Ας αποκτήσουμε υγιή σχέση με το φαγητό…

Μπορεί να ακούγεται λίγο περίεργο το ότι ο καθένας μας έχει μία σχέση με το φαγητό, αλλά είναι αλήθεια.

Μπορείς να αναρωτηθείς:

• Tι σημαίνει για εσένα το φαγητό;
• Tι σου προσφέρει και τι συναισθήματα σε κάνει να νιώθεις;
• Πως χρησιμοποιείς το φαγητό στη ζωή σου;

Το φαγητό είναι απαραίτητο για την επιβίωση και είναι μια βασική ανθρώπινη ανάγκη που χρειάζεται να εκπληρώσουμε καθημερινά για να διατηρήσουμε το μυαλό, τα όργανα και το σώμα μας σε μία καλή λειτουργία.

Ωστόσο, το φαγητό δεν είναι μόνο ενέργεια και θρεπτικά συστατικά για το σώμα, είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωή μας. Εκφράζουμε τη δημιουργικότητά μας μέσα από το φαγητό, δείχνουμε πόσο αγαπάμε ο ένας τον άλλον μέσω του φαγητού, μοιραζόμαστε τη ζωή μας με τους άλλους μέσω του φαγητού και τόσα άλλα.

Το φαγητό είναι βασικό συστατικό της ζωής μας και όχι μόνο λόγω του απαραίτητου ρόλου που παίζει στην επιβίωσή μας αλλά και λόγω της συναισθηματικής του αξίας. Επομένως θα ορίζαμε την σχέση με το φαγητό ως τον τρόπο που συνδεόμαστε μαζί του.

Από ποιους παράγοντες εξαρτάται;

Πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας ως προς το φαγητό και επομένως τις διατροφικές μας συμπεριφορές.

Η ανάπτυξη της σχέσης με το φαγητό επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες όπως:

• Βιολογικούς/Γενετικούς
• Πολιτισμικούς
• Κοινωνικούς
• Το οικογενειακό περιβάλλον
• Τα ατομικά χαρακτηριστικά
• Γνώσεις/Αντιλήψεις του ατόμου
• Την οικονομική κατάσταση
• Την ψυχολογική κατάσταση

Η ανάπτυξη μιας μη λειτουργικής σχέσης με το φαγητό αντιπροσωπεύει ένα σύνθετο πρόβλημα και επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών και δημογραφικών ομάδων. Παράγοντες που προδιαθέτουν είναι:

• Γενετική προδιάθεση
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, Αρνητική εικόνα σώματος, Τελειομανία
• Τραυματικά γεγονότα, Ιστορικό στίγματος βάρους, Λήψη αρνητικών σχολίων για την εμφάνιση
• Προβλήματα ψυχικής υγείας

Σημάδια μιας μη υγιούς σχέσης 

Προτού μιλήσουμε για τρόπους βελτίωσης της σχέσης με το φαγητό, θα ήταν χρήσιμο να επισημανθούν τα σημάδια που θα μπορούσαν να υποδεικνύουν μια δυσλειτουργική σχέση με αυτό. Όταν υπάρχει μια δυσλειτουργική σχέση με την διατροφή, εμποδίζουμε τους εαυτούς μας από το να ζήσουμε τη ζωή μας στο έπακρο, επειδή εμποδίζουμε τόσο το σώμα μας να λειτουργήσει όσο το δυνατόν καλύτερα αλλά και την ψυχολογική μας ευεξία.

Σημάδια μιας μη λειτουργικής σχέσης με την διατροφή είναι τα εξής:

Αποφυγή φαγητού & παράλειψη γευμάτων

Για παρατεταμένες χρονικές περιόδους ως μια μέθοδο για απώλεια & έλεγχο του βάρους.

Αποφυγή ενός είδους τροφής ή μιας ομάδας τροφίμων

Π.χ. των υδατανθρακούχων τροφίμων. Εκτός εάν υπάρχει ιατρικός λόγος, η αποκοπή ολόκληρων ομάδων τροφίμων αντιπροσωπεύει συχνά ένα σύμπτωμα μη υγιούς σχέσης με την διατροφή.

Κατηγοροποίηση των φαγητών σε καλά & κακά

Που συνεπάγεται αίσθημα ενοχής όταν καταναλώνεις τις «κακές» επιλογές

Λίστα άκαμπτων κανόνων 

Όπως για παράδειγμα τρόφιμα που δεν σου επιτρέπεις να φας ή αποφεύγεις αυστηρά την κατανάλωση φαγητού το βράδυ κ.α

Έντονη ενασχόληση με το βάρος, το φαγητό, τη δίαιτα & τις θερμίδες

Σε σημείο που η κατανάλωση και η διαχείριση του βάρους γίνονται πρωταρχικό μέλημα έναντι άλλων δραστηριοτήτων. Μπορεί να συνοδεύεται από άγχος όταν υπάρχουν κοινωνικές εκδηλώσεις με φαγητό, όταν καταναλώνονται πολλές θερμίδες ή όταν οι θερμίδες είναι άγνωστες.

Έντονη ενασχόληση με την εικόνα του σώματος

Ενασχόληση με το μέγεθος ή το σχήμα του σώματος, ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματος.

Αυτοματοποιημένο φαγητό

Αυτοματοποιημένο φαγητό ως διαχείριση συναισθημάτων και ως δυσκολίας αντίληψης σημάτων πείνας & κορεσμού του σώματος.

Κύκλος περορισμού-υπερφαγίας

Έχεις μπει στην διαδικασία να δοκιμάσεις πολλές περιοριστικές δίαιτες που είναι στην μόδα και μετά ακολουθεί μια περίοδο που δεν μπορείς να ελέγξεις το φαγητό που τρως

Άγχος ή αποφυγή κατανάλωσης φαγητού σε κοινωνικές καταστάσεις

Συνεχής σύγκριση αυτού του που τρως με αυτό που τρώνε οι άλλοι

Αντιρροπιστικές συμπεριφορές στην κατανάλωση φαγητού

Όπως για παράδειγμα:

• Αυτοπροκαλούμενος εμετός
• Κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών & χαπιών αδυνατίσματος
• Χρήση στεροειδών και κρεατίνης
• Καταναγκαστική άσκηση

Τι μπορείτε να κάνετε για να τη βελτιώσετε;

Το φαγητό όπως αναφέρθηκε παραπάνω είναι το καύσιμο, το μέσο επιβίωσης του σώματός μας αλλά και πολύ περισσότερα από αυτό. Το φαγητό είναι και πηγή ευχαρίστησης, ένας τρόπος να συνδεθείς με τους άλλους καθώς μπορεί να φέρει κοντά τους ανθρώπους, δημιουργώντας την αίσθηση της κοινότητας και του ανήκειν.

Είναι επίσης ένας τρόπος για να εξερευνήσεις νέους πολιτισμούς και εμπειρίες, είτε δοκιμάζοντας ένα νέο πιάτο ή κουζίνα, είτε επισκεπτόμενοι ένα διαφορετικό εστιατόριο. Το φαγητό είναι ακόμη ένας τρόπος για να τιμήσεις τις παραδόσεις και να γιορτάσεις σημαντικές και ειδικές περιστάσεις – από τούρτες γενεθλίων, μέχρι γαμήλια γλέντια. Το φαγητό σηματοδοτεί σημαντικές στιγμές στη ζωή σου και αποτελεί ένα κομμάτι των αναμνήσεων που δημιουργείς.

Το φαγητό προορίζεται και για να το απολαύσεις!

Για να βοηθήσεις τον εαυτό σου να ζήσει μια πιο υγιή και ευτυχισμένη ζωή, είναι καλό να δεις το φαγητό ως τροφή για να σκέφτεσαι, να κινείσαι και να ζεις τη ζωή σου, και όχι σαν εχθρό σου στην μείωση του βάρους.

Βήματα για μια πιο υγιή σχέση με το φαγητό

Ποικιλία και Ισορροπία

Κατ’ αρχήν, χρειάζεται να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου ότι ΟΛΕΣ οι τροφές έχουν θέση σε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή. Προφανώς, για το καλό της υγείας σου, δεν είναι καλή ιδέα να τρως περισσότερα κέικ και μπισκότα από φρούτα και λαχανικά, ωστόσο, το κέικ και τα μπισκότα έχουν επίσης θέση. Σε αντίθεση με την κουλτούρα της δίαιτας, δεν χρειάζεται να νιώσεις αποτυχημένος ή ένοχος που τα τρως. Έτσι βρίσκεται η ισορροπία.

Απαλλάξου από τους περιορισμούς

Μέρος της υγιούς σχέσης με το φαγητό είναι να νιώθεις ότι έχεις τον έλεγχο του φαγητού και όχι να το φοβάσαι. Τα άτομα που περιορίζουν τις τροφές τείνουν να είναι και άτομα που καταναλώνουν υπερβολική τροφή. Η υπερκατανάλωση τροφής είναι η φυσική απάντηση του σώματός σου στον περιορισμό. Απαλλάξου από τους περιορισμούς και δοκίμασε μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση.

Πρόσεξε πως μιλάς για το φαγητό

Σταμάτα να αναφέρεσαι στο φαγητό ως «υγιεινό», «άχρηστο», «καλό» και «κακό». Αντ’ αυτού, μπορείς να αναφερθείς στο φαγητό με το πραγματικό του όνομα – το μπρόκολο είναι μπρόκολο και η σοκολάτα είναι σοκολάτα. Κάθε τροφή παρέχει στο σώμα σας διαφορετικές ποσότητες διαφορετικών θρεπτικών συστατικών. Ορισμένα τρόφιμα παρέχουν περισσότερες πρωτεΐνες και φυτικές ίνες και άλλα παρέχουν περισσότερους υδατάνθρακες και λίπος. Αλλά όλα εξακολουθούν να είναι φαγητό.

Άκουσε το σώμα σου

Με τη συνεπή πρακτική να τιμάτε τα σημάδια πείνας και πληρότητας του σώματός σας, θα αρχίσετε να εμπιστεύεστε το σώμα σας. Κανείς δεν τρώει τέλεια όλη την ώρα, μερικές φορές θα παρατρώτε και άλλες θα τρώτε λιγότερο, αλλά με μια ισορροπημένη προσέγγιση, μπορείτε να εμπιστευτείτε το σώμα σας για να επανορθώσει αυτά τα λάθη, χωρίς κρίση.

Αφιέρωσε χρόνο για να συνειδητοποιήσεις –χωρίς κρίση– τα υποκείμενα συναισθήματα που σχετίζονται με το φαγητό

Προσπάθησε να αναγνωρίζεις τα συναισθήματα που βιώνεις και πως αυτά μπορεί να συνδέονται με την όρεξη για να φας κάτι. Εάν βασίζεσαι κάθε φορά στο φαγητό για να αντιμετωπίσεις το άγχος ή οποιαδήποτε άλλη δυσάρεστη κατάσταση, εξετάστε το ενδεχόμενο να εξερευνήσεις και να εφαρμόσεις διαφορετικές στρατηγικές αντιμετώπισης (πχ ασκήσεις ενσυνειδητότητας, κοινωνικές συνδέσεις, θεραπεία με κάποιον ειδικό, εκφραστική γραφή κ.α).

Το να εστιάσεις στο πώς και γιατί τρως είναι εξίσου σημαντικό με το τι τρως. Έχοντας υπόψη τις συνήθειες σου και τη σχέση σου με το φαγητό, μπορείς να ενδυναμώσεις τον εαυτό σου και να αποκαλύψεις τον τρόπο προσέγγισης του φαγητού που είναι πραγματικά θρεπτικός τόσο για την σωματική όσο και για την ψυχική σου υγεία.

 

---

 

Η Ευαγγελία Μαλάκου είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος

Σε συνεργασία με το medNutrition