Ποια πρέπει να είναι η διατροφή παιδιών-εφήβων με Διαβήτη Τύπου 1

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια χρόνια πάθηση, η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης ή αλλιώς σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία), λόγω της ελαττωματικής έκκρισης ή/και δράσης της ινσουλίνης στο σώμα.

Ο Διαβήτης χωρίζεται σε 4 βασικές κατηγορίες, σύμφωνα με την αιτία που προκαλεί την εμφάνισή του.

• Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1 (θα συζητηθεί περαιτέρω στο συγκεκριμένο άρθρο)
• Σακχαρώδης Διαβήτη Τύπου 2

Χαρακτηρίζεται από αντίσταση στην ινσουλίνη η οποία έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική απώλεια επαρκούς έκκρισης της ινσουλίνης.

• Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης
  Διαγιγνώσκεται κατά το δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο της κύησης και δεν υπήρχε προ κυήσεως,

Άλλοι ειδικοί τύποι Διαβήτη οφείλονται σε άλλα αίτια όπως σύνδρομα μονογονιδιακού διαβήτη, νοσήματα της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος κ.ά.

Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1; Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1 οφείλεται στην αυτοάνοση καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος που συνήθως οδηγεί στην πλήρη έλλειψη της ινσουλίνης, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η εξωγενής πρόσληψη της ινσουλίνης. Ο Διαβήτης Τύπου 1 μπορεί να επηρεάσει άτομα σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά συνήθως αναπτύσσεται σε παιδιά ή νεαρούς ενήλικες. Τα άτομα που ζουν με διαβήτη τύπου 1 χρειάζονται καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης για τον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα τους.

Για την καλύτερη κατανόηση…

Όταν καταναλώνουμε φαγητό, το μεγαλύτερο μέρος διασπάται στο στομάχι και το έντερο σε σάκχαρο, το οποίο στη συνέχεια απορροφάται και κυκλοφορεί στο αίμα. Με την αύξηση του σακχάρου στο αίμα, το πάγκρεας που βρίσκεται πίσω από το στομάχι, απελευθερώνει μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη. Η ινσουλίνη αποτελεί το μέσο μεταφοράς του σακχάρου από το αίμα μέσα στα κύτταρά μας, για να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια (τροφή των κυττάρων). Η κατάσταση κατά την οποία παρατηρείται συσσώρευση του σακχάρου στο αίμα, λόγω της ανεπαρκούς έκκρισης της ινσουλίνης από τον οργανισμό μας, ονομάζεται Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1.

Διατροφικές ανάγκες παιδιών και εφήβων με Διαβήτη Τύπου 1. Οι διατροφικές ανάγκες των παιδιών σχολικής ηλικίας, είναι αυξημένες και καθοριστικής σημασίας. Το ήξερες ότι τα παιδιά και οι έφηβοι με διαβήτη τύπου 1 έχουν τις ίδιες διατροφικές ανάγκες με τους συνομήλικούς τους; Οι διατροφικές επιλογές στα παιδιά και τους εφήβους με ΣΔτ1 είναι κρίσιμης σημασίας για τη διαχείριση της νόσου και ως εκ τούτου για τη φυσιολογική ανάπτυξή τους. Στόχος, είναι η υιοθέτηση συγκεκριμένων διατροφικών συνηθειών, μέσω των οποίων θα μπορεί επιτευχθεί ένας καλός γλυκαιμικός έλεγχος.

Τι σημαίνει καλός γλυκαιμικός έλεγχος

Όταν οι μετρήσεις του σακχάρου ενός ατόμου με ΣΔτ1 είναι συμμορφωμένες με τα όρια-στόχους.

Καλός γλυκαιμικός έλεγχος συνεπάγεται με ένα καλά ρυθμισμένο διαβήτη. Όταν οι τιμές του σακχάρου έχουν μεγάλες διακυμάνσεις, τότε μιλάμε για ένα αρύθμιστο διαβήτη.Όταν ο διαβήτης τύπου 1 είναι καλά ρυθμισμένος, τότε μπορεί να εξασφαλιστεί η φυσιολογική σωματική ανάπτυξη του παιδιού καθώς και η μείωση της πιθανότητας εμφάνισης παχυσαρκίας.

Τι προκαλεί ο αρρύθμιστος Διαβήτης

Ο αρρύθμιστος διαβήτης στα παιδιά, φαίνεται να: Αυξάνει τη φλεγμονή στο σώμα. Μειώνει την έκκριση της αυξητικής ορμόνης (υπεύθυνης για την ανάπτυξη). Επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξή τους. Αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών στο μέλλον.

Σημασία Διατροφικών επιλογών: Επομένως, οι διατροφικές επιλογές των παιδιών και των εφήβων με Διαβήτη Τύπου 1, που καθορίζουν την πρόσληψη των μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών, είναι αυξημένης σημαντικότητας για: Tην υγιή τους ανάπτυξη. Tη μείωση της πιθανότητας επιπλοκών. Την αποφυγή υπογλυκαιμιών.

Τι λένε οι συστάσεις;

Οι διατροφικές συστάσεις για τα διαβητικά παιδιά όπως προαναφέρθηκε, είναι οι ίδιες με αυτές των συνομήλικών τους και σύμφωνα με τις οδηγίες της «Διεθνούς Εταιρείας Παιδιατρικού και Εφηβικού Διαβήτη» (ISPAD), η ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη πρέπει να αποτελείται από:45–50% υδατάνθρακες30–35% λίπος (κορεσμένα λιπαρά <10%)15–20% πρωτεΐνη. Η μόνη διαφοροποίηση είναι πως η ποσότητα των καταναλισκόμενων υδατανθράκων, θα πρέπει να είναι υπολογισμένη και να συνάδει με τη δόση της ινσουλίνης που λαμβάνεται σε κάθε γεύμα.

Ποιο είναι το ιδανικό διατροφικό μοτίβο

Τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί διάφορα διατροφικά πρότυπα που θα μπορούσαν να βελτιώσουν το γλυκαιμικό έλεγχο στα άτομα με ΣΔτ1, όπως οι δίαιτες χαμηλών και πολύ χαμηλών υδατανθράκων. Ωστόσο, παρά τα θετικά αποτελέσματα, δεν συνιστώνται σε παιδιά με ΣΔτ1, καθώς δεν εξασφαλίζουν την επαρκή ημερήσια θερμιδική πρόσληψη για την βέλτιστη σωματική τους ανάπτυξη. Παρόλο που δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη διατροφή ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους με ΣΔτ1, το διατροφικό μοτίβο που συνίσταται να ακολουθήσουν είναι αυτό μιας ισορροπημένης διατροφής, βασισμένη στο μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής με έμφαση στην κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.

Ισορροπημένη Διατροφή

Στα πλαίσια της ισορροπημένης διατροφής θα πρέπει να διασφαλιστεί: Η κατανάλωση ποικιλίας τροφίμων για την επαρκή πρόσληψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Η κατανάλωση τριών κυρίως γευμάτων και δύο ενδιάμεσων σνακ. Καλό είναι να δοθεί έμφαση στο πρωινό γεύμα, το οποίο θα πρέπει να παρέχει το 30% της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης και το βραδινό γεύμα να καταναλώνεται τουλάχιστον 2 ώρες πριν τον ύπνο. Η ποιότητα της διατροφής, γι’ αυτό, συστήνεται η κατανάλωση των θρεπτικότερων επιλογών από την κάθε κατηγορία τροφίμων (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπος), όπως θα αναλυθεί παρακάτω.

Υδατάνθρακες: Συστήνεται η προτίμηση στην κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, η περιστασιακή κατανάλωση τροφίμων μετρίου γλυκαιμικού δείκτη και η αποφυγή της συστηματικής κατανάλωσης τροφίμων αυξημένου γλυκαιμικού δείκτη.

Συμβουλέψου τον παρακάτω πίνακα:

Τρόφιμα Υψηλού ΓΔ (≥70)	Τρόφιμα Μετρίου ΓΔ (56-69)	Τρόφιμα Χαμηλού ΓΔ (≤ 55)
Βραστή ή Ψητή Πατάτα, Πατατάκια	Καστανό ρύζι	Μακαρόνια ολικής άλεσης
Βραστά καρότα	Κους κους	Μήλο, Αχλάδι, Βερίκοκο, Γκρειπφρουτ
Άσπρο μαγειρεμένο ρύζι	Ακτινίδιο, Ανανάς	Γιαούρτι χαμηλό σε λιπαρά
Ζάχαρη (λευκή και καστανή)		Φασόλια, Φακές, Ρεβίθια
Δημητριακά πρωινού		Λαχανικά
Πίτσα
Λευκό ψωμί
Καλαμπόκι
Λευκό αλεύρι
Έτοιμα – επεξεργασμένα σνακ π.χ. ντόνατς, κρουασάν, κέικ
Σακχαρούχα ροφήματα π.χ. χυμοί, σοκολάτα, αναψυκτικά με ζάχαρη
Ζάχαρη, Μέλι
Καρπούζι, Ώριμη μπανάνα

 

Με λίγα λόγια, συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες σε κάθε γεύμα, καθώς και τροφίμων υψηλών σε φυτικές ίνες όπως: Αμυλούχα τρόφιμα ολικής άλεσης. Όσπρια. Φρούτα. Λαχανικά. Επίσης, προτείνεται η αποφυγή των επεξεργασμένων τροφίμων και των προϊόντων παρασκευασμένα από λευκό αλεύρι (ψωμί, μακαρόνια, πίτες κτλ.).

Πρωτεΐνες: Προτίμησε την κατανάλωση άπαχων επιλογών πρωτεΐνης όπως: Κοτόπουλο. Άπαχο κόκκινο κρέας (χοιρινό, μοσχάρι). Ψάρι. Αυγά. Όσπρια.

Λίπος: Κατανάλωση λιπαρών τροφίμων φυτικής προέλευσης όπως: Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο ως βασικότερη πηγή λίπους. Ξηροί καρποί. Βούτυρο ξηρών καρπών. Αβοκάντο. Ελιές. Κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (γάλα, γιαούρτι, τυρί) χαμηλά σε λιπαρά.

Κατανάλωση υγρών: Ενυδάτωση μέσω της κατανάλωσης άφθονου νερού. Συστηματική κατανάλωση γάλακτος. Περιστασιακή κατανάλωση φυσικών χυμών φρούτων & λαχανικών. Αραιή κατανάλωση ποτών χωρίς ζάχαρη π.χ. αναψυκτικών. Αποφυγή της κατανάλωσης ροφημάτων πλούσια σε ζάχαρη π.χ. αναψυκτικά, χυμοί εμπορίου, σοκολάτα.

Που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή

Οι υδατάνθρακες είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την άμεση αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Επομένως, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες π.χ. ψωμί, μακαρόνια, ρύζι, πατάτες, γλυκά. Εκτός από τους υδατάνθρακες, φαίνεται ότι τρόφιμα πλούσια σε λίπος ή/ και πρωτεΐνες, οδηγούν σε καθυστερημένη και παρατεταμένη αύξηση του σακχάρου. Συνεπώς, η προγευματική δόση της ινσουλίνης θα πρέπει να προσαρμοστεί λαμβάνοντας υπόψη και τα τρόφιμα αυτά βλέπε τηγανητά, γύρο, πίτσα, προκειμένου να αποφευχθεί η μεταγευματική υπεργλυκαιμία.

Πώς θα γίνει η διαχείριση του Διαβήτη: Η διατροφική εκπαίδευση είναι το κλειδί! Επομένως το κάθε παιδί με τη βοήθεια του διαιτολόγου, θα πρέπει να γνωρίζει πόσους υδατάνθρακες καταναλώνει μέσα από τα γεύματά του και ποια άλλα γεύματα αυξάνουν το σάκχαρό του, ούτως ώστε να λαμβάνει τις απαραίτητες μονάδες ινσουλίνης πριν από κάθε γεύμα.Ο ενεργός ρόλος των γονέων στην εκπαίδευση της χρήσης της ινσουλίνης αλλά και στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, θεωρείται καθοριστικός παράγοντας στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του διαβήτη.

Συμπερασματικά, στα παιδιά και τους εφήβους με ΣΔτ1 συστήνεται η κατανάλωση μιας ισορροπημένης διατροφής, με τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, η διατήρηση της απόλαυσης στο φαγητό καθώς και του μέτρου στις διατροφικές τους επιλογές. Η διατροφική εκπαίδευση είναι απαραίτητη για τη διαχείριση της νόσου και τη πρόσληψη ποικιλίας θρεπτικών συστατικών.

 

---

 

Η Δανάη Ευλογημένου είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος 

Σε συνεργασία με το medNutrition