Τι κρύβει η ανταρσία των ναυάρχων για την Συνθήκη του Μοντρέ

103 Τούρκοι απόστρατοι ναύαρχοι υπόγραψαν ανοικτή επιστολή, εκφράζοντας ανησυχίες για το μέλλον της Συνθήκης του Μοντρέ, που καθορίζει το καθεστώς του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και εγγυάται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα των μη στρατιωτικών πλοίων εν καιρό ειρήνης. Η Συνθήκη του Μοντρέ επιτρέπει επίσης την διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών, με πρότερη ειδοποίηση επτά ημερών, ενώ περιορίζει τη διέλευση πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε χώρες της Μαύρης Θάλασσας.

Αφορμή για τη σύνταξη της ανοικτής επιστολής στάθηκαν δηλώσεις του προέδρου της τουρκικής εθνοσυνέλευσης Μουσταφά Σεντόπ, ο οποίος εξέφρασε ερωτήματα ως προς το μελλοντικό καθεστώς που θα διέπει τη ναυσιπλοΐα στα Στενά, σε περίπτωση που ο πρόεδρος Ερντογάν λάβει την απόφαση απόσυρσης της Τουρκίας από τη Συνθήκη του Μοντρέ.

Οι δηλώσεις του προέδρου της τουρκικής εθνοσυνέλευσης δεν είναι καθόλου τυχαίες. Αποτελούν συνέχεια των δημόσιων θέσεων του προέδρου Ερντογάν, ότι η Τουρκία δεν αποκομίζει οιοδήποτε οικονομικό όφελος από την ελεύθερη διέλευση των εμπορικών πλοίων στον Βόσπορο, λόγω της Συνθήκης του Μοντρέ και ότι η υφιστάμενη κατάσταση πρέπει να αλλάξει.

Προς τούτο μάλιστα, ο Τούρκος πρόεδρος υποστηρίζει την ολοκλήρωση κατά προτεραιότητα του έργου διάνοιξης της διώρυγας της Κωνσταντινούπολη,  καθώς και την λειτουργία αυτής κατά τα πρότυπα της διώρυγας του Σουέζ. Ο στόχος είναι διττός και συνίσταται αφενός στον προσπορισμό οικονομικών ωφελημάτων που συνδέονται με το ημερήσιο κόστος διέλευσης και αφετέρου στον γενικότερο έλεγχο των εμπορικών πλοίων.

Ο τουρκικός τυχοδιωκτισμός 

Η ρητορική για απόσυρση της Τουρκίας από τη Συνθήκη του Μοντρέ επικυρώνει την αναθεωρητική στρατηγική της Τουρκίας. Και τούτο διότι, όπως τονίζουν άλλωστε και οι απόστρατοι ναύαρχοι στην ανοικτή επιστολή τους, η Συνθήκη του Μοντρέ αποτέλεσε σημαντική διπλωματική επιτυχία το 1936, επισφραγίζοντας την Συνθήκη της Λωζάνης, που καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας.

Ως γνωστόν, ο πρόεδρος Ερντογάν επιδιώκει την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης, με ζητούμενο την ανασύσταση των ορίων επιρροής και του ζωτικού χώρου της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την αποχώρηση από τη Συνθήκη του Μοντρέ, η Άγκυρα εκτιμάται ότι επιχειρεί τον γεωοικονομικό έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας και την εποπτεία πρόσβασης των χωρών της περιοχής, στα θερμά νερά της Μεσογείου.

Πρόκειται για έναν ακόμη κρίκο στην αλυσίδα του τουρκικού τυχοδιωκτισμού, ο οποίος συνιστά απειλή για την οικονομική σταθερότητα και την ασφάλεια γειτονικών χωρών. Η επιστολή των απόστρατων ναυάρχων επιδιώκει να αφυπνίσει πρωτίστως την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τις συμβαλλόμενες στην Συνθήκη χώρες, οι οποίες ενδέχεται να συρθούν σε ένα νέο καθεστώς για τη ναυσιπλοϊα στα Στενά, που επιδιώκει να επιβάλλει η Τουρκία με μονομερείς ενέργειες.

Αξιοσημείωτη η αντίδραση των απόστρατων

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η επικινδυνότητα των ακροβατισμών της τουρκικής προεδρίας καταγγέλλεται από ομάδα απόστρατων ναυάρχων, πολλοί εκ των οποίων στηρίζουν την υλοποίηση του δόγματος της περίφημης “Γαλάζιας Πατρίδας”. Ο υπογράφων, μεταξύ άλλων, την ανοιχτή επιστολή ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ ανέπτυξε το 2006, σε συνεργασία με τον τότε επιτελάρχη του πολεμικού ναυτικού Τζιχάτ Γιαϊτζί, το δόγμα της “Γαλάζιας Πατρίδας”.

Το συγκεκριμένο δόγμα εξυπηρετεί την πάγια στρατηγική των τουρκικών διεκδικήσεων σε ελληνικά χωρικά ύδατα, καθώς και τον έλεγχο των θαλασσίων οδών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Το εύλογο ερώτημα το οποίο προκύπτει συνίσταται στον λόγο για τον οποίο η εν λόγω ομάδα των απόστρατων ναυάρχων, θιασωτών του δόγματος της “Γαλάζιας Πατρίδας”, απορρίπτουν την τουρκική πρόθεση αποχώρησης από τη Συνθήκη του Μοντρέ.

Τούτο συμβαίνει διότι, πρώτον, η αποχώρηση από το Συνθήκη του Μοντρέ θα σηματοδοτήσει την ενίσχυση των επιχειρημάτων της τουρκικής προεδρίας για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης, με ότι αυτό συνεπάγεται για την περιφερειακή σταθερότητα και τον κεμαλικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους. Δεύτερον, η αποχώρηση από τη Συνθήκη και η συνακόλουθη επιβολή μονομερούς ρυθμιστικού καθεστώτος για τα Στενά, εκτιμάται ότι θα προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις, με αρνητικό αντίκτυπο στην επεκτατική θαλάσσια στρατηγική της Τουρκίας.

Η πιθανή αποχώρηση από τη Συνθήκη του Μοντρέ και η συνακόλουθη εκκίνηση των διαδικασιών για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης εκτιμάται ότι θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στα ελληνικά συμφέροντα. Στόχος της Τουρκίας η ανατροπή του καθεστώτος που ισχύει για τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, επιδιώκοντας να θέσει σε νέα βάση τα έωλα τουρκικά επιχειρήματα για την αποστρατικοποίηση τους. Και τούτο διότι η Συνθήκη του Μοντρέ καθορίζει το στρατιωτικό καθεστώς της Λήμνου και της Σαμοθράκης, ενώ η Συνθήκη της Λωζάνης καθορίζει το καθεστώς των Λέσβου, Χίου, Σάμου και Ικαρίας.

Η στρατικοποίηση των ελληνικών νησιών

Το δικαίωμα της Ελλάδας να εξοπλίσει τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη έχει αναγνωριστεί από την Τουρκία σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο. Αντιπροσωπευτική είναι η ρητή αναγνώριση του νόμιμου δικαιώματος της Ελλάδας να εγκαταστήσει στρατεύματα στη Λήμνο και τη Σαμοθράκη από τον τότε Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Ρουστού Αράς, επί τη ευκαιρία κύρωσης της Συνθήκης του Μοντρέ στην τουρκική εθνοσυνέλευση. Όσον αφορά τη Συνθήκη της Λωζάνης, αυτή προβλέπει το δικαίωμα της Ελλάδας να καλεί στρατιώτες για την πραγματοποίηση της στρατιωτικής τους θητείας, οι οποίοι μπορούν να εκπαιδεύονται επί τόπου, καθώς και να αναπτύσσει δυνάμεις της αστυνομίας και της χωροφυλακής.

Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα ασκεί απαρέγκλιτα το αναφαίρετο δικαίωμα της στην αυτοάμυνα, επί τη βάση του άρθρου 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, την στιγμή που η γειτονική Τουρκία προέβη στη δημιουργία της τέταρτης στρατιάς του Αιγαίου
την δεκαετία του ’70, η οποία έχει επιθετική διάταξη έναντι των ελληνικών νησιών. Επίσης δεν πρέπει να διαφεύγει της ελληνικής και διεθνούς προσοχής ότι η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά τον ελληνικό εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα, κατέχει παρανόμως το βόρειο τμήμα της Κύπρου και έχει κηρύξει casus belli σε περίπτωση που η Αθήνα υλοποιήσει το κυριαρχικό της δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια.

Η πολυσχιδής τουρκική παραβατική συμπεριφορά δικαιολογεί πλήρως την στρατικοποίηση των ελληνικών νησιών προκειμένου, εάν απαιτηθεί, η Ελλάδα να υπερασπιστεί αποτελεσματικά το υφιστάμενο εδαφικό status quo. Εξάλλου η πρόσφατη επίσκεψη του Χουλουσί Ακάρ στην Ίμβρο, όπου επιθεώρησε το 13ο σύνταγμα καταδρομέων, δεν αφήνει κανένα περιθώριο εφησυχασμού. Πρόκειται για την πρώτη φορά που Τούρκος υπουργός Άμυνας, συνοδευόμενος από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και τους επικεφαλής των τριών σωμάτων των ενόπλων δυνάμεων, επισκέφθηκε το νησί του βορείου Αιγαίου, στέλνοντας σαφή πολεμικά μηνύματα.

Απέναντι στον τουρκικό μαξιμαλισμό σε Αιγαίο και Στενά του Βοσπόρου και τις ενέργειες που τον στηρίζουν, η διεθνής κοινότητα οφείλει να προτάξει το Διεθνές Δίκαιο και πολιτικές αξιόπιστης αποτροπής. Ειδικά ως προς την Ελλάδα, οι ισχυρές ένοπλες δυνάμεις διαφυλάσσουν στο ακέραιο την εθνική κυριαρχία και μέσα από την ισχυρή αποτρεπτική τους δυνατότητα, επιτρέπουν στην χώρα μας διαβεί τον ακανθώδη δρόμο της διπλωματίας που βρίσκεται μπροστά της.