Τι λέει η έκθεση της RAND για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Στον Λευκό Οίκο και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συνεχίζονται οι συζητήσεις για την μελλοντική εξέλιξη του πολέμου Ουκρανίας-Ρωσίας, με τις ακραίες φωνές να επιμένουν πως απαιτείται αυξημένη υποστήριξη του Κιέβου με αποστολές σύγχρονων οπλικών συστημάτων. Ο στόχος –σύμφωνα με αυτές τις φωνές– είναι η δραστική αύξηση των δυνατοτήτων ανακατάληψης όλων των απωλεσθέντων εδαφών από τις ουκρανικές δυνάμεις.

Υπάρχουν και οι άλλες –πολύ λιγότερες– φωνές που επιμένουν πως επιβάλλεται η προσαρμογή στην γραμμή ελέγχου που είχε υιοθετηθεί έως και τον Φεβρουάριο του 2022. Επικαλούνται τους αυξημένους κινδύνους μίας περαιτέρω κλιμάκωσης, ενώ αντιθέτως ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν δηλώνει επίμονα πως στόχος των ΗΠΑ είναι να μπορέσει η Ουκρανία να ανακαταλάβει τα εδάφη που έχει χάσει μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022.

Κατά τους στρατηγικούς αναλυτές της διαβόητης RAND Corporation –δικαίως θεωρείται ο “εγκέφαλος” του βαθέως αμερικανικού κράτους και ειδικά του Πενταγώνου– ο διάλογος διεξάγεται με παρωπίδες, εστιασμένος σε μία και μοναδική διάσταση της σύρραξης. Η ανακατάληψη εδάφους αναμφίβολα αποτελεί την πλέον ζωτική προτεραιότητα για το Κίεβο, αλλά δεν συνιστά την σημαντικότερη διάσταση της εξέλιξης των συγκρούσεων για τις ΗΠΑ.

Η Rand συμπεραίνει πως πέραν της αποτροπής μίας σύγκρουσης μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας, ή της χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων, η αποφυγή μίας μακροχρόνιας σύρραξης αποτελεί πολύ πιο ζωτική προτεραιότητα για τις ΗΠΑ, συγκρινόμενη με την υποστήριξη της Ουκρανίας στην προσπάθειά της να ανακτήσει τα απωλεσθέντα εδάφη. Επιπλέον, οι δυνατότητες διαχείρισης των πολεμικών επιχειρήσεων παραμένουν δραματικά περιορισμένες από την στιγμή που δεν υπάρχουν αμερικανικές δυνάμεις στην εμπόλεμη ζώνη. Εκτός αυτού, η παροχή υποστήριξης στους Ουκρανούς με στόχο την ανάκτηση εδαφών, πόρρω απέχει από τα μέσα που διαθέτουν οι ΗΠΑ για να επηρεάσουν την εξέλιξη της σύρραξης.

Η Rand επισημαίνει πως έχει επανειλημμένα αναφερθεί σε άλλα μέσα και ενδεχόμενα, περισσότερο αποτελεσματικά, για να στραφούν οι εξελίξεις σε κατευθύνσεις που προάγουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα αμερικανικά συμφέροντα. Αν και οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν την ικανότητα να καθορίσουν άμεσα τις εξελίξεις στο έδαφος, διαθέτουν την ικανότητα για να καθορίσουν την πολιτική τους πορεία.

Οι συνέπειες ενός μακροχρόνιου πολέμου

Στις δηλώσεις του, ο πρόεδρος Μπάιντεν επιμένει πως η σύγκρουση θα τερματισθεί στην αίθουσα των διαπραγματεύσεων, αλλά η κυβέρνηση δεν έχει προχωρήσει σε κινήσεις που θα εξωθήσουν τις αντίπαλες πλευρές σε συνομιλίες και διαπραγματεύσεις. Αν και παραμένει εντελώς αβέβαιο το εάν μία μεταστροφή της αμερικανικής πολιτικής έχει την δυναμική να πυροδοτήσει διαπραγματεύσεις, η υιοθέτηση μίας ή περισσοτέρων πολιτικών επιλογών που περιγράφονται από την Rand αυξάνουν τις πιθανότητες επιτυχίας. Οι λόγοι για τους οποίους Ουκρανία και Ρωσία παραμένουν αισιόδοξες για την έκβαση της σύρραξης και εμφανίζονται απρόθυμες να αναζητήσουν μία ειρηνική διευθέτηση έχουν ήδη αναδειχθεί. Η ιστορία των πολεμικών συγκρούσεων, όμως, αποδεικνύει πως οι συγκεκριμένες αντιλήψεις παρατείνουν μία εμπόλεμη κατάσταση.

Υπάρχουν τέσσερις επιλογές για τις ΗΠΑ ώστε να ανατρέψουν την τωρινή δυναμική. Η πρώτη είναι η αποσαφήνιση των σχεδίων τους για την μελλοντική υποστήριξη της Ουκρανίας. Η δεύτερη είναι η ανάληψη δεσμεύσεων για την ασφάλεια της Ουκρανίας. Μία τρίτη έγκειται στην παροχή διαβεβαιώσεων για την ουδετερότητά της, ενώ η τέταρτη βασίζεται στην σταδιακή μείωση των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας. Οπωσδήποτε, μία απότομη δραματική μεταστροφή της πολιτικής των ΗΠΑ είναι πολιτικά απίθανη, επειδή αναμφίβολα στερείται αξιοπιστίας και λογικής. Θα είχε παρενέργειες και στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και στους συμμάχους της Ουάσιγκτον.

Η μελέτη και η ανάπτυξη των παραπάνω επιλογών, ωστόσο, σε συνδυασμό με την προώθηση της επεξεργασίας τους από τους Ουκρανούς και τους συμμάχους των ΗΠΑ, ίσως επιδράσει καταλυτικά για να δρομολογήσει μία διαδικασία που θα στρέψει την σύρραξη προς την κατεύθυνση της αναζήτησης ενός συμβιβασμού μέσω διαπραγματεύσεων, σε χρονικά πλαίσια που ευνοούν τα αμερικανικά συμφέροντα. Η εναλλακτική πορεία χαρακτηρίζεται από μία μακροπρόθεσμη σύγκρουση, που ενέχει μεγάλες αρνητικές προκλήσεις για τις ΗΠΑ, την Ουκρανία και τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι συνέπειες ενός μεγάλης διάρκειας πολέμου διευρύνονται όσον εντείνεται και κλιμακώνεται η δράση των αντίπαλων πλευρών, ενώ σε περίπτωση μακροπρόθεσμης αλλά χαμηλής έντασης σύρραξης υπάρχει η δυνατότητα σημαντικής μείωσης των επιπτώσεων, χωρίς όμως να τις εξαφανίσει εντελώς. Ιστορικά, οι μακροχρόνιες συρράξεις ποικίλλουν ως προς την έντασή τους, όπως λόγου χάρη ο πόλεμος Ιράκ-Ιράν μετά το 1980, που διήρκεσε επί μία σχεδόν οκταετία, με απώλειες περίπου μισού εκατομμυρίου ανθρώπων. Η σύγκρουση στην Δυτική Σαχάρα με πρωταγωνιστή το Μέτωπο Polisario, που μάχεται εναντίον του Μαρόκου διαρκεί επί 47 έτη, χωρίς όμως να αποδειχθεί το ίδιο αιματηρή.

Στην Ουκρανία, οι βίαιες συγκρούσεις από τον Φεβρουάριο του 2015 έως τον Φεβρουάριο του 2022 στην περιοχή του Donbass, εμπίπτουν στην κατηγορία των χαμηλής έντασης εμπόλεμων συνθηκών, αλλά ωχριούν σε σχέση με την κατάσταση που τις διαδέχεται. Παραμένει δυσχερής η εκτίμηση του εάν και κατά πόσον μία μακροχρόνια σύγκρουση στην Ουκρανία μπορεί να περιορισθεί και να εξελιχθεί σε χαμηλής έντασης σύγκρουση. Εάν Ουκρανία και Ρωσία, καθώς και οι δυτικές χώρες επιμείνουν εμμονικά στη βίαιη αντιπαράθεσή τους, η σύρραξη μάλλον θα διαρκέσει επί μήνες, ίσως και έτη στα τρέχοντα επίπεδα έντασης, με δραματικές συνέπειες.