Λιάνα Γούτα (Γεν. Διευθύντρια Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Καυσίμων): Οι εναλλακτικές στη ναυτιλία

Οι θαλάσσιες μεταφορές στην ΕΕ, μπορεί να απαιτούν ετησίως 50 με75 εκατ. τόνους ανανεώσιμων καυσίμων έως το 2050 – αυτό θα απαιτούσε επενδύσεις για ανανεώσιμα καύσιμα, μεταξύ 210 και 325 δισεκατομμυρίων ευρώ στο σύνολο, επισημαίνει η Λιάνα Γούτα Director General – γενική διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων (European Fuel Manufacturers Association) στο πλαίσιο του αφιερώματος του SLpress.gr: “2024 -Στο κατώφλι της πράσινης ναυτιλίας”. Αφορμή για το αφιέρωμα μας αποτέλεσε η διεθνής έκθεση ‘‘Ποσειδώνια’’ (Metropolitan Expo 3 έως 7 Ιουνίου).

-Ποιος είναι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων;

Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων εκπροσωπεί όλες τις βιομηχανικές εταιρείες με εγκαταστάσεις παραγωγής και τροφοδοσίας συμβατικών, αλλά και ανανεώσιμων καυσίμων και άλλων προϊόντων, στην Ευρώπη, τη Νορβηγία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα μέλη μας καλύπτουν περίπου το 100% της ευρωπαϊκής παραγωγής, ενώ αξίζει να σημειώσουμε ότι τα υγρά καύσιμα και προϊόντα, στο σύνολό τους καλύπτουν το 97% των αναγκών σε καύσιμα για τη μεταφορά ανθρώπων και αγαθών και το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών σε προϊόντα που αποτελούν πρώτες ύλες για κρίσιμους βιομηχανικούς κλάδους, όπως η χημική βιομηχανία.

Ο Σύνδεσμος έχει δύο τμήματα, την Fuels Europe, το σκέλος που ασχολείται με την διαμόρφωση της πολιτικής και της νομοθεσίας, εκπροσωπώντας τις 40 εταιρείες μέλη μας στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και στα κράτη μέλη, και την Concawe, το επιστημονικό και τεχνικό σκέλος. Μου έλεγε κάποτε ένας εφοπλιστής ότι εμείς δεν φτιάχνουμε ούτε καράβια ούτε καύσιμα – συνεπώς περιμένουμε να “μιλήσει” η τεχνολογία, ώστε να μπορούμε να ανταποκριθούμε ως κλάδος στις απαιτήσεις που οδηγούν στην απανθρακοποίηση της ναυτιλίας.

-Σε επίπεδο εναλλακτικών καυσίμων για τα πλοία που είμαστε σήμερα και ποια είναι η προοπτική;

Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι πιθανώς ο μόνος τεχνολογικά ουδέτερος τομέας μεταφορών στην ΕΕ. Κι αυτό γιατί ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός FUΕL EU Maritime, ορίζει υποχρεωτικούς στόχους σταδιακής μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα καύσιμα στις θαλάσσιες μεταφορές στα επόμενα χρόνια, φτάνοντας μέχρι 80% μείωση για το 2050 (έναντι του 2020), αλλά δεν επιλέγει τεχνολογίες καυσίμων. Έτσι, για την επίτευξη του στόχου αυτού υπάρχουν πολλές πιθανές διαδρομές χρήσης ανανεώσιμων καυσίμων, συμπληρωματικές μεταξύ τους.

Τα βιοκαύσιμα είναι επί του παρόντος η πιο προφανής και εύκολη επιλογή, με το βιοντίζελ να είναι διαθέσιμο στην αγορά και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα στον υπάρχοντα στόλο των πλοίων, ενώ στο μέλλον πιθανώς και το συνθετικό ντίζελ (e-diesel)να κερδίσει μερίδια αγοράς. Μια άλλη επιλογή στο μέλλον μπορεί να είναι η χρήση συνθετικής μεθανόλης (e-methanol), και βλέπουμε ήδη τα πρώτα πλοία για χρήση μεθανόλης να κατασκευάζονται, αν και δεν υπάρχει ακόμα βιομηχανική παραγωγή αυτού του καυσίμου.

Μια τρίτη επιλογή είναι το LNG, αρχικά ορυκτής προέλευσης, ικανό να μειώσει κατά ένα μέρος τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σε σύγκριση με το συμβατικό θαλάσσιο καύσιμο με βάση το πετρέλαιο, ενώ η μεσοπρόθεσμη προοπτική είναι να αντικατασταθεί σταδιακά από βιοαέριο. Πιο μακροπρόθεσμα το πράσινο υδρογόνο μπορεί και αυτό να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτικό καύσιμο. Και η αμμωνία μπορεί να αποτελέσει μια επιλογή, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει διαθέσιμη τεχνολογία κινητήρων πλοίων για τη χρήση αυτού του καυσίμου, ενώ και η τοξικότητα της αμμωνίας, αποτελεί ένα θέμα που απαιτεί πολύ προσεκτική διαχείριση.

Ενώ λοιπόν θεωρητικά υπάρχουν διαθέσιμες διάφορες τεχνολογίες, σήμερα δεν χρησιμοποιούνται ακόμα εναλλακτικά καύσιμα στις θαλάσσιες μεταφορές. Αυτό βέβαια θα πρέπει να αλλάξει με δεδομένο ότι οι στόχοι του Κανονισμού Fuel EU Maritime, ξεκινούν ήδη από την επόμενη χρονιά, με υποχρεωτική μείωση εκπομπών άνθρακα του καυσίμου κατά 2%το 2025, κατά 6% το 2030 και ούτω καθεξής. Από τις τεχνολογίες που ανέφερα προηγουμένως, μόνο τα βιοκαύσιμα είναι διαθέσιμα προς το παρόν σε βιομηχανική κλίμακα, και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άμεσα και στη ναυτιλία, με τον υπάρχοντα στόλο.

-Ποια βήματα έχουν γίνει στον τομέα της βιομηχανίας διύλισης για πράσινα καύσιμα και ποιες οι διαφορές μεταξύ ηλεκτρονικών καυσίμων και βιοκαυσίμων;

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία παραγωγής καυσίμων στηρίζει τους ευρωπαϊκούς στόχους για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης, την Πράσινη Συμφωνία και τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας το 2050. Αξίζει μάλιστα να σημειώσουμε ότι ο κλάδος μας, δημοσίευσε το Vision 2050 για την απανθρακοποίηση της παραγωγής και των προϊόντων του ως το 2050 – ήδη από το 2018, δύο χρόνια πριν από τη δημοσίευση της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ. Λίγο αργότερα, το 2020, δημοσιεύσαμε τον οδικό χάρτη “Clean Fuels for All”, ο οποίος, δείχνει το δυνητικό δρόμο για την επίτευξη του οράματος της απανθρακοποίησης έως το 2050, μέσα από έναν μετασχηματισμό άνευ προηγουμένου στην ιστορία του κλάδου.

Τα καλά νέα είναι ότι αυτός ο μετασχηματισμός έχει ήδη ξεκινήσει. Πέραν του Vision 2050 και του οδικού χάρτη, όλα τα μέλη μας έχουν χαράξει το όραμά τους, διαθέτουν στρατηγικές και πλάνα και έχουν ξεκινήσει επενδύσεις μεγάλης κλίμακας που θα απαιτηθούν για αυτόν τον μετασχηματισμό. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία καυσίμων έχει ήδη επενδύσει σε πολλά έργα έρευνας και ανάπτυξης και σε πιλοτικά έργα για την ανάπτυξη ανανεώσιμων καυσίμων. Ορισμένα συμβατικά διυλιστήρια στην Ευρώπη έχουν μετατραπεί σε βιοδιυλιστήρια, παράγοντας πλέον 100% ανανεώσιμα καύσιμα και προϊόντα, αλλά και νέες μονάδες παραγωγής 100% ανανεώσιμων καυσίμων έχουν αναπτυχθεί σε υπάρχουσες εγκαταστάσεις παραγωγής συμβατικών καυσίμων.

Επί του παρόντος, 45 μεγάλης κλίμακας έργα, 18 για πράσινο υδρογόνο και 27 για παραγωγή ανανεώσιμων υγρών καυσίμων έχουν περάσει από το στάδιο της Τελικής Επενδυτικής Απόφασης (FID), συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που είναι ήδη σε λειτουργία, ενώ 14 επιπλέον έργα (pre-FID) έχουν επίσης ανακοινωθεί. Με βάση τις επιστημονικές αναλύσεις της Concawe, στα επόμενα χρόνια, τα ανανεώσιμα υγρά καύσιμα θα είναι είτε προηγμένα βιοκαύσιμα από βιώσιμη βιομάζα, είτε συνθετικά καύσιμα.

Τα προηγμένα βιοκαύσιμα θα παράγονται από βιώσιμες βιολογικές πρώτες ύλες, κατά κύριο λόγο απορριμματικές, όπως χρησιμοποιημένα μαγειρικά και βιομηχανικά έλαια, ζωικά λίπη, φυτικά έλαια, υπολείμματα δασοκομίας ή γεωργίας και αστικά απόβλητα. Τα συνθετικά υγρά καύσιμα θα παράγονται από ανανεώσιμες πηγές, νερό, διοξείδιο του άνθρακα και πράσινη ηλεκτρική ενέργεια. Πιο συγκεκριμένα, δεσμευμένο CO2 και πράσινο υδρογόνο που θα παράγεται με ηλεκτρόλυση του νερού, με τη βοήθεια πράσινου ηλεκτρισμού από ηλιακή, αιολική ή υδροηλεκτρική ενέργεια, θα μετατρέπονται σε υγρά καύσιμα.

Όλες αυτές οι τεχνολογίες υπάρχουν σήμερα διαθέσιμες, άλλες με πιο βραχυπρόθεσμο και άλλες με πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα ανάπτυξης σε βιομηχανική κλίμακα. Ένα κατάλληλο ρυθμιστικό και επενδυτικό πλαίσιο είναι αυτό που θα καθορίσει το ρυθμό και την ταχύτητα ανάπτυξης και διείσδυσής τους στην αγορά.

-Ο Σύνδεσμος έχει εκτιμήσεις, σχετικά με τις επενδύσεις που θα χρειαστούν για να πιάσουμε τον στόχο zero emission στη ναυτιλία, στο πλαίσιο του προγράμματος LowCarbonPathways;

Τα σενάρια του “CleanFuels for AllPathways” αναπτύχθηκαν το 2019. Νέες μελέτες που είναι σε εξέλιξη από την Concawe, λαμβάνουν υπόψη, αφενός το νέο θεσμικό πλαίσιο Fuel EU Maritime που υιοθετήθηκε το 2023, και τη σταδιακή μείωση εκπομπών από τα ναυτιλιακά καύσιμα και αφετέρου εξαρτώνται από την αύξηση της δραστηριότητας του κλάδου στις επόμενες δεκαετίες. Αυτοί οι υπολογισμοί δείχνουν ότι οι θαλάσσιες μεταφορές στην ΕΕ μπορεί να απαιτούν ετησίως 50 με 75 εκατ. τόνους ανανεώσιμων καυσίμων έως το 2050, κάτι που θα απαιτούσε επενδύσεις για ανανεώσιμα καύσιμα μεταξύ 210 και 325 δισεκατομμυρίων ευρώ στο σύνολο.

Η Λιάνα Γούτα για την ζήτηση για καύσιμα

-Ο Σύνδεσμος αναφέρει ότι «υπολογίσατε την ποσότητα των υγρών καυσίμων που απαιτούνται και είναι δυνητικά διαθέσιμα έως το 2035 και μετά» μπορείτε να μας δώσετε περισσότερα στοιχεία γι’ αυτό;

Είναι βέβαιο ότι η συνολική ζήτηση για καύσιμα μεταφορών στην Ευρώπη, που σήμερα ανέρχεται σε 360 εκατομμύρια τόνους το χρόνο, θα παρουσιάσει μια πολύ σημαντική μείωση στα επόμενα χρόνια και μέχρι το 2050. Με βάση τον οδικό χάρτη “CleanFuelsForAll”/”Καθαρά Καύσιμα για Όλους” που σας ανέφερα προηγουμένως, υπολογίσθηκε ότι ο κλάδος μας, θα μπορούσε να συνεισφέρει δυνητικά στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας στις μεταφορές έως το 2050, με μία παραγωγή ανανεώσιμων καυσίμων της τάξης των 160 εκατ. τόνων (Μtoe) ετησίως.

Οι ποσότητες των νέων αυτών καυσίμων θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες όχι μόνο των ναυτιλιακών και αεροπορικών μεταφορών, αλλά και σημαντικού μέρους των οδικών μεταφορών και άλλων χρήσεων (μηχανημάτων βαρέου τύπου, βιομηχανία άμυνας κλπ), χωρίς κανένα επιπλέον κόστος για νέο στόλο πλοίων, αεροσκαφών ή οχημάτων και χωρίς κανένα επιπλέον κόστος για νέες υποδομές αποθήκευσης, μεταφοράς και τροφοδοσίας. Αυτό θα απαιτούσε μια σωρευτική επένδυση της τάξης των 650 δισεκατομμυρίων ευρώ στα επόμενα χρόνια, μέχρι το 2050.

Δυστυχώς, οι ρυθμιστικές προϋποθέσεις δεν υπάρχουν για να ενεργοποιηθεί αυτό το τεράστιο επενδυτικό πρόγραμμα. Ελπίζουμε ότι, στην επόμενη θητεία των ευρωπαϊκών οργάνων, οι διαμορφωτές πολιτικής και ο ευρωπαίος νομοθέτης θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για αυτές τις επενδύσεις, εξασφαλίζοντας την προβλεψιμότητα και βεβαιότητα που απαιτούνται για επενδυτικούς κύκλους 20+ ετών. Επίσης η ύπαρξη μιας αρχικής αγοράς διείσδυσης, που να ευνοεί την ταχεία υιοθέτηση ανανεώσιμων καυσίμων σε μεγάλη κλίμακα θα μπορούσε να επιταχύνει τις επενδύσεις, την γρήγορη αύξηση της παραγωγής και επομένως τη μείωση του κόστους των νέων αυτών καυσίμων.

Οι οδικές μεταφορές θα αποτελούσαν την ιδανική αγορά διείσδυσης για την ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων καυσίμων, αφού είναι ο μόνος κλάδος των μεταφορών, όπου τα καύσιμα φορολογούνται και επομένως κίνητρα φορολογικών απαλλαγών θα βοηθούσαν στη γρήγορη διάδοση και ανάπτυξη της αγοράς των νέων αυτών καυσίμων. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να δώσει τεράστια ώθηση στις επενδύσεις, στήριξη των νέων καυσίμων και μείωση του κόστους τους, ανοίγοντας το δρόμο για την ταχύτερη ανάπτυξή τους και για τους τομείς της ναυτιλίας και της αεροπορίας.

Σύμφωνα με την τρέχουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, τα ανανεώσιμα καύσιμα θα πρέπει να παίξουν κύριο και καθοριστικό ρόλο στην απανθρακοποίηση των ναυτιλιακών και αεροπορικών μεταφορών, με συγκεκριμένους, δεσμευτικούς στόχους από το 2025 έως το 2050, όπως αυτοί ορίζονται στους ευρωπαϊκούς Κανονισμούς που προανέφερα, FuelEU Maritime και ReFuel EU Aviation αντίστοιχα. Αντιθέτως, τα ανανεώσιμα αυτά καύσιμα αποκλείονται από τις οδικές μεταφορές, καθώς το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, δεν αναγνωρίζει τη μείωση εκπομπών που πετυχαίνουν όταν χρησιμοποιούνται σε οποιοδήποτε όχημα με μηχανή εσωτερικής καύσης, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο αποκλειστικά και υποχρεωτικά στην ηλεκτροκίνηση, κατά 100% τα νέα επιβατικά οχήματα το 2035 και κατά 90% για τα νέα οχήματα βαρέως τύπου το 2040.

Κάτι τέτοιο, αναμένεται να επιφέρει μεγάλες και απρόβλεπτες αλλαγές στην προσφορά και ζήτηση των υγρών καυσίμων στα επόμενα χρόνια, μειώνοντάς την ακόμα και κάτω από το 20% σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα. Είναι προφανές ότι αυτό θα δημιουργήσει σοβαρά ερωτηματικά στη βιωσιμότητα των επενδύσεων σε ανανεώσιμα καύσιμα στην Ευρώπη, οδηγώντας πιθανώς τις νέες αυτές επενδύσεις σε άλλες περιοχές του πλανήτη, εκτός ΕΕ, και επομένως την Ευρώπη σε μία νέα εξάρτηση από εισαγόμενα καύσιμα για την κάλυψη των αναγκών της για κλιματικά ουδέτερες μεταφορές.

Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η χρήση ανανεώσιμων καυσίμων σε όλες τις μεταφορές δε θα δημιουργήσει ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων τομέων. Αντιθέτως, θα δημιουργήσει συνέργειες, θα δώσει ώθηση στην ταχύτερη ανάπτυξή τους σε μεγάλη κλίμακα και στη μείωση του κόστους παραγωγής. Για τον απλό λόγο, ότι όσο μεγαλύτερη είναι η αγορά για μία νέα τεχνολογία, τόσο μεγαλύτερο το επενδυτικό ενδιαφέρον και τόσο ισχυρότερο το business case.

Ως ευρωπαϊκή στρατηγική βιομηχανία, βαθιά εδραιωμένη στο βιομηχανικό τοπίο της Ευρώπης, συμβάλλαμε πάντα ενεργά στον πολιτικό διάλογο, αναφέρει ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Βιομηχανιών Παραγωγής Καυσίμων ο οποίος έδωσε στην δημοσιότητα το μανιφέστο: “More than a Manifesto….an Offer for Europe- Περισσότερα από ένα Μανιφέστο… Μια Προσφορά για την Ευρώπη”. Ο Σύνδεσμος περιγράφει πώς ο κλάδος, μπορεί να συμβάλει στη φιλοδοξία της ΕΕ, προσφέροντας στις επιχειρήσεις και στους πολίτες της, βιώσιμο, προσιτό και αξιόπιστο εφοδιασμό υγρών καυσίμων και προϊόντων για τη βιομηχανία. «Είμαστε μέρος της λύσης και δεσμευόμαστε να συμβάλουμε στην επίτευξη των στόχων ΕΕ 2050».