Τι δείχνει το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ολλανδία εν μέσω πανδημίας

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το αποτέλεσμα της 17ης Μαρτίου έκανε τις πολιτικές ελίτ στην Ευρώπη να αναθαρρήσουν. Μέσα σε ένα εκρηκτικό κλίμα, με διαδηλώσεις ενάντια στα περιοριστικά μέτρα, oι οποίες συνεχίζονται, με δεκάδες συλλήψεις από το Άμστερνταμ ως τη Χάγη και ρίψεις νερού ενάντια στους διαμαρτυρόμενους, το συντηρητικό κόμμα του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε κατάφερε να διατηρήσει την εξουσία.

Για τέταρτη συνεχόμενη φορά, το κόμμα “Ελευθερίας και Δημοκρατίας” (VVD) κέρδισε τις εκλογές, όπως προβλεπόταν από τις δημοσκοπήσεις, κυρίως χάρη στην ενίσχυση ενός εκ των κυβερνητικών εταίρων του, του κεντρώου κόμματος D66, της υπουργού Εξωτερικού Εμπορίου Σίγριντ Κάαχ. Θυμίζουμε ότι το VVD έλαβε ποσοστό 21,9% (έναντι 21,3% το 2017), αλλά το D66 αύξησε τη δύναμή του από το 12,2% σχεδόν στο 15%.

Λαμβάνοντας πέντε έδρες περισσότερες από ό,τι στις τελευταίες εκλογές, είναι πια δεύτερο κόμμα, ξεπερνώντας κατά πολύ τον έτερο κυβερνητικό εταίρο, τους Χριστιανοδημοκράτες, των οποίων το ποσοστό έπεσε από το 12,4% στο 9,56%. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο επικεφαλής τους, Γόπκε Χίκστρα, είναι ο υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας, έχοντας δεχθεί το “βάρος” της οικονομικής επίπτωσης των lockdown.

Εν πάση περιπτώσει, αυτή τη φορά ο Ρούτε δεν θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να σχηματίσει κυβέρνηση. Η ουσία αυτών των εκλογών, όμως, δεν βρίσκεται τόσο στην άνοδο του κέντρου, όπως αναφέρουν τα περισσότερα ευρωπαϊκά έντυπα, αλλά στην ενίσχυση συγκεκριμένης μερίδας της αντιπολίτευσης. Και δη νέων κομμάτων που χαρακτηρίζονται ως ακραία.

Κατακερματισμός και υψηλή συμμετοχή

Είναι ενδεικτικό ότι ο γνώριμος Χερτ Βίλντερς του “Κόμματος Ελευθερίας” (PVV) έχασε τρεις ποσοστιαίες μονάδες, άλλες τόσες το Σοσιαλιστικό Κόμμα και τέσσερις οι Πράσινοι. Τη μεγαλύτερη αύξηση σε έδρες είχε το ευρωσκεπτικιστικό “Φόρουμ για τη Δημοκρατία” του Τιερί Μποντέ, που δημιουργήθηκε το 2016, και είναι μια από τις λίγες πολιτικές δυνάμεις που αντιτάχθηκαν στο lockdown.

Το FvD του Μποντέ, το οποίο έλαβε 5% (από 1,8% το 2017)  ήρθε πολλές φορές στην επικαιρότητα, λόγω των δηλώσεών του περί επικινδυνότητας των εμβολίων, αν και στις επίσημες θέσεις του υποστηρίζει κανονικά τον προαιρετικό εμβολιασμό. Στην ολλανδική Βουλή επίσης μπαίνει το JA21 του Χοστ Έρντμανς, με 2,37% και το προοδευτικό Volt του Λόρενς Ντάσεν, που άσκησαν κριτική στην κυβέρνηση Ρούτε τόσο για την καταστολή όσο και για την προχειρότητα στη διαχείριση της πανδημίας.

Όπως διαμορφώνεται δηλαδή το πολιτικό σκηνικό στην Ολλανδία, ο κατακερματισμός είναι κεντρικό χαρακτηριστικό, παρά το γεγονός ότι η απήχηση του Ρούτε εκτοξεύτηκε το 2020, για να καταρρεύσει το διάστημα πριν τις εκλογές. Σε αυτό συνέβαλε βέβαια και το σοβαρό σκάνδαλο με την υπόθεση άδικης στοχοποίησης χιλιάδων γονέων που δήθεν έλαβαν επιδόματα παιδιού χωρίς να δικαιούνται, μια υπόθεση που οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης.

Η φαινομενική άνοδος της ακροδεξιάς

Η είσοδος νέων κομμάτων στη Βουλή και η αξιοσημείωτη αλλαγή στο συσχετισμό δύναμης οφείλεται, σε ένα βαθμό, και στην αξιόλογη συμμετοχή των πολιτών στην εκλογική διαδικασία: κατέγραψε ρεκόρ τριακονταετίας, φτάνοντας το 82,6%. Παρά τις φαινομενικά ακραίες, ακροδεξιές ή απλώς αντικυβερνητικές θέσεις των μικρών κομμάτων που ενισχύουν την παρουσία τους, δεν προκύπτει απαραίτητα ότι οι Ολλανδοί ρέπουν προς την ακροδεξιά.

Σε αντίθεση με άλλα ευρωπαϊκά κόμματα που συνειδητά επιδιώκουν τη συσπείρωση ακραίων συντηρητικών ψηφοφόρων, το εκλογικό τους σώμα είναι απόλυτα ετερόκλητο. Σύμφωνα με την έρευνα του καθηγητή δημόσιας διοίκησης στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, Κεν Ντάμχαους, πρόκειται για μια μερίδα πληθυσμού με μεγάλες αποκλίσεις στην ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την οικονομική και κοινωνική κατάσταση, αλλά και τις ιδεολογικές καταβολές ή κίνητρα από τα οποία πηγάζουν οι πολιτικές επιλογές τους.

Η δυσαρέσκεια για τις πολιτικές των τελευταίων ετών είναι που τους οδηγούν σε αναζήτηση άλλων δυνάμεων, είτε προχωρώντας σε μια επιλογή-ψήφο διαμαρτυρίας είτε σε αντιδραστική ψήφο, συχνά πέφτοντας στις αγκάλες ακροδεξιών κομμάτων. Εδώ διαφαίνεται και η αδυναμία της ολλανδικής Αριστεράς να καρπωθεί αυτή τη δυσαρέσκεια και δεν είναι τυχαίο ότι οι ίδιοι οι επικεφαλής των αριστερών κομμάτων αναγνωρίζουν ότι έχασαν την “επαφή” με τον κόσμο. Όπως εξηγεί ο Ντάμχαους, τη μετά την πανδημία εποχή θα ακολουθήσει «μια αναπόφευκτη συζήτηση για την πολιτική λογοδοσία, με ερωτήματα που αφορούν πόσο προετοιμάστηκε η κυβέρνηση για την κρίση του κορωνοϊού». Εκεί, θα δοκιμαστούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις, και φυσικά η θριαμβολογούσα, σήμερα, κυβέρνηση Ρούτε.