. Το Ουκρανικό Γενικό Επιτελείο ανέφερε περισσότερες από 100 συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων, μόλις τις τελευταίες ημέρες. Ο ρωσικός βομβαρδισμός της πόλης είναι εντατικός, στοχεύοντας οικισμούς στο Σούμι και το Χάρκοβο (γύρω από το Pokrovsk) συμπεριλαμβανομένων των Oleksandrivka, Pokrovka και Vidrodzhenske.

Ωστόσο, ενώ η Ρωσία κέρδισε την πρωτοβουλία των κινήσεων με την πτώση της Avdiivka στις 17 Φεβρουαρίου, δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί αποφασιστικά το πλεονέκτημά της. Τον Μάρτιο, εξαπέλυσε ένα τεράστιο πυραυλικό μπαράζ, αφού στέρεψε η αμερικανική βοήθεια για την Ουκρανία στην αρχή του έτους και στη συνέχεια τελείωσαν τα ουκρανικά πυρομαχικά αεράμυνας. Έκτοτε, η Ρωσία έχει καταστρέψει περίπου το ήμισυ της ενεργειακής ισχύος και της παραγωγής θερμότητας της Ουκρανίας, οδηγώντας σε συνεχόμενα μπλακάουτ, με οδυνηρές συνέπειες για την θέρμανση των σπιτιών, καθώς αναφερόμαστε σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν και ενώ έπονται ακόμα μήνες χειμώνα.

«Τι διαφορετικό έχει η τρέχουσα δυναμική; Η Ρωσία δεν διαθέτει αποφασιστικό πλεονέκτημα πυρός και υπάρχει ισοδυναμία στα τακτικά drones. Σε ορισμένες περιοχές η Ουκρανία πλεονεκτεί σε drones… Ωστόσο, η ρωσική πρόοδος αυξάνεται τους τελευταίους έξι μήνες», έγραψε ο Κόφμαν. «Οι ρωσικές δυνάμεις δεν μπόρεσαν να μετατρέψουν το υλικό τους πλεονέκτημα σε σημαντικές επιχειρησιακές καταλήψεις. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε ζητήματα ποιότητας των δυνάμεων της. Επιτίθενται με τρόπο που πιέζει την πρώτη γραμμή, τακτική που δεν ευνοεί την επίτευξη μεγάλων καταλήψεων», ανέφερε.

Το ισοζύγιο των drones

Ένα θετικό για το Κίεβο είναι ότι έχει κάνει άλματα η παραγωγή στην Ουκρανία εγχώριας κατασκευής μη επανδρωμένων αεροσκαφών και νέων πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Το δεύτερο εξάμηνο του 2024, η παραγωγή drone της Ουκρανίας ξεπέρασε για πρώτη φορά εκείνη της Ρωσίας. Τα drones έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιβράδυνση της προόδου των ρωσικών δυνάμεων.

Η ικανότητα κρούσης μεγάλης εμβέλειας της Ουκρανίας έχει αυξηθεί χάρη σε αυτά. H ρωσική πόλη Ένγκελς κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης έπειτα από πλήγμα ουκρανικών drones σε αποθήκη πετρελαίου που εξυπηρετεί τα ρωσικά πυρηνικά-βομβαρδιστικά αεροπλάνα. Καθώς αυξάνεται η παραγωγή drones και πυραύλων κρουζ που εκτοξεύονται από το έδαφος, το Κίεβο θα εξαρτάται πολύ λιγότερο το 2025 από τις δυνατότητες κρούσης της Δύσης.

Σε ό,τι αφορά την ΕΕ, αυτή παρέδωσε τελικώς τις υποσχεθείσες ένα εκατομμύριο οβίδες πυροβολικού, δίνοντας στην Ουκρανία ισοτιμία στη μάχη πυροβολικού, για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου. Επιπλέον, τον Δεκέμβριο ο Μπάιντεν έδωσε έγκριση στην Ουκρανία να χρησιμοποιεί πυραύλους που προμήθευσε το ΝΑΤΟ σε στόχους εντός της Ρωσίας. Tην Πέμπτη δε στο Ramstein, ένας διεθνής συνασπισμός πέντε χωρών υπό την ηγεσία της Βρετανίας και της Λετονίας, ανακοίνωσε ότι θα στείλει 30.000 drones στο Κίεβο.

Χάος στις ουκρανικές δυνάμεις

Πάντως σε επιχειρησιακό επίπεδο τα πράγματα δεν φαίνεται να πηγαίνουν καθόλου καλά για το Κίεβο. Ο Κόφμαν τόνισε την πίεση στις ουκρανικές δυνάμεις, επισημαίνοντας τις επίμονες ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού. Παρά τα πρώτα κέρδη του 2024, συμπεριλαμβανομένης της σταθεροποίησης ορισμένων μετώπων, οι ουκρανικές μονάδες πεζικού έχουν εξαντληθεί, λόγω της αυξανόμενης έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού. Η δε κινητοποίηση και διαχείριση των δυνάμεων παραμένουν κρίσιμες προκλήσεις.

Ο εξοπλισμός που δίνει η Δύση δεν μπορεί από μόνος του να αντιμετωπίσει την έλλειψη έμπειρου προσωπικού στο μέτωπο, καθώς το Κίεβο παλεύει να στρατολογήσει νέες δυνάμεις. «Ουκρανικές μονάδες αποσπώνται και προσκολλώνται σε άλλες χωρίς άνδρες, οδηγώντας σε σταθερό κατακερματισμό της αμυντικής προσπάθειας. Αυτό το συνονθύλευμα δυνάμεων πρέπει να κρατήσει το μέτωπο», σύμφωνα με τον Κόφμαν.

Ένας νέος νόμος για την στρατολόγηση που ψηφίστηκε στα μέσα Απριλίου στην Ουκρανία, βελτίωσε προσωρινά το πρόβλημα του ανθρώπινου δυναμικού, αλλά ο αριθμός των νέων στρατολογήσεων μειώθηκε έκτοτε ξανά. Επιπλέον, η ποιότητα των νεοσύλλεκτων είναι χαμηλή, με τις ουκρανικές δυνάμεις να μαστίζονται ολοένα και περισσότερο από χαμηλό ηθικό και αυξανόμενο αριθμό λιποταξιών. Οι νέες ταξιαρχίες είναι άπειρες, στερούνται καλής ηγεσίας και γενικά μάχονται αναποτελεσματικά. Δεν χρησιμοποιούνται δε ως ταξιαρχίες, αντιθέτως τα τάγματα αποσπώνται και αποστέλλονται αποσπασματικά για να ενισχύσουν άλλες μονάδες.

Η απόφαση της Ουκρανίας να δημιουργήσει νέες ταξιαρχίες, αντί να αντικαταστήσει τις απώλειες στην πρώτη γραμμή μεταξύ των πιο έμπειρων μονάδων, έχει αποδειχτεί μια από τις πιο αινιγματικές επιλογές της, δεδομένης της κατάστασης στο πεδίο της μάχης και των προβλημάτων στην κινητοποίηση δυνάμεων.

Οι ρωσικές δυνάμεις, παρά τις απώλειες τους σε ανθρώπινο και εξοπλιστικό επίπεδο, έχουν προσαρμόσει την τακτική τους. Χρησιμοποιούν σταδιακές προελάσεις με μικρές ομάδες αποβιβαζόμενου πεζικού, που υποστηρίζονται από drones αναγνώρισης και κρούσης. Τα οχήματα έτσι μένουν πίσω έως ότου οι ομάδες – πεζοί πλέον – αντιμετωπίσουν έναν αμυνόμενο εχθρό. Αυτή η προσέγγιση περιορίζει τις απώλειες εξοπλισμού, όχι όμως και τις απώλειες σε ανθρώπινο επίπεδο.

Οι ρωσικές κατακτήσεις

Τους επόμενους μήνες αναμένεται να δοκιμαστούν και οι δύο πλευρές, με τις καιρικές συνθήκες να έχουν επιβραδύνει τις επιχειρήσεις. Οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν να πιέζουν νότια του Pokrovsk, ενώ η Ουκρανία εστιάζει στην ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού της και στην αξιοποίηση των τεχνολογικών  της πλεονεκτημάτων, συμπεριλαμβανομένων των διευρυμένων δυνατοτήτων κρούσης μεγάλης εμβέλειας μέσω των drones.

«Η σταθεροποίηση της πρώτης γραμμής είναι απαραίτητη για να κερδηθεί χρόνος και να αναγκαστεί η Μόσχα να επανεκτιμήσει την κατάσταση», κατέληξε ο Κόφμαν. «Αλλά χωρίς να αντιμετωπιστούν θεμελιώδη ζητήματα στην εκπαίδευση, την κινητοποίηση και τη δομή των δυνάμεων, η Ουκρανία κινδυνεύει με περαιτέρω πισωγυρίσματα».

Το Militarnyi προβλέπει ότι η Ρωσία θα δώσει προτεραιότητα στην κατάληψη των Kurakhove, Toretsk και Chasiv Yar το 2025, ενώ πιέζει προς το Dnipropetrovsk. Στο μεταξύ, η συνεχής υποστήριξη της Δύσης προς την Ουκρανία, τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά, παραμένει κρίσιμος παράγοντας για τη διαμόρφωση της έκβασης της σύγκρουσης.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, οι ρωσικές δυνάμεις πραγματοποίησαν σημαντικές προόδους σε πολλά μέτωπα. Στον τομέα Velyka Novosilka-Ocheretyne, κατακτήθηκαν περισσότερα από 2.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με προελάσεις που έφτασαν τα 45 χιλιόμετρα βάθος. Τα ρωσικά στρατεύματα απέχουν πλέον λιγότερο από 10 χιλιόμετρα από τα διοικητικά σύνορα της Περιφέρειας Dnipropetrovsk.

Άλλες επίμαχες περιοχές περιλαμβάνουν την περιοχή New York-Siversk [ναι έτσι λέγεται!], όπου καταλήφθηκαν περισσότερα από 335 τετραγωνικά χιλιόμετρα, και το μέτωπο Lyman-Kupiansk. Σε μία νεότερη εξέλιξη, οι Ρώσοι, αφού εγκατέστησαν προγεφύρωμα στη δυτική όχθη του ποταμού Οσκίλ, κλιμακώνουν αυξάνοντας την πίεση που δέχονται οι ουκρανικές δυνάμεις. Πλέον ο στρατιωτικός διοικητής του Kupiansk μιλά για μία «δύσκολή κατάσταση» και ανέφερε ότι ρωσικά στρατεύματα έχουν προωθηθεί πλέον σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων από την πόλη. Ρωσικά στρατεύματα είχαν διασχίσει τον ποταμό Οσκίλ κατά τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής το 2022, αλλά απωθήθηκαν από τους Ουκρανούς λίγο αργότερα.

Στο βόρειο Χάρκοβο, η Ουκρανία κατάφερε να ανακτήσει κάποιο έδαφος, αφού αρχικά έχασε 211 τετραγωνικά χιλιόμετρα κατά τη διάρκεια μιας ρωσικής επίθεσης τον Μάιο. Πιο νότια, η Ρωσία κατέλαβε περίπου 95 τετραγωνικά χιλιόμετρα στην περιφέρεια Χερσώνας, συμπεριλαμβανομένων περιοχών γύρω από το Krynky. Στη Zaporizhzhia, οι απώλειες ανήλθαν σε 97 τετραγωνικά χιλιόμετρα, κυρίως κοντά στο Robotyne.

Τι να περιμένει το Κίεβο…

Το μέτωπο δεν θα καταρρεύσει άμεσα, αν και όπως περιγράψαμε οι ρωσικές δυνάμεις αύξησαν τα κέρδη τους, το διάστημα Ιουλίου-Δεκεμβρίου. Η πιο προβληματική περιοχή είναι νότια του Pokrovsk. Μετά την πτώση της Avdiivka και στη συνέχεια του Vuhledar, οι ρωσικές δυνάμεις πήραν, έστω και αργά, σημαντικές θέσεις στο Ντόνετσκ.

Με δεδομένη την επιδείνωση στο στρατιωτικό πεδίο, αυξάνονται οι πιθανότητες συνομιλιών για κατάπαυση του πυρός, έστω και αν ο επερχόμενος πρόεδρος Τραμπ ανασκεύασε την αρχική του υπόσχεση να τερματίσει τον πόλεμο «σε 24 ώρες» μετά την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου, δίνοντας ένα χρονοδιάγραμμα έξι μηνών.

Η Ουκρανία αντιμετωπίζει την προοπτική δραματικής μείωσης της οικονομικής και στρατιωτικής στήριξης από τους δυτικούς εταίρους της. Αν και η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλλας δήλωσε πως η ΕΕ «είναι έτοιμη» να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ στην παροχή στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο, είναι αμφίβολο αν η Ένωση μπορεί να σηκώσει τέτοιο βάρος. Η απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν προσπάθησε να δώσει όσο το δυνατόν περισσότερες στρατιωτικές προμήθειες, προτού αποχωρήσει. Είναι βέβαιο πως η σύγκρουση εισέρχεται σε άλλο ένα κρίσιμο έτος. Αναλυτές ισχυρίζονται ότι η Ουκρανία πιθανότατα θα έχει αρκετό εξοπλισμό και πυρομαχικά για να μπορέσει να συνεχίσει να πολεμά για το 2025, με το ερώτημα βέβαια του τι θα ακολουθήσει μετά…