Μπορεί η Ελλάδα να καταργήσει τη Συμφωνία των Πρεσπών;

Στην πράξη, το προσδιοριστικό “Βόρεια” στο όνομα της χώρας παραμένει ανενεργό, καθώς οι Σκοπιανοί ουδέποτε το χρησιμοποίησαν. Αντιθέτως, η Συμφωνία των Πρεσπών ενίσχυσε τον “μακεδονισμό” τους, αντί να τον περιορίσει. Θα εξετάσουμε στο παρόν άρθρο τι προβλέπει το διεθνές δίκαιο για την ακύρωση διεθνών συμφωνιών.

Οι διεθνείς συμφωνίες διέπονται από τη Σύμβαση της Βιέννης του 1969, την οποία η Ελλάδα κύρωσε το 1991. Το διεθνές αυτό νομικό πλαίσιο προβλέπει σειρά λόγων ακύρωσης, μεταξύ των οποίων η απάτη (άρθρο 49), η δωροδοκία (άρθρο 50), ο εξαναγκασμός (άρθρα 51-52), η αντίθεση με αναγκαστικούς κανόνες διεθνούς δικαίου (άρθρα 53 και 64), η συναίνεση των μερών (άρθρα 54, 57 και 58), η έλλειψη προβλεπόμενης διαδικασίας καταγγελίας (άρθρο 56), η αντικατάστασή της από μεταγενέστερη συμφωνία (άρθρο 59), η ουσιώδης παραβίασή της (άρθρο 60), η αδυναμία εκπλήρωσης λόγω αιφνίδιων καταστάσεων (άρθρο 61) και η θεμελιώδης αλλαγή περιστάσεων (άρθρο 62).

Ο πιο ξεκάθαρος και εφαρμόσιμος δρόμος για την κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι η ουσιώδης παραβίαση, όπως ορίζεται στο άρθρο 60 της Σύμβασης της Βιέννης. Συγκεκριμένα, το όνομα του κράτους είναι η πλέον «ουσιαστική διάταξη για την πραγματοποίηση του αντικειμένου και του σκοπού της συνθήκης». Από τον Μάιο του 2024, οι Σκοπιανοί έχουν προχωρήσει σε επανειλημμένες και συστηματικές ουσιώδεις παραβιάσεις.

Οι παραβιάσεις από την πλευρά των Σκοπίων

Μέχρι τότε είχαν ήδη καταγραφεί περίπου 400 περιπτώσεις παραβίασης της Συμφωνίας. Η κατάσταση όμως κλιμακώθηκε με την ορκωμοσία της νέας Προέδρου της γειτονικής χώρας, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, η οποία στην επίσημη τελετή δήλωσε ότι αναλαμβάνει καθήκοντα ως “Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας”. Έκτοτε, σε περισσότερες από 150 περιπτώσεις, έχει χρησιμοποιήσει την ίδια αναφορά, ακόμη και σε επίσημες συναντήσεις με διπλωμάτες και ευρωπαϊκούς αξιωματούχους, όπου τους υποδεχόταν ως “Πρόεδρος της Μακεδονίας”.

Στις 4 Οκτωβρίου 2024, ο ευρωβουλευτής της ΝΙΚΗΣ κατέθεσε σχετική ερώτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για “ουσιώδεις παραβιάσεις” της Συμφωνίας. Η απάντηση, που ήρθε στις 27 Ιανουαρίου 2025, ήταν αποκαλυπτική: “Η ΕΕ εξέφρασε τη λύπη της για το γεγονός ότι η νέα Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας δεν χρησιμοποίησε το συνταγματικό όνομα της χώρας κατά την τελετή ορκωμοσίας”. Αυτή η παραδοχή συνιστά έμμεση επιβεβαίωση του ουσιώδους χαρακτήρα της παραβίασης.

Η νομοθετική πρωτοβουλία της ΝΙΚΗΣ

Την ίδια ημέρα, στις 27 Ιανουαρίου 2025, η Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΙΚΗΣ κατέθεσε Πρόταση Νόμου για την ακύρωση της Συμφωνίας, συνοδευόμενη από την απαραίτητη Αιτιολογική Έκθεση. Το νομικό αυτό κείμενο εξηγεί αναλυτικά τη διαδικασία ακύρωσης βάσει της Σύμβασης της Βιέννης, παραθέτει τις καταγεγραμμένες ουσιώδεις παραβιάσεις και περιγράφει τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα:

• Αποστολή επιστολής προς τα Σκόπια, δηλώνοντας την πρόθεση της Ελλάδας να αποχωρήσει από τη Συμφωνία λόγω ουσιωδών παραβιάσεων.
• Αναφορά των λόγων που καθιστούν τις παραβιάσεις ουσιώδεις.
• Προθεσμία τριών μηνών για συμμόρφωση, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βιέννης.

Ανάληψη μέτρων μετά την προθεσμία, τα οποία περιλαμβάνουν:

• Παύση αναγνώρισης του συνταγματικού τους ονόματος.
• Επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς (πΓΔΜ, όπως ίσχυε πριν τη Συμφωνία των Πρεσπών).
• Επανεκκίνηση διαπραγματεύσεων για το όνομα.
• Παύση αναγνώρισης της γλώσσας τους ως “μακεδονικής”.
• Παύση αναγνώρισης της ταυτότητάς τους ως “μακεδονικής” στα διαβατήρια.
• Ανάκτηση του δικαιώματος βέτο στους διεθνείς οργανισμούς.
• Πρόβλεψη μεταβατικής περιόδου για τα διαβατήριά τους.

Η πρωτοβουλία της ΝΙΚΗΣ δημιουργεί ένα πλήρες νομικό πλαίσιο για την ακύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Το μόνο που απομένει είναι η πολιτική βούληση.

Οι ευθύνες κυβέρνησης-Κοινοβουλίου

Για να προχωρήσει η διαδικασία, η κυβέρνηση οφείλει να επιτρέψει τη συζήτηση της Πρότασης Νόμου στην Ολομέλεια της Βουλής. Δυστυχώς, στην Ελλάδα η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) συχνά μπλοκάρει τέτοιες διαδικασίες, εμποδίζοντας τη νομοθετική λειτουργία του Κοινοβουλίου. Ήρθε η ώρα να αλλάξει αυτή η πρακτική.

Οι 300 βουλευτές οφείλουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Αν η Πρόταση Νόμου συζητηθεί και υπερψηφιστεί, η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να πράξει όσα ορίζει ο νόμος. Αυτό είναι που επιθυμεί και η πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Η λύση υπάρχει, η νομική οδός είναι ξεκάθαρη, η Πρόταση Νόμου κατατέθηκε. Το ερώτημα πλέον είναι αν θα τολμήσουν να πράξουν το αυτονόητο.