Αντ. Λατούρος (πρόεδρος Aggregates Europe): Τα αδρανή στηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση

-Η εμπειρία σας στον χώρο μεγάλη καθώς είστε και Διευθύνων Σύμβουλος της M.S.C. Latouros Investments Ltd, τον μεγαλύτερο όμιλο λατομείων στην Κύπρο – Τι σημαίνει βιομηχανία αδρανών υλικών στην Ευρώπη σε αριθμούς;

Η βιομηχανία αδρανών υλικών είναι η μεγαλύτερη μη εξορυκτική βιομηχανία στην Ευρώπη λόγω της κλίμακας και της έκτασης των δραστηριοτήτων της. Παράγουμε περίπου 3 δισεκατομμύρια τόνους αδρανών υλικών ετησίως (παγκοσμίως είναι 38 δισεκατομμύρια τόνοι), ποσότητα που μας καθιστά τη δεύτερη πιο χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη στον πλανήτη, μετά το νερό. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος αυτού του όγκου των 3 δισεκατομμυρίων τόνων, αρκεί να φανταστεί μία σωρό από αδρανή υλικά πλάτους 8 μέτρων και ύψους 8 μέτρων (27 επί 27 μέτρα σε παγκόσμια κλίμακα), που περιβάλλει ολόκληρο τον ισημερινό της γης κάθε χρόνο.

Τα υλικά αυτά είναι απαραίτητα για την κατασκευή, εκτός των άλλων, υποδομών, κατοικιών, δρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών και έργων προστασίας από φυσικές καταστροφές. Επιπλέον, καλύπτουμε περίπου το 75% των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται σε κατασκευές, με περισσότερα από 26.000 λατομεία σε όλη την Ευρώπη. ο κλάδος απασχολεί περίπου 190.000 άτομα σε όλη την Ευρώπη, προσφέροντας θέσεις εργασίας τόσο άμεσα όσο και σε έμμεσες δραστηριότητες. Οι θέσεις αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών.

-Γιατί είναι σημαντικά τα αδρανή υλικά για την ΕΕ – Ποιες είναι οι τάσεις στην αγορά;

Τα αδρανή υλικά στηρίζουν την κατασκευή βιώσιμων υποδομών, την ενεργειακή μετάβαση και την ανθεκτικότητα στις κλιματικές αλλαγές. Οι τάσεις της αγοράς, αν και τα τελευταία 1-2 χρόνια υπάρχει μια μικρή κάμψη λόγω κυρίως των πληθωριστικών τάσεων και των ψηλών επιτοκίων, περιλαμβάνουν:

• Αυξημένη ζήτηση λόγω έργων υποδομών, ειδικά για την ενεργειακή μετάβαση.
• Εστίαση στη βιωσιμότητα, όπως η χρήση ανακυκλωμένων αδρανών υλικών.
• Υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος.

-Ποια είναι η συμβολή στο ΑΕΠ της Ευρώπης και πόσοι εργαζόμενοι απασχολούνται στον κλάδο;

Ο κλάδος των αδρανών υλικών είναι μια αγορά πέραν των 30 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Αν και δεν υπάρχουν άμεσα διαθέσιμα ακριβή στοιχεία για το ποσοστό του ΑΕΠ της Ευρώπης που αποδίδεται άμεσα στα αδρανή υλικά, είναι σημαντικό να τονίσουμε την ευρύτερη οικονομική συνεισφορά του κλάδου. Τα αδρανή αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των κατασκευών και των δημοσίων έργων, τομείς που συμβάλλουν σημαντικά στο ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα, μόνο ο κατασκευαστικός κλάδος εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει περίπου το 9% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

-Ποιο είναι το ενεργειακό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και τι κάνετε με την ανακύκλωση;

Η Ευρωπαϊκή βιομηχανία αδρανών υλικών, όπως περιγράφεται στον Οδικό Χάρτη για την Κλιματική Ουδετερότητα 2050 του Aggregates Europe – UEPG, έχει δεσμευτεί να μειώσει το περιβαλλοντικό και ανθρακικό αποτύπωμα μέσω συντονισμένων δράσεων σε όλο το εύρος του κύκλου ζωής των προϊόντων της. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Roadmap:

• Η μέση εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) ανά τόνο αδρανών υλικών είναι περίπου 5 κιλά από την εξόρυξη έως την πύλη παραγωγής (cradletogate).
• Οι εκπομπές που σχετίζονται με τη μεταφορά αυξάνουν αυτό το αποτύπωμα κατά περίπου 4-5 κιλά ανά τόνο (για αποστάσεις των 40–50 χλμ), υπογραμμίζοντας τη σημασία της τοπικής προμήθειας αδρανών για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
• Η διάρκεια ζωής των αδρανών υλικών συμβάλλει στη μείωση της παραγωγής αποβλήτων και στην παράταση της διάρκειας ζωής των δομών, συνεισφέροντας έτσι σε ένα βιώσιμο μοντέλο κυκλικής οικονομίας.

Ο μέσος όρος χρήσης ανακυκλωμένων αδρανών στην Ευρώπη ανέρχεται σε 10%, με ορισμένα κράτη-μέλη να καταφέρνουν υψηλότερα ποσοστά μέσω αποτελεσματικών συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων (C&D). Τα αδρανή είναι υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν σχεδόν στο 100%, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα στις κατασκευές και στις υποδομές.

Για παράδειγμα, χώρες όπως το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία αναφέρουν ότι καταφέρνουν να ανακυκλώνουν το σύνολο των αποβλήτων από κατασκευές και κατεδαφίσεις. Ωστόσο, το ποσοστό αναπλήρωσης με ανακυκλώσιμα αδρανή υλικά κυμαίνεται στο 20-25%, καθιστώντας αυτά τα επίπεδα ως τη μέγιστη δυνατή οροφή αναπλήρωσης με ανακυκλωμένα υλικά.

Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που η ανακύκλωση συμβάλλει στη μείωση της ανάγκης για πρωτογενείς πρώτες ύλες, περιορίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και υποστηρίζει μια κυκλική οικονομία, δεν θα είναι ποτέ αρκετή. Θα συνεχίσουμε να χρειαζόμαστε 75-80% πρωτογενή αδρανή υλικά για τρεις βασικούς λόγους:

1. Κατασκευάζουμε πολύ περισσότερα από όσα κατεδαφίζουμε.
2. Ακόμη και με τις πιο σύγχρονες τεχνικές, δεν είναι δυνατό να ανακτήσουμε το 100% των αδρανών που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή ενός κτιρίου.
3. Σήμερα κατεδαφίζουμε κτίρια που χτίστηκαν πριν από 50-60 χρόνια, αλλά τα κτίρια που κατασκευάζονται σήμερα είναι πιο ανθεκτικά και θα διαρκέσουν περισσότερα από 100 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι, στο μέλλον, ο ρυθμός διαθεσιμότητας αποβλήτων από κατασκευές και κατεδαφίσεις θα μειωθεί.

Η βιομηχανία επενδύει επίσης σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως:

•  Ηλεκτροκίνηση και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
• Αναβάθμιση λατομικών χώρων ως φυσικών αποθεμάτων άνθρακα και αποθήκευσης νερού.
• Ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας με ολοκληρωμένες πλατφόρμες ανακύκλωσης κοντά στις αγορές κατανάλωσης.

Ο πρόεδρος της Aggregates Europe για την πράσινη οικονομία

-Τι σημαίνει πράσινη οικονομία για τον χώρο σας;

Για τη βιομηχανία μας, οι βασικοί πυλώνες της πράσινης οικονομίας περιλαμβάνουν:

Α) Μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος:

1. Ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών παραγωγής που μειώνουν τις εκπομπές CO₂).
2. Επένδυση στην ηλεκτροκίνηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως φωτοβολταϊκά συστήματα και αιολική ενέργεια εντός των λατομείων.
3. Σχεδιασμός λατομικών περιοχών με τρόπο που μειώνει τις ανάγκες μεταφοράς και τη χρήση καυσίμων, τόσο εντός των λατομείων αλλά και εκτός προς τα σημεία χρήσεις των αδρανών υλικών.

Β) Ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας:

1. Η ανακύκλωση αδρανών υλικών, όπως τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων, ενισχύει τη βιωσιμότητα και μειώνει την εξάρτηση από πρωτογενείς πόρους.
2. Οι λατομικές εγκαταστάσεις λειτουργούν πλέον και ως κέντρα επεξεργασίας δευτερογενών υλικών, υποστηρίζοντας τη μετατροπή των αποβλήτων σε νέες πρώτες ύλες.

Γ) Αποκατάσταση και βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος:

1. Οι αποκαταστάσεις λατομείων ενισχύουν τη βιοποικιλότητα, λειτουργούν ως φυσικές αποθήκες άνθρακα και προσφέρουν δυνατότητες αποθήκευσης νερού.
2. Η διαχείριση περιοχών συμβάλλει στην αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών, προστατεύοντας από την ερημοποίηση και τη διάβρωση.

Δ) Υποστήριξη πράσινων υποδομών:

1. Τα αδρανή υλικά αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία βιώσιμων υποδομών, όπως ανεμογεννήτριες, φράγματα, δίκτυα μεταφοράς και υποδομές διαχείρισης νερού.
2.  Συμβάλλουν στην κατασκευή ανθεκτικών και ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και υποδομών.

-Έχουν ξεπεραστεί τα προβλήματα με τις τοπικές κοινωνίες;

Τα προβλήματα με τις τοπικές κοινωνίες παραμένουν σε ορισμένες περιοχές, ωστόσο οι εταιρείες μας επενδύουν στη διαφάνεια, τη συνεργασία και την ενημέρωση. Με σχέδια αποκατάστασης, προστασία της βιοποικιλότητας και υποστήριξη τοπικών έργων, επιτυγχάνουμε όλο και περισσότερο την αποδοχή της δραστηριότητάς μας.

-Στον Σύνδεσμό σας κυριαρχούν οι μεγάλες πολυεθνικές ή οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις; Ποια είναι η αναλογία;

Στον κλάδο μας, περίπου το 99% των εταιρειών είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), αλλά οι μεγάλες πολυεθνικές έχουν σημαντική παρουσία σε αγορές στρατηγικής σημασίας. Η αναλογία διαφέρει ανά χώρα, αλλά γενικά κυριαρχούν οι ΜΜΕ, οι οποίες συχνά είναι οικογενειακές επιχειρήσεις με βαθιές ρίζες στις τοπικές κοινωνίες. Πέραν του 95% των αδρανών υλικών που χρειάζεται η Ευρώπη ετησίως παράγεται από τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις.

-Αντιμετωπίζετε προβλήματα αθέμιτου ανταγωνισμού από τρίτες χώρες- Ποια είναι τα ζητήματα που προβληματίζουν τον κλάδο;

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία αδρανών υλικών αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, τόσο σε επίπεδο αθέμιτου ανταγωνισμού όσο και σε ζητήματα που σχετίζονται με την πρόσβαση σε πρώτες ύλες και την ευρωπαϊκή πολιτική:

1. Αθέμιτος ανταγωνισμός από τρίτες χώρες. Αν και δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες περιπτώσεις εισαγωγών αδρανών υλικών από τρίτες χώρες, εντούτοις:

• Χαλαρότερα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα: Εταιρείες από τρίτες χώρες λειτουργούν συχνά με πολύ λιγότερο αυστηρούς κανονισμούς όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και των εργασιακών δικαιωμάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη χαμηλότερη παραγωγική τους βάση, δημιουργώντας αθέμιτο ανταγωνισμό έναντι των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
•  Φθηνές εισαγωγές χαμηλής ποιότητας: Τα εισαγόμενα αδρανή υλικά από χώρες με χαμηλότερα κόστη παραγωγής, αλλά και λιγότερες περιβαλλοντικές ευαισθησίες, προκαλούν πιέσεις στις ευρωπαϊκές αγορές, επηρεάζοντας αρνητικά τις τοπικές εταιρείες.
•  Δυσκολίες στην πρόσβαση σε πρώτες ύλες:
• Περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης: Οι λατομικές και εξορυκτικές δραστηριότητες στην Ευρώπη υπόκεινται σε αυστηρότατους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κανονισμούς, που συχνά οδηγούν σε καθυστερήσεις πολλών ετών για τη λήψη αδειών. Αυτό περιορίζει την προσφορά πρώτων υλών στην αγορά, ενώ αυξάνει το κόστος.
• Αντιδράσεις από τοπικές κοινωνίες: Οι αντιρρήσεις των τοπικών κοινοτήτων για τη λειτουργία λατομείων συχνά επηρεάζουν τη διαδικασία αδειοδότησης και αυξάνουν τη γραφειοκρατία.
•  Ανάγκη για καλύτερη πολιτική χρήσης γης: Η έλλειψη ενσωμάτωσης των λατομείων και της εξόρυξης στον ευρύτερο σχεδιασμό χρήσης γης καθιστά δύσκολη την ανάπτυξη νέων περιοχών εξόρυξης.
• Πολιτικές προστασίας φυσικών πόρων: Σε πολλές περιπτώσεις, η αυστηρότητα στις περιβαλλοντικές πολιτικές περιορίζει την εκμετάλλευση ακόμη και υφιστάμενων πόρων.
• Προβληματισμοί για την ευρωπαϊκή πολιτική.
• Συχνά μεταβαλλόμενη νομοθεσία: Οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες για το περιβάλλον, την ενέργεια και τη βιωσιμότητα αλλάζουν συχνά, δημιουργώντας αβεβαιότητα στις επιχειρήσεις για τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη στρατηγική τους.
• Επιβάρυνση από το αυξημένο κόστος συμμόρφωσης: Οι ευρωπαϊκές εταιρείες επενδύουν συνεχώς σε πιο καθαρές τεχνολογίες και διαδικασίες, που συχνά αυξάνουν το λειτουργικό κόστος, ενώ οι ανταγωνιστές από τρίτες χώρες δεν υπόκεινται σε ανάλογες απαιτήσεις.
• Δυσκολίες στον συντονισμό μεταξύ κρατών-μελών: Οι διαφορετικές προσεγγίσεις των κρατών-μελών της ΕΕ στην εφαρμογή των κανονισμών δημιουργούν ασυμμετρίες που επηρεάζουν την ενιαία αγορά.

Ευρωπαϊκή πολιτική

Η ευρωπαϊκή πολιτική κινείται γενικά προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζεται ακόμα:

• Απλοποίηση και επιτάχυνση διαδικασιών αδειοδότησης.
• Στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ).
  • Περαιτέρω επενδύσεις στην ανακύκλωση και στην επαναχρησιμοποίηση υλικών.
• Διασφάλιση πρόσβασης σε τοπικές πρώτες ύλες είναι κρίσιμη για τη μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές.

Η επίλυση αυτών των ζητημάτων θα ενισχύσει τη βιωσιμότητα, την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα του κλάδου στην Ευρώπη.

Αύριο θα μιλήσει στο SLpress o Δ/νων Σύμβουλος “Βιομηχανικά Ορυκτά Ελλάδος”, Φώτης Στεφανής