Τα όρια των προκλήσεων του Ερντογάν στο Αιγαίο

Ας δούμε πως έχει εκφράσει η Τουρκία την ενόχλησή της για την απόφαση του Αρείου Πάγου να μην εκδώσει τους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς. Το πιο σημαντικό γεγονός υπήρξε η επικοινωνιακού χαρακτήρα επίσκεψη του Τούρκου αρχηγού ΓΕΕθΑ γύρω από τα Ίμια. Στην ίδια περιοχή παραβιάσθηκε επανειλημμένως ο ελληνικός εναέριος χώρος από αεροπλάνα που πετούσαν σε μεγάλα ύψη. Υπήρξε, επίσης, δραστηριότητα γύρω από τη νησίδα Παναγιά στις Οινούσσες με πιο σοβαρή την προσέγγιση τουρκικών ακταιωρών, όταν βρίσκονταν στην περιοχή σκάφη του Λιμενικού. Τα περιστατικά σε Ίμια και Παναγιά εντάσσονται στη λογική των “γκρίζων ζωνών” που εγκαινιάσθηκε το 1996 με την κρίση στα Ίμια. Αυτό, άλλωστε, επιβεβαίωσε και ο Τούρκος πρωθυπουργός, μιλώντας για 130 νησίδες αμφισβητούμενης κυριαρχίας. Ο αριθμός αυτός αναφέρεται ατύπως από το καλοκαίρι του 1996.

Ακολούθως, είχαμε τη διαμαρτυρία για άσκηση αλεξιπτωτιστών στην Κω. Είναι τοις πάσι γνωστό όμως από το 1974, ότι η Άγκυρα θεωρεί πως η Ελλάδα παραβιάζει το καθεστώς αποστρατιωτικοποιήσεως των ανατολικών νησιών του Αιγαίου. Δεν αποτελεί έκπληξη η στάση της. Από τον Μάρτιο του 2016 έχει εξαιρέσει τα Δωδεκάνησα από τις επιχειρήσεις της νατοϊκής δυνάμεως που βρίσκεται στο Αιγαίο. Τους τελευταίους μήνες (και οπωσδήποτε πριν την απόφαση του Αρείου Πάγου) οι Τούρκοι θέτουν με κάθε ευκαιρία την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών σε κάθε επίπεδο εντός του ΝΑΤΟ.

Υπήρξαν επίσης συχνές παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου. Είναι μία θλιβερή κατάσταση στην οποία έχουμε διολισθήσει ήδη από τη δεκαετία του 1980. Αντικειμενικά πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος ιδίως εάν αληθεύουν οι φήμες περί πρωτοφανούς ατζαμοσύνης των νεαρών τούρκων πιλότων που έχουν απομείνει να πετούν τα μαχητικά μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου. Αλλά και αυτή η κατάσταση είναι, δυστυχώς, κάτι συνηθισμένο.

Ακούσθηκε ακόμη κάτι για καταγγελία της διμερούς συμφωνίας με την Ελλάδα για την επανεισδοχή των παρανόμως εισερχομένων. Η μόνη πρακτική συνέπεια (μέχρι τώρα) ήταν ο επί τετράωρο εξονυχιστικός έλεγχος από τις τουρκικές αρχές του πλοίου που έχει ναυλωθεί για τη μεταφορά των μεταναστών που επαναναπροωθούνται από την Ελλάδα στην Τουρκία. Επίσης, είχαμε διάφορες λεκτικές απειλές καθώς και προσωπικές επιθέσεις στον Έλληνα υπουργό Εθνικής Αμύνης.

Τελευταίο κρούσμα η ανακοίνωση περί εξόδου τουρκικού ωκεανογραφικού στο Αιγαίο. Θα πραγματοποιήσει επιστημονική έρευνα στην ανοιχτή θάλασσα πάνω από περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η έρευνα, όμως, θα περιορισθεί αυστηρά στα θαλάσσια ύδατα και δεν θα επεκταθεί στον βυθό. Η παρουσία δηλαδή θα προκαλεί, αλλά οι ενέργειες θα κινούνται εντός του διεθνούς δικαίου.

Το πρώτο γενικό συμπέρασμα από τη μέχρι τώρα στάση της Τουρκίας είναι ότι το σύνολο των τουρκικών διεκδικήσεων, όπως κτίσθηκε σταδιακά μετά το 1974, παραμένει ακέραιο πάνω στο τραπέζι. Το νομικό καθεστώς του μισού Αιγαίου αμφισβητείται. Αυτό δεν έχει να κάνει με την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία. Είναι ένας καθ’ όλα πραγματικός κίνδυνος για την Ελλάδα που θα τον βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας τα επόμενα χρόνια.

Ένα δεύτερο συμπέρασμα για την παρούσα φάση είναι ότι ο Ερντογάν ανεβάζει τους τόνους, χωρίς να ξεπερνά, όμως, τις πρακτικές αντιπαραθέσεως μεταξύ των δύο χωρών που έχουν καθιερωθεί ατύπως μετά από τόσα χρόνια στο Αιγαίο. Γνωρίζει ότι δεν οδηγούν σε κλιμάκωση που φθάνει σε σύγκρουση. Δεν θα έστελνε, επί παραδείγματι, όλο το γενικό του επιτελείο γύρω από τα Ίμια εάν δεν ήξερε ότι οι εκατέρωθεν αντιδράσεις περιορίζονται σε ναυτικούς ελιγμούς μεταξύ λιμενικών και σπανιότερα μικρών πολεμικών σκαφών.

Θα προχωρήσει σε κάτι διαφορετικό; Η λογική απάντηση είναι αρνητική. Στην προεκλογική περίοδο που διανύει, θα κρατήσει ένα σκληρό εθνικιστικό λόγο και θα επιδιώξει μόνον εύκολες νίκες. Δεν θα εμπλακεί σε μία περιπέτεια με αβέβαιο αποτέλεσμα. Επομένως, η υψηλή ετοιμότητα της ελληνικής πλευράς λειτουργεί αποτρεπτικά. Αντιθέτως, λεκτικές αντιπαραθέσεις και επικοινωνιακού τύπου κινήσεις από πλευράς μας κινούνται στη λογική Ερντογάν και θα πρέπει να αποφεύγονται. Τέλος, εκείνο που πρέπει να προσεχθεί είναι η προβοκάτσια. Υπενθυμίζεται ότι το 1987 Παπανδρέου και Οζάλ είχαν δώσει αυτόν τον χαρακτηρισμό στα επεισόδια που είχαν οργανώσει μειονοτικοί στην Κομοτηνή. Ο Οζάλ, όμως δεν χαρακτηριζόταν από αλαζονεία…