Τί σημαίνει η απαγόρευση της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ στη Γάζα

Επιπρόσθετά το Ισραήλ απαγορεύει σε ισραηλινούς δημόσιους λειτουργούς να συνεργάζονται με την UNRWA και υπαλλήλους της, κάτι που θα περιπλέξει σε μεγάλο βαθμό την δραστηριότητα της υπηρεσίας, καθώς το Ισραήλ ελέγχει αυστηρά όλες τις εισόδους για τα φορτία ανθρωπιστικής βοήθειας με προορισμό τη Λωρίδα της Γάζας.

Η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες (UNRWA) χρηματοδοτείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από εθελοντικές συνεισφορές από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ. Η UNRWA λαμβάνει επίσης κάποια χρηματοδότηση από τον Τακτικό Προϋπολογισμό των Ηνωμένων Εθνών, η οποία χρησιμοποιείται κυρίως για διεθνείς δαπάνες προσωπικού. Οι υπηρεσίες του Οργανισμού περιλαμβάνουν την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την παροχή βοήθειας και κοινωνικές υπηρεσίες, τις υποδομές και τη βελτίωση των κατασκηνώσεων, τη μικροχρηματοδότηση και την επείγουσα βοήθεια, ακόμη και σε περιόδους ένοπλων συγκρούσεων.

Ποια είναι η UNRWA

Μετά τον πόλεμο του 1948, η UNRWA ιδρύθηκε με το ψήφισμα 302 (IV) της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών της 8ης Δεκεμβρίου 1949 για την υλοποίηση προγραμμάτων άμεσης βοήθειας και εργασίας για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Ο Οργανισμός άρχισε να λειτουργεί την 1η Μαΐου 1950. Ελλείψει λύσης στο προσφυγικό πρόβλημα της Παλαιστίνης, η Γενική Συνέλευση έχει ανανεώσει επανειλημμένα την εντολή της UNRWA, με πιο πρόσφατη παράτασή της έως τις 30 Ιουνίου 2026.

Η UNRWA είναι μοναδική όσον αφορά τη μακροχρόνια δέσμευσή της σε μια ομάδα προσφύγων. Έχει συμβάλει στην ευημερία και την ανθρώπινη ανάπτυξη τεσσάρων γενεών Παλαιστινίων προσφύγων, που ορίζονται ως «άτομα των οποίων ο συνήθης τόπος διαμονής ήταν η Παλαιστίνη κατά την περίοδο 1 Ιουνίου 1946 έως 15 Μαΐου 1948, και τα οποία έχασαν το σπίτι και τα μέσα διαβίωσης ως αποτέλεσμα του Πολέμου του 1948». Οι απόγονοι των ανδρών Παλαιστινίων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων των νόμιμα υιοθετημένων παιδιών, είναι επίσης επιλέξιμοι για εγγραφή.

Οι υπηρεσίες της UNRWA είναι διαθέσιμες σε όλους όσους ζουν στις περιοχές δραστηριότητάς της και πληρούν αυτόν τον ορισμό, οι οποίοι είναι εγγεγραμμένοι στον Οργανισμό και χρειάζονται βοήθεια. Όταν η Υπηρεσία ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1950, ανταποκρινόταν στις ανάγκες περίπου 750.000 Παλαιστινίων προσφύγων. Σήμερα, περίπου 5,9 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι πρόσφυγες είναι επιλέξιμοι για υπηρεσίες της UNRWA. Από τον Μάρτιο του 2023, ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων Παλαιστινίων Προσφύγων της UNRWA στο Λίβανο είναι 489.292 άτομα.

Επιπλέον, τα αρχεία της UNRWA δείχνουν συνολικά 31.400 Παλαιστίνιους πρόσφυγες από τη Συρία που διαμένουν στον Λίβανο. Ωστόσο, η εγγραφή στην UNRWA είναι εθελοντική. Οι θάνατοι καθώς και η μετανάστευση παραμένουν χωρίς καταγραφή και οι πρόσφυγες μπορούν να συνεχίσουν να καταγράφουν τα νεογνά καθώς μετακινούνται στο εξωτερικό μέσω του διαδικτυακού συστήματος εγγραφής της UNRWA.

Το 2017, η Επιτροπή Παλαιστινιακού Διαλόγου του Λιβάνου μαζί με το Κεντρικό Γραφείο Στατιστικής της Παλαιστίνης πραγματοποίησαν απογραφή μεταξύ Παλαιστινίων που ζουν στον Λίβανο και ανέφεραν συνολικά 174.000 άτομα. Συνολικά το 45% των Παλαιστινίων Προσφύγων εκτιμάται ότι ζει στους 12 προσφυγικούς καταυλισμούς της χώρας. Περίπου 200.000 Παλαιστίνιοι Πρόσφυγες έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες της UNRWA στον Λίβανο κάθε χρόνο. Η τρέχουσα εκτίμηση του Οργανισμού είναι ότι δεν διαμένουν στη χώρα περισσότεροι από 250.000 Παλαιστίνιοι Πρόσφυγες.

Συνθήκες διαβίωσης των Παλαιστινίων προσφύγων

Τα ποσοστά φτώχειας μεταξύ των Παλαιστινίων προσφύγων είναι υψηλά με το 80% να αναφέρεται ότι ζει κάτω από το εθνικό όριο της φτώχειας (προσαρμοσμένο για τον πληθωρισμό) από τον Μάρτιο του 2023. Η μοντελοποίηση δεδομένων επιβεβαίωσε ότι χωρίς τη διανομή τριμηνιαίας χρηματικής βοήθειας, η φτώχεια θα διαμορφωθεί στο 93%. Τα πολύ υψηλά ποσοστά φτώχειας μεταξύ των Παλαιστινίων προσφύγων είναι αποτέλεσμα δεκαετιών δομικών διακρίσεων που σχετίζονται με ευκαιρίες απασχόλησης και άρνησης του δικαιώματος ιδιοκτησίας στον Λίβανο, που επιδεινώνεται από την πιο πρόσφατη οικονομική, δημοσιονομική και νομισματική κρίση στη χώρα υποδοχής.

Αυτό επηρεάζει τώρα την τέταρτη γενιά Παλαιστινίων Προσφύγων στο Λίβανο που δεν είναι σε θέση να συσσωρεύσει και να διατηρήσει τον παραγόμενο πλούτο και να εισέλθει σε κατηγορίες εισοδήματος της μεσαίας τάξης εκτός από τις ευκαιρίες απασχόλησης της UNRWA.  Στο πλαίσιο αυτό, η UNRWA έχει γίνει περισσότερο από ποτέ το κύριο σημείο αναφοράς για ανθρωπιστική βοήθεια και βασικές υπηρεσίες για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Οι κορυφαίες προτεραιότητες που εκφράστηκαν από την προσφυγική κοινότητα είναι η χρηματική βοήθεια και η κάλυψη νοσηλείας.

Παρά την υποστήριξη που παρέχεται από την UNRWA, οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την κάλυψη του μεριδίου τους στο κόστος νοσηλείας. Δεν είναι πλέον σε θέση να καλύψουν τα μερίδιά τους στο κόστος. Η UNRWA δεν διαθέτει επί του παρόντος τους πόρους για να καλύψει πλήρως τις ανάγκες υγείας των Παλαιστινίων Προσφύγων. Από τον Μάρτιο του 2023, το 30% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών δαπανήθηκε μόνο για τρόφιμα. Η άρνηση του δικαιώματος εργασίας σε κύρια επαγγέλματα που οργανώνονται από επαγγελματικά συνδικάτα και η άρνηση της ιδιοκτησίας ακίνητης περιουσίας, καθώς οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες ζουν στον Λίβανο στην 4η και 5η γενιά, τους αφήνουν χωρίς δυνατότητα δημιουργίας και συσσώρευσης πλούτου μέσω ιδιοκτησίας και κληρονομιάς. Θα μπορούσαν να συμβάλουν πολύ καλύτερα στη σταθερότητα και την ευημερία της χώρας υποδοχής τους διαφορετικά.

Η έλλειψη διακυβέρνησης στους καταυλισμούς Παλαιστινίων προσφύγων και η απουσία δικαστικού συστήματος και συστήματος επιβολής του νόμου, καθώς και ένα στάσιμο δικαστικό σύστημα στη χώρα υποδοχής, συμβάλλουν στην αύξηση των κινδύνων προστασίας που παραμένουν αφύλακτοι. Τα επίπεδα βίας κατά των παιδιών και η βία με βάση το φύλο αναφέρονται υψηλά, αλλά τα άτομα συχνά διστάζουν να αναζητήσουν υποστήριξη λόγω στιγματισμού και φόβου για έλλειψη εμπιστευτικότητας και αντίποινα.

Μετά την εισβολή του Ισραήλ

Την 1η Οκτωβρίου 2024, το Ισραήλ εισέβαλε στον Νότιο Λίβανο σε μια κλιμάκωση της συνεχιζόμενης σύγκρουσης Ισραήλ-Χεζμπολάχ, μια μετάδοση του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς. Ακολούθησε μια σειρά από μεγάλες επιθέσεις στη Χεζμπολάχ τον Σεπτέμβριο που υποβάθμισαν τις δυνατότητές της και κατέστρεψαν την ηγεσία της, ξεκινώντας με τις εκρήξεις των συσκευών επικοινωνίας της. Ακολούθησε μια μαζική εκστρατεία ισραηλινών αεροπορικών βομβαρδισμών σε όλο τον Λίβανο, σκοτώνοντας πάνω από 800 Λιβανέζους σε μια εβδομάδα. Στις 27 Σεπτεμβρίου, το Ισραήλ δολοφόνησε τον ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα σε αεροπορική επιδρομή.

Στις 30 Σεπτεμβρίου, το Ισραήλ κήρυξε τμήματα των βόρειων συνόρων του με τον Λίβανο ως κλειστές στρατιωτικές ζώνες. Στην αρχή της εισβολής οι Λιβανέζικες Ένοπλες Δυνάμεις (LAF) αποσύρθηκαν από τμήματα της Μπλε Γραμμής. Το Ισραήλ είπε ότι είχε στόχο να απομακρύνει τις δυνάμεις και τις υποδομές της Χεζμπολάχ που θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για τις κοινότητες πολιτών στο βόρειο Ισραήλ. Η Χεζμπολάχ είπε ότι είχε σκοπό να πιέσει το Ισραήλ αναγκάζοντάς το να πολεμήσει σε δύο μέτωπα.

Aπέναντι σε αυτή την πραγματικότητα η UNRWA επιχείρησε να ανταποκριθεί στις ανθρωπιστικές ανάγκες των πληγέντων αμάχων στον Λίβανό. Σε ενημέρωση που μας απέστειλε μας πληροφόρησε για το εύρος των ενέργειVν της… Η UNRWA ενεργοποίησε την Έκτακτη Αντιμετώπισή της στον Λίβανο στις 24 Σεπτεμβρίου. Ο Οργανισμός λειτουργεί επί του παρόντος με 11 καταφύγια έκτακτης ανάγκης σε όλη τη χώρα. Στις 3 Οκτωβρίου, η UNRWA ξεκίνησε μια Έκκληση για 27,3 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για την αντιμετώπιση των επειγουσών ανθρωπιστικών αναγκών που προκύπτουν από τη συνεχιζόμενη κλιμάκωση στον Λίβανο, επιπλέον της μετακίνησης ορισμένων πληθυσμών από τον Λίβανο στη Συρία, τις επόμενες 90 ημέρες.

• Τα 11 καταφύγια που λειτουργεί αυτή τη στιγμή η UNRWA βρίσκονται στις ακόλουθες περιοχές: ένα στη Βηρυτό (Σχολή Yabud), τέσσερα στην περιοχή Saida (Κέντρο Εκπαίδευσης Siblin, Σχολείο Nablus, Σχολή Rafidya, Σχολή Beir Zeit/Beit Jala), πέντε στο βορρά (Σχολείο Toubas, Σχολείο Άμκα, Σχολείο Όρος Ταμπούρ, Σχολείο Μπατίρ και σχολείο Ματζέντο και Μαζάρ – όλα στο στρατόπεδο Nahr el-Bared) και ένα στο Beqaa (Σχολείο Jarmaq, στην περιοχή Zahle).
• Από τις 14 Οκτωβρίου 2024, συνολικά 3.829 Εσωτερικά Εκτοπισμένα Άτομα (ΕΔΠ) είναι καταγεγραμμένα στα καταφύγια της UNRWA, σημειώνοντας μείωση 254, ή περίπου 6,2%, από την τελευταία έκθεση. Οι πρώτες πληροφορίες αναφέρουν ότι ορισμένοι άνθρωποι από την περιοχή της Τύρου προσπάθησαν να επιστρέψουν στο νότο τις τελευταίες ημέρες.
• Η UNRWA συνεργάζεται με μια σειρά οργανώσεων εταίρων (κοινοτικών, τοπικών ΜΚΟ και διεθνών ΜΚΟ) σε όλα τα καταφύγια έκτακτης ανάγκης για να παρέχει ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ζεστών γευμάτων και δραστηριοτήτων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Στην απόκριση έκτακτης ανάγκης, η UNRWA βασίστηκε στην αφοσίωση και τη δέσμευση των εταίρων επί τόπου.

Σύμφωνα με αναλυτές, η απαγόρευση της που αποφάσισε το Ισραήλ, θα δημιουργήσει προβλήματα και στην ανθρωπιστική εκστρατεία στον Λίβανο. Ήδη αρμόδιοι του ΟΗΕ και του ΄Ερυθρού Σταυρού διερευνούν τις συνέπειες της εφαρμογής μιας τέτοιας πολιτικής απόφασης στον ήδη χειμαζόμενο Λίβανο.

 

---

 

* Ο Γιάννης Πεγειώτης είναι Κύπριος εκπαιδευτικός και ερευνητής.