Τι σηματοδοτεί για τη Μέση Ανατολή η εκλογή του Ραϊσί στην προεδρία του Ιράν

Ο νέος πρόεδρος του Ιράν Ραϊσί δημιούργησε πολλά ερωτηματικά στη διεθνή σκηνή αλλά, ίσως, άσκοπα. Η ύπατη εξουσία, άλλωστε, βρίσκεται στα χέρια του ανώτατου ηγέτη Χαμενεΐ. Ως εκ τούτου, η αλλαγή φρουράς στον προεδρικό θώκο του Ιράν επηρεάζει, αλλά όχι αποφασιστικά, την εξωτερική πολιτική της χώρας και σίγουρα όχι την γεωστρατηγική της Τεχεράνης. Μπορεί κάποιοι να είναι πιο μετριοπαθείς (Ρουχανί) και άλλοι (Αχματζινεντάν) αδιάλλακτοι, αλλά μέχρις εκεί.

Ο εξηντάχρονος δικαστικός θεωρείται μάλλον σκληροπυρηνικός και κάποιοι θεωρούν ότι ενδέχεται να είναι και ο διάδοχος του 82χρονου Αγιατολάχ Χαμενεΐ. Για την κυβέρνηση Μπάιντεν, η εκλογή του Ραϊσί εξετάζεται υπό το πρίσμα των τρεχουσών διαπραγματεύσεων με το Ιράν. Συγκεκριμένα, καθιστά επείγουσα την σύναψη συμφωνίας πριν αλλάξει η κυβέρνηση, στις 8 Αυγούστου. Παρόλο που η εξουσία στο Ιράν θα παραμείνει στα χέρια του Ανώτατου Ηγέτη και των Επαναστατικών Φρουρών, η προεδρία του Ραϊσί θα περιπλέξει περαιτέρω τον στόχο της κυβέρνησης Μπάιντεν να διαπραγματευτεί μια «μεγαλύτερη σε διάρκεια και ισχυρότερη» συμφωνία με την Τεχεράνη για το πυρηνικό της πρόγραμμα.

Για πολλούς στη Μέση Ανατολή, η άνοδος του Ραϊσί είναι σημαντική για ευρύτερους λόγους, αφού η πολιτική της Τεχεράνης επηρεάζει σημαντικά την πολιτική της Βηρυτού, της Δαμασκού, της Βαγδάτης, της Σάνα κι όχι μόνο. Όσο το Ιράν, ένα από τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα κράτη της περιοχής, κυβερνάται από το σημερινό καθεστώς, οι γεωπολιτικές ισορροπίες δεν αναμένεται να ανατραπούν.

Ο Ραϊσί είναι ευρύτερα γνωστός για το γεγονός ότι ήταν ένας από τους τέσσερις δικαστές που ευθύνονται για τις εκτελέσεις χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι θεωρήθηκαν αντίπαλοι του καθεστώτος μετά την ισλαμική επανάσταση. Γι’ αυτό και η Διεθνής Αμνηστία ζητά την παραπομπή του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Οι τελευταίες εκλογές έδειξαν, πάντως, ότι πολλοί Ιρανοί απείχαν. Ασχέτως, όμως, με την λαϊκή διάθεση, το καθεστώς κινείται με βάση τα δικά του δρομολογημένα σχέδια.

Οι ωφελημένοι από την εκλογή Ραϊσί

Ο Ραϊσί, όπως όλοι οι πρόεδροι του Ιράν, δεν θα διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Υπό την ηγεσία του Χαμενεΐ, η Τεχεράνη θα συνεχίσει να είναι αντίθετη με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, θα συνεχίσει να οπλίζει και να χρηματοδοτεί τους συμμάχους της σε Συρία, Λίβανο, Υεμένη και Ιράκ, που αποτελούν τον αποκαλούμενο από το Ιράν “άξονα αντίστασης”.

Οι ωφελημένοι από την εκλογή του Ραϊσί είναι οι εξωτερικοί αντίπαλοι του ιρανικού καθεστώτος και της πυρηνικής συμφωνίας, κυρίως το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και το Ισραήλ. «Ο νέος πρόεδρος του Ιράν –έγραψε στο Twitter ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Γιέρ Λάπιντ– γνωστός ως Χασάπης της Τεχεράνης, είναι ένας εξτρεμιστής υπεύθυνος για τους θανάτους χιλιάδων Ιρανών. Έχει δεσμευτεί για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του καθεστώτος και για την εκστρατεία του υπέρ της παγκόσμιας τρομοκρατίας».

Αλλά ο Ραϊσί μάλλον δεν θα επηρεάσει τις προσπάθειες Μπάιντεν για επίτευξη συμφωνίας. Εκτός απροόπτου αυτή θα επιτευχθεί γιατί αυτό υπαγορεύει η οικονομική κατάσταση του Ιράν. Λογικά αυτό θα πρέπει να γίνει πριν ο Ραϊσί αναλάβει επισήμως καθήκοντα. Έτσι και οι κυρώσεις θα αρχίσουν να αίρονται και ο νεοεκλεγείς Ραϊσί θα μπορεί να επιρρίψει τις ευθύνες στον απερχόμενο Ρουχανί.

Οι Φρουροί της Επανάστασης

Μια συμφωνία τώρα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν σημαίνει ότι ο Μπάιντεν δεν θα μπορέσει να επιβάλει περιορισμούς και στο πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν, ούτε διευθετήσεις στις περιφερειακές διενέξεις, στις οποίες είμαι μπλεγμένη η Τεχεράνη. Αν ο Αμερικανός πρόεδρος επιβάλει κυρώσεις, το Ιράν θα υπαναχωρήσει σε όποια πυρηνική συμφωνία για να ξαναρχίσει το πρόγραμμα του και οι σχέσεις Ιράν-Δύσης θα βρεθούν πάλι στο σημείο μηδέν.

Ο σημερινός ανώτατος ηγέτης είναι θιασώτης του αυταρχικού συστήματος που εγκαθιδρύθηκε από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, αλλά ταυτόχρονα είναι και πραγματιστής. Χρησιμοποιεί τις εξωκοινοβουλευτικές εξουσίες του για να αυξήσει την ισχύ του και να παραμείνει στην εξουσία, χρησιμοποιώντας τις εκλεγμένες κυβερνήσεις για να αποποιηθεί ευθύνες. Τώρα, όμως, έχοντας προμοτάρει την υποψηφιότητα Ραϊσί και έχοντας μηχανορραφήσει για την εκλογή του δεν μπορεί και να του φορτώνει τις ευθύνες για ενδεχόμενη αποτυχία στην οικονομία.

Ο Χαμενεΐ μπορεί να βλέπει τον Ραϊσί σαν διάδοχό του, αλλά τίποτα δεν είναι πιο απρόβλεπτο από την εναλλαγή στην εξουσία σε αυταρχικά καθεστώτα. Εάν ο Ραϊσί δεν καταφέρει να βελτιώσει την οικονομική κατάσταση θα καταστεί μισητός. Η λαϊκή οργή πιθανότατα θα οδηγήσει σε σκληρότερη καταστολή. Ο αστάθμητος παράγοντας σε μία προοπτική είναι οι Φρουροί της Επανάστασης, των οποίων ο ρόλος έχει αυξηθεί υπέρμετρα και οι οποίοι δεν είναι σαφές κατά πόσο θα παραμείνουν σε μία κρίση υποταγμένοι στο ιερατείο.