Τι γίνεται με τα ηλεκτρικά καλώδια σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο

Ας εστιάσουμε στα ηλεκτρικά καλώδια, που αναμένεται να ποντισθούν στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, είτε για να εξασφαλίσουν ηλεκτρισμό κυρίως στα ανατολικά νησιά, είτε για να τον μεταφέρουν από Μέση Ανατολή και Αίγυπτο, όπου θα παράγεται από ΑΠΕ, προς την Ευρώπη.

1. Ο ηλεκτρικός αγωγός GSI (Great Sea Interconnector)

Πρόκειται για ειδικό καλώδιο, το οποίο θα μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται κυρίως από ΑΠΕ στη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη. Όπως φαίνεται στο σχ.1, η σχεδιαζόμενη υποθαλάσσια πορεία του αγωγού διέρχεται από περιοχές που ανήκουν στις ΑΟΖ του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας.

Τεχνικά στοιχεία: Ο αγωγός θα έχει ένα κόστος περίπου 1.9 δισ. €. Το μήκος του είναι 1208 χλμ. και η μεταφερόμενη ενέργεια θα είναι αρχικά της τάξης των 2.000 MW. Μια ματιά στην βυθομετρία της περιοχής, δείχνει ότι ο αγωγός θα διέλθει από βάθη μέχρι 2.900 μ. και από την μηκοτομή του (σχ.3 με κόκκινο χρώμα) φαίνονται και οι σχετικές κλίσεις του στην προσέγγιση με την ξηρά στα σημεία προσαιγιάλωσης σε Κύπρο και Κρήτη σχ. 2,3.

Σαν πρώτο σκέλος των εργασιών στη διαδρομή ενός υποθαλάσσιου αγωγού, εκτελείται λεπτομερής βυθομετρική αποτύπωση του διαδρόμου εντός του οποίου θα βρεθεί η ιδανική πορεία, η οποία θα εξασφαλίζει το μικρότερο κόστος με την μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια. Οι εργασίες για τον GSI άρχισαν από την περιοχή της Κρήτης την 17/7/24 με το ιταλικό ερευνητικό σκάφος IEVOLI RELUME. Σε παλαιότερο σχετικό άρθρο μου, ανέφερα τα προβλήματα με την Τουρκία. Η παρουσία της με πέντε πολεμικά σκάφη και η αμφισβήτηση της κίνησης του σκάφους στην ελληνική ΑΟΖ ανάγκασε το σκάφος να επιστρέψει στο Ηράκλειο.

H πορεία των εργασιών

Με βάση ελληνικές Navtex, οι εργασίες ξανάρχισαν προοδευτικά, αλλά οι ερευνητικές διαδρομές που εκτελέσθηκαν, περιορίσθηκαν στην περιοχή της βόρειας Κρήτης μέχρι την Κάσο και μέχρι τον μεσημβρινό των 27⁰ 13’, δηλαδή σε απόσταση περίπου 188 χλμ. από το Ηράκλειο (σχ.4). Aπο τις αρχές Δεκεμβρίου και μετά την εκτέλεση ερευνητικών διαδρομών δυτικότερα, το σκάφος άρχισε να κινείται προς τα ανατολικά.

Εξετάζοντας το σχήμα 5 παρατηρούμε ότι αφ’ ενός η κίνηση στις 3/12 (με μπλε χρώμα) δεν εκτείνεται πέραν από την αιγιαλίτιδα ζώνη της Καρπάθου, αφ’ ετέρου έχει σημασία ότι στην περιοχή μεταξύ των αιγιαλίτιδων ζωνών Κάσου και Καρπάθου (όπου είχε σημειωθεί το επεισόδιο με τις τουρκικές φρεγάτες) το σκάφος κάνει μια καμπύλη και δεν περνάει από εκεί όπως όριζε η αρχική Navtex, η οποία ορίζεται στο σχέδιο από τα σημεία 4,5,6,7,8,9. Η καμπύλη φαίνεται εντός του κόκκινου κύκλου (πλησίον του σημείου 7). Αυτό δηλώνει ότι το σκάφος έχει πάρει εντολή να μείνει μόνο εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης, δημιουργώντας ερωτηματικά.

Παράλληλα νέο ιταλικό ερευνητικό σκάφος (NG WORKER) άρχισε από τις 30/9/24 ερευνητικές εργασίες (κυρίως υποθαλάσσιες αποτυπώσεις και έρευνα βυθού) στην περιοχή της Κύπρου. Από το συνημμένο σχέδιο 6, παρατηρείται ότι μέχρι σήμερα κι αυτές οι έρευνες περιορίσθηκαν δυτικά της Λεμεσού μέχρι περίπου τον μεσημβρινό των 32⁰ 30’ και σε απόσταση περίπου 42 χλμ. από Λεμεσό (σχ.6).

Η μεγάλη πρόκληση θα προκύψει όταν η έρευνα επεκταθεί ανατολικότερα της Κρήτης και δυτικότερα της Κύπρου, μεταξύ των μεσημβρινών 27⁰ 13’ και 32⁰ 30’ (σχ.2), όπου αναμένεται αντίδραση της Τουρκίας, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος ανήκει στη δυνάμει ελληνική ΑΟΖ, ειδικότερα από το σημείο F και ανατολικά μέχρι το σημείο Ν. Λόγω μη οριοθέτησης της ΑΟΖ στην περιοχή, αυτή διεκδικείται από την Τουρκία. Παράλληλα συνεχίζονται και οι προσπάθειες για την χρηματοδότηση του έργου, αλλά και την όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή ισχυρών επενδυτών όπως τα fund Taqa (αραβικό), DFC (αμερικάνικο), Meridien (γαλλικό). Πιθανή και η χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με 500 εκατ. € .

2. Ο ηλεκτρικός αγωγός GREGY (GReece EGYpt)

Ο αγωγός αυτός βρίσκεται ακόμη στα προκαταρκτικά σχέδια. Αναμένεται να μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται από ΑΠΕ στην Αίγυπτο προς την Ευρώπη μέσω Κρήτης. Το σχήμα 7 δείχνει την προτεινόμενη διαδρομή, ένα τμήμα της οποίας (ΑΓ) βρίσκεται εντός της οριοθετηθείσης ΑΟΖ Αιγύπτου και Ελλάδας που υλοποιείται με τις δύο κάθετες πράσινες γραμμές (εντός ΑΟΖ Αιγύπτου ΑΒ=182 χλμ. και εντός ΑΟΖ Ελλάδας ΒΓ=113 χλμ.) και το υπόλοιπο εντός της ελληνικής ΑΟΖ. Βέβαια η ανερμάτιστη και παράνομη πολιτική της Τουρκίας δεν αποκλείεται να φέρει νέα προσκόμματα, λόγω του γεγονότος ότι το τμήμα του ΒΓ βρίσκεται εντός του παράνομου Τουρκολιβυκού μνημονίου (διακεκομμένες άσπρες γραμμές) (σχ.7).

Τεχνικά στοιχεία: Το συνολικό μήκος του προβλέπεται 954 χλμ. Κατά τον σχεδιασμό αναμένεται να μεταφέρει ενέργεια 3.000 MW, και είναι εκτιμώμενου προϋπολογισμού 4,2 δισ. €. Στη βυθομετρία της περιοχής υπάρχουν βάθη μέχρι 3.000 μ.

3. Ο ηλεκτρικός αγωγός διασύνδεσης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου

Στόχος της Ελλάδας παραμένει ο εξηλεκτρισμός όλων των νησιών του Αιγαίου κι όχι μόνον. Μετά από ελληνική Navtex ορίσθηκε η αρχική ερευνητική διαδρομή από Μυτιλήνη μέχρι Χίο (σχ.8). Βάσει αυτής, από τέλος Οκτωβρίου μέχρι αρχές Νοεμβρίου, το ερευνητικό σκάφος “Αιγαίο” του ΕΛΚΕΘΕ άρχισε βυθομετρική αποτύπωση κατά μήκος της διαδρομής και συνέχισε μέχρι Κάρπαθο.

Τεχνικά στοιχεία: Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι 580 χλμ και αναλύεται στ τμήματα: Μυτιλήνη-Σάμος ΑΒ=192χλμ., τοπικό τμήμα Σάμου ΓΔ=58χλμ., Σάμος-Ρόδος ΔΕ=246χλμ. και Ρόδος-Κάρπαθος ΕΖ=84χλμ. Τα βάθη είναι μικρά. Και γι’ αυτή τη διαδρομή η Τουρκία εξέδωσε antinavtex, κατά πάγια τακτική, διαμαρτυρόμενή γιατί το σκάφος πέρασε από αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές. Αρκέστηκε μόνο σε antinavtex, χωρίς να στείλει πολεμικά σκάφη. Αν και δεν ανέφερε περιοχές, εικάζεται ότι είναι αυτές στο σχήμα 8.

Αυτές είναι πέντε περιοχές (σε μπλε κύκλους) μεταξύ των αιγιαλίτιδων ζωνών Μυτιλήνης-Χίου, Χίου-Σάμου, Τήλου-Χάλκης, πλησίον της Ρόδου και Ρόδου-Καρπάθου, οι οποίες ανήκουν στα δυνάμει χωρικά ύδατα 12 μιλίων της Ελλάδας, ή στην ελληνική ΑΟΖ, που δεν έχει οριοθετηθεί στην περιοχή. Στο ίδιο σχήμα (κίτρινο χρώμα) φαίνεται και η διαδρομή του “Αιγαίου”.

Στην περιοχή αυτή ισχύει η οριοθετική γραμμή της ιταλοτουρκικής συμφωνίας (4 Ιανουαρίου 1932) και του πρωτοκόλλου που την συνοδεύει (Δεκέμβριος 1932) από Σάμο μέχρι Καστελόριζο. Η συμφωνία αυτή ισχύει και κατά την μεταβίβαση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. (Σχ.9 ). Το σκάφος σεβάστηκε απολύτως την οριοθέτηση στη διαδρομή του.

Η αντίδραση της Τουρκίας στηρίζεται στην αυθαίρετη θεωρία της ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Η διαδρομή αυτή σαρώθηκε αρκετές φορές από το ερευνητικό σκάφος, ώστε να αποκτηθούν ακριβέστερα στοιχεία για την εκλογή της τελικής διαδρομής.

Συμπεράσματα για τα ηλεκτρικά καλώδια 

Εκ των τριών προαναφερθέντων έργων, ιδιαίτερη γεωπολιτική αξία έχει ο ηλεκτρικός αγωγός Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα (GSI). Παρατηρούνται τα εξής:

1. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι θετική για χρηματοδότηση ύψους 500 εκατ.€. Παράλληλα, ο βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιος για την ενέργεια, Τζέφρι Πάϊατ τόνισε την μεγάλη σημασία του έργου κυρίως για την προβλεπόμενη σύνδεσή του με το δίκτυο ENSTO-E.

2. Μετά από αντιδικίες μεταξύ του ελλαδικού ΑΔΜΗΕ και του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς της Κύπρου (ΔΣΜΚ) για το κόστος χρηματοδότησης και την ανάληψη του ρίσκου, φαίνεται ότι προκύπτει συνεννόηση για προώθηση των εργασιών.

3. Οι μέχρι τώρα έρευνες βυθού από τα δύο ιταλικά σκάφη δεν έχουν επεκταθεί. Όσο κι αν δικαιολογούνται εργασίες στα σημεία προσαιγιάλωσης, υπάρχει καθυστέρηση για την κύρια βυθομέτρηση του αγωγού, που είναι μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Στην περιοχή αυτή προβάλλει δικαιώματα η Τουρκία.

4. Η αντίδραση της Τουρκίας με την αποστολή πολεμικών σκαφών εντός της ελληνικής ΑΟΖ, όταν το σκάφος κινήθηκε εκτός αιγιαλίτιδας ζώνης της Κάσου και Καρπάθου, είναι προειδοποίηση αναμενομένων μελλοντικών ενεργειών όταν τα σκάφη πλεύσουν ανατολικότερα και δυτικότερα αντιστοίχως.

5. Την σθεναρή υποστήριξη του έργου τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου που παρά τις αντιξοότητες δηλώνουν την πρόθεσή τους για την ολοκλήρωσή του.

Η μεγάλη πρόκληση

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι εργασίες αυτές αποτελούν τη μεγαλύτερη πρόκληση των τελευταίων χρόνων. Η σχεδίασή τους πρέπει να είναι στρατηγική. Στην αναμενόμενη κίνηση του τουρκικού στόλου, πρέπει να υπάρχει ανάπτυξη αντίστοιχης ισχύος ελληνικής δύναμης. Στην κλιμάκωση που οπωσδήποτε θα προχωρήσει η Τουρκία, πρέπει σε συνεργασία με τους συμμάχους, να υπάρξει ακόμη μεγαλύτερης σπουδαιότητας αποτρεπτική κίνηση. Εάν η κλιμάκωση γίνει σοβαρότερη, δεν αποκλείεται η παρέμβαση τρίτων για να μας οδηγήσουν σε διαπραγματεύσεις, κάτι που επιθυμεί η Άγκυρα. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισης των απαιτήσεων που θα τεθούν, οι οποίες δεν αποκλείεται να υποστηριχθούν και από άλλες δυνάμεις στο όνομα των “ήρεμων υδάτων”.

Η απόφαση εμπλοκής σε συζητήσεις απαιτεί περίσκεψη. Με την πείρα που έχουμε αποκτήσει από τις ελληνοτουρκικές συνομιλίες, προκύπτει ότι οι τουρκικές απαιτήσεις μεγαλώνουν. Αυτό θα δημιουργήσει μια αλυσιτελή διαδικασία από την οποία δύσκολα θα υπάρξει ωφέλεια. Μια ισχυρή και λελογισμένη ελληνική αντίδραση θα αναγκάσει σε υποχωρήσεις την Τουρκία και θα καθορίσει το μέλλον των διμερών σχέσεων με βάση το ισχυρό μας αποτύπωμα στην περιοχή.

Μια ακόμη υποχώρηση, που μπορεί να ακυρώσει το έργο θα επιβεβαιώσει ότι όλη η Ανατολική Μεσόγειος είναι υπό την επιτροπεία της Τουρκίας και τίποτα δεν μπορεί στο μέλλον να γίνει χωρίς την άδειά της. Η ώρα της εθνικής ευθύνης και συσπείρωσης είναι τώρα. Η γεωπολιτική αξία αυτού του έργου και οι πιθανές επιπτώσεις από ενδεχόμενη ακύρωσή του, φαντάζουν μικρές, μπροστά στο διακύβευμα να αμφισβητηθούν εκ νέου τα κυριαρχικά δικαιώματά μας και πιθανόν η κυριαρχία.