Το σαρδάμ του Νετανιάχου, το ιρανικό ουράνιο και το χάος στο Ιράκ

Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις μετά την φωτιά που άναψε στη Μέση Ανατολή ο φόνος, στο Ιράκ, του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί. Η κυβέρνηση της Βαγδάτης προωθεί νόμο για την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων από την χώρα, οι Αμερικανοί προκαλούν το Ιράν να απαντήσει, η Τεχεράνη αποχωρεί πλήρως από την συμφωνία για τα πυρηνικά και το ΝΑΤΟ συνεδριάζει εκτάκτως στις Βρυξέλλες.

Ο φόνος του Σουλεϊμανί, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής όχι μόνο στην πατρίδα του το Ιράν, αλλά και στο Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο, έχει εξοργίσει τον σιϊτικό μουσουλμανικό κόσμο, που υπόσχεται αντίποινα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Έχει ενεργοποιήσει όμως και πολλά επιμέρους μέτωπα στη Μέση Ανατολή και, το κυριότερο, έχει φέρει την Τεχεράνη και την Ουάσιγκτον στα πρόθυρα μιας ανοιχτής σύγκρουσης, οι συνέπειες της οποίας δεν μπορούν να προβλεφθούν. Με τον φόνο του Σουλεϊμανί έχουν ανοίξει ήδη, άλλωστε, οι Πύλες της Κολάσεως στη Μέση Ανατολή. 

Οι ΗΠΑ, αν και επισήμως διατείνονται ότι δεν επιθυμούν την σύγκρουση, δείχνουν να ωθούν το Ιράν σε μια σπασμωδική ενέργεια, που θα δικαίωνε τις επιλογές τους στα μάτια συμμάχων και επικριτών. Αυτό τουλάχιστον φαίνεται από μια πρώτη ανάγνωση των δηλώσεων, προκλητικών σε πολλά σημεία, που έχουν κάνει το τελευταίο σαρανταοκτάωρο ο Πομπέο και άλλοι Αμερικανοί αξιωματούχοι.

Τέλος η συμφωνία για τα πυρηνικά

Από την πλευρά της, η Τεχεράνη έχει ορκιστεί εκδίκηση, όπως και σιιτικές οργανώσεις στο Ιράκ και στον Λίβανο, επιμένει, ωστόσο, στο δόγμα ότι αυτή θα γίνει “στο σωστό μέρος και στην σωστή ώρα”.  Την ίδια ώρα, ο Τραμπ δηλώνει ότι οι ΗΠΑ θα απαντήσουν αμέσως και «ενδεχομένως δυσανάλογα» σε οποιαδήποτε ιρανική επίθεση εναντίον αμερικανικών θέσεων και αποκάλυψε ότι έχουν “κλειδώσει” ήδη 52 στόχοι στο Ιράν. Όσοι δηλαδή ήταν και οι όμηροι στην αμερικανική πρεσβεία της Τεχεράνης κατά την κρίση του 1979. Εντωμεταξύ συνεδριάζει εκτάκτως σήμερα το ΝΑΤΟ, ενώ το Βερολίνο ζήτησε έκτακτη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ.

Μέχρι στιγμής πάντως, η σημαντικότερη αντίδραση της Τεχεράνης ήταν η ανακοίνωση ότι αποδεσμεύεται και άλλο από την πυρηνική συμφωνία που είχε υπογράψει το 2015 με τις μεγάλες δυνάμεις και ότι πλέον θα εμπλουτίζει ουράνιο ανάλογα με τις ανάγκες της. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι το Ιράν δεν θα τηρεί πλέον κανένα όριο στις δυνατότητες εμπλουτισμού ουρανίου, στο επίπεδο εμπλουτισμού και τις πυρηνικές έρευνες.

Η απόφαση αυτή είναι το πέμπτο και τελευταίο βήμα του Ιράν σε ό,τι αφορά την αποδέσμευσή του από τις υποχρεώσεις της συμφωνίας  για τα πυρηνικά και ουσιαστικά ισοδυναμεί με αποχώρηση από αυτήν. Η Τεχεράνη δηλώνει, ωστόσο, ότι θα συνεχίσει, να συνεργάζεται με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) του ΟΗΕ και να θεωρεί ότι η υπαναχώρησή της από τις δεσμεύσεις είναι αναστρέψιμη, υπό τον όρο βεβαίως ότι οι ΗΠΑ θα άρουν τις κυρώσεις που της έχουν επιβάλει.

Το σαρδάμ

Σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν, η απόφαση για νέα βήματα αποχώρησης από την συμφωνία είχε ληφθεί εδώ και καιρό, όμως, μετά τα νέα δεδομένα που δημιούργησε ο φόνος του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί, έγιναν αλλαγές. Αν και δεν διευκρίνισε ποια ήταν η αρχική απόφαση, το πιθανότερο είναι πως δεν προέβλεπε την πλήρη αποχώρηση του Ιράν από την συμφωνία του 2015.

Ρόλο στην απόφαση της Τεχεράνης, φαίνεται ότι έπαιξαν και οι δηλώσεις του απερχόμενου ισραηλινού πρωθυπουργού. Ο Νετανιάχου, την ώρα που διάβαζε στο υπουργικό συμβούλιο γραμμένο κείμενο δηλώσεων σχετικά με την συμφωνία για τον EastMed χαρακτήρισε το Ισραήλ «πυρηνική δύναμη». Έσπευσε βέβαια να επανορθώσει λέγοντας «ενεργειακή δύναμη» και αφού παραδέχθηκε το λάθος του χαμογελώντας, συνέχισε τις δηλώσεις τους.

Η Τεχεράνη όμως, πιθανότατα, ανέγνωσε διαφορετικά το  γλωσσικό ολίσθημα του Νετανιάχου. Το Ισραήλ, άλλωστε, παρότι πολλοί πιστεύουν ότι διαθέτει ατομικό οπλοστάσιο, δεν έχει επιβεβαιώσει ούτε διαψεύσει αν κατέχει πυρηνικά όπλα, αφήνοντας το ζήτημα να αιωρείται εδώ και δεκαετίες.

Σε ξένο αχυρώνα

Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και κυρίως η νέα επικίνδυνη όξυνση της αντιπαράθεσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράκ, μετά τον φόνο του Σουλειμανί,  έχουν προκαλέσει διεθνή ανησυχία. Για την ώρα όμως αυτήν την ένταση την πληρώνει το Ιράκ, το οποίο ταλανίζεται από βαθιά πολιτική κρίση εδώ και μήνες και συγκεκριμένα από τον Οκτώβριο, όταν ξεκίνησαν οι αιματηρές διαδηλώσεις κατά του πολιτικού συστήματος της χώρας. Ο φόνος άλλωστε του Ιρανού στρατηγού από αμερικανικά πυρά έγινε στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης, η οποία εξακολουθεί να πλήττεται από αδέσποτες ρουκέτες.

Οι φιλοϊρανικές οργανώσεις του Ιράκ, οι οποίες έχουν ήδη στοχοποιηθεί από την Ουάσιγκτον για τα επεισόδια στην αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη, θεωρούν πλέον δύναμη κατοχής τους Αμερικανούς στρατιώτες, ειδικά μετά την απόφαση του κοινοβουλίου για την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων. Μια απόφαση που ήταν αίτημα των διαδηλωτών, οι οποίοι ξαναβγήκαν την Κυριακή στους δρόμους της Βαγδάτης και άλλων πόλεων με συνθήματα που χαρακτήριζαν «κατακτητές» τις ΗΠΑ και το Ιράν.

Ήδη, ο πρωθυπουργός Μάχντι και η κυβέρνησή του επεξεργάζονται μνημόνιο για τους όρους αποχώρησης των ξένων δυνάμεων από το Ιράκ, την ώρα που ο Μακρόν ζητά να δοθεί περισσότερος χρόνος και επισημαίνει ότι πρέπει να συνεχιστεί ο αγώνας κατά του Ισλαμικού Κράτους. Παραλλήλως Γερμανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο καλούν το Ιράν να επιστρέψει στη συμφωνία για τα πυρηνικά, η Τεχεράνη όμως, όπως και η Ουάσιγκτον έχουν λάβει θέσεις μάχης