Δυτικά Βαλκάνια: Σε ρόλο “καλού Σαμαρείτη” η Αθήνα!

Η αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας στα Δυτικά Βαλκάνια εξελίσσεται σε μια από τις προτεραιότητες της κυβέρνησης Μητσοτάκη, με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι χειρισμοί της ελληνικής διπλωματίας, πρέπει να είναι προσεκτικοί διότι κρύβονται παγίδες για τα εθνικά συμφέροντα, που σχετίζονται με τη Βόρεια Μακεδονία, τη Θράκη και το Κυπριακό.

Η προώθηση της ελληνικής διπλωματίας στα Δυτικά Βαλκάνια από τη Δύση θεωρείται απόρροια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η Ουάσινγκτον εκτιμά ότι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να συνδράμει ενεργά στις προσπάθειες της Δύσης για την μείωση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η κατασκευή του πλωτού Τερματικού Σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου της Αλεξανδρούπολης, που έχει στόχο τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της  Ευρώπης για την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Όμως, το ερώτημα που εγείρεται είναι αν η αμερικανική στρατηγική διασφαλίζει τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα στα Δυτικά Βαλκάνια, που αποτελούν έντονο πεδίο ανταγωνισμού ΗΠΑ, ΕΕ με Ρωσία, Τουρκία και Κίνα. Η Αθήνα επιδιώκει με τις κινήσεις της, να αναδειχθεί σε σημαντικό δρώντα των εξελίξεων, θα λέγαμε να δικαιώσει τις προσδοκίες της Ουάσινγκτον, με την φρούδα ελπίδα να αποκτήσει ερείσματα στη λήψη αποφάσεων στα Δυτικά Βαλκάνια.

Σαφή δείγμα των προθέσεων της κυβέρνησης της Αθήνας αποτέλεσαν: η συμμετοχή του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στο “Φόρουμ Διαλόγου των Πρεσπών 2022”, ο ορισμός της πρέσβειρας Σοφίας Γραμματά ως ειδικής απεσταλμένης του ΥΠΕΞ για τα Δυτικά Βαλκάνια και η Σύνοδος Κορυφής της Διαδικασίας Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης που έγινε στη Θεσσαλονίκη.

Η Ελλάδα τάσσεται σθεναρά υπέρ την ενσωμάτωσης των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων στις ευρωαντλαντικές δομές. Ο Δένδιας κατά την αφιξή του στο  “Φόρουμ Διαλόγου των Πρεσπών 2022″ δήλωσε  ότι «…ότι το μέλλον της Βόρειας Μακεδονίας, το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις ευρωπαϊκές αξίες…».

Δυτικά Βαλκάνια και παγίδες

Όμως, οι εκάστοτε παραβιάσεις της Συμφωνίας των Πρεσπών από την κυβέρνηση των Σκοπίων, οι εθνοτικές-θρησκευτικές διαμάχες των πληθυσμών στα Δυτικά Βαλκάνια και η τουρκική επιρροή στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς, θεωρούνται σημαντικές παράμετροι που θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη η ελληνική διπλωματία.

Η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν μοχλός πίεσης από την Αθήνα, ώστε να εμποδίσει την κυβέρνηση των Σκοπιών να προβαίνει σε παραβιάσεις της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ωστόσο, ο Νίκος Δένδιας δήλωσε σε συνέντευξη του «ότι η Ελλάδα προσβλέπει στην πλήρη, συνεπή και καλή τη πίστει εφαρμογή του γράμματος και του πνεύματος της Συμφωνίας των Πρεσπών».

Όμως, το ότι η Συμφωνία των Πρεσπών δεν εφαρμόζεται από τη Βόρεια Μακεδονία σε κάποιες περιπτώσεις, δεν θα πρέπει να προκαλεί εντύπωση. Άλλωστε, δεν εφαρμόζεται πλήρως και η Συνθήκη του Ντέιντον, που αποδεικνύει ότι το nation-building της Δύσης στα Δυτικά Βαλκάνια έχει αποτύχει και ότι η σύναψη διάφορων συμφωνιών για την επίλυση διπλωματικής διαμάχης ή “παγωμένων συγκρούσεων” δύσκολα λειτουργεί.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει δώσει “λευκή επιταγή” στη Βόρεια Μακεδονία, αγνοώντας τις εύθραυστες πολιτικές ισορροπίες στο εσωτερικό των Σκοπίων, το ενδεχόμενο να ανέλθει στην εξουσία ο εθνικιστής ηγέτης του VMRO Χριστιάν Μίτσκοσκι, καθώς και τις στενές σχέσεις της Βόρειας Μακεδονίας με την Τουρκία.

Αναγνώριση Κοσόβου

Όμως, το Μέγαρο Μαξίμου στο εσωτερικό πεδίο, επιλέγει μια διαφορετική προσέγγιση. Δεν φέρνει προς ψήφιση στο κοινοβούλιο τα τρία μνημόνια που αφορούν στη Συμφωνία των Πρεσπών, διότι προβληματίζεται για πιθανές αντιδράσεις βουλευτών της σαμαρικής και της καραμανλικής πτέρυγας. Την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ εμποδίζει μόνο το βέτο της Βουλγαρίας που έχει ασκηθεί εξαιτίας της ιστορικής, γλωσσικής και εθνοτικής διαμάχης των δυο κρατών.

Ένα ακόμα ευαίσθητο ζήτημα για την ελληνική διπλωματία αποτελεί και το Κόσοβο που η Ουάσινγκτον προωθεί για ένταξη στις ευρωατλαντικές δομές. Μια ενδεχόμενη αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου από την Αθήνα, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις. Εμπεριέχει τον κίνδυνο να θεωρηθεί σαν κίνηση νομιμοποίησης εθνικών μειονοτήτων να κάνουν χρήση όπλων για να αποκτήσουν ανεξαρτησία.

Η ελληνική κυβέρνηση που καταγγέλλει τον τουρκικό αναθεωρητισμό θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη την επιρροή της Τουρκίας στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς που ζουν στα  Δυτικά Βαλκάνια. Η τουρκική στρατηγική θα εκμεταλλευτεί μια αναγνώριση του Κοσόβου για να προωθήσει ακόμα περισσότερο και την παρασκηνιακή της δράση στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, που στοχεύει στην υπονόμευση του ελληνικής εδαφικής κυριαρχίας.

“Κόκκινες γραμμές”

Ταυτόχρονα, οι επιπτώσεις επεκτείνονται και στο Κυπριακό. Μια αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου από την Ελλάδα θα έχει αρνητική εξέλιξη και στο Κυπριακό, επειδή το Κόσοβο δημιουργήθηκε μετά από στρατιωτική επέμβαση. Η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει την αναγνώριση σαν επιχείρημα για να πιέσει για την αναγνώριση του ψευδοκράτους των Τουρκοκυπρίων.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ασκεί μια εξωτερική πολιτική που είναι προσαρμοσμένη  στις στρατηγικές των ΗΠΑ και των Βρυξελλών. Οι στόχοι τους είναι η ένταξη των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων σε ΝΑΤΟ και ΕΕ, για να μειώσουν τη ρωσική επιρροή. Το γεγονός ότι η Ρωσία έχει τη δυνατότητα μέσω των στενών συμμαχιών, με Σερβία και Republika Srpska (Βοσνία-Ερζεγοβίνη) να πυροδοτήσει νέες εντάσεις στα Δυτικά Βαλκάνια, προκαλεί ανησυχίες.

Η Ελλάδα επιδιώκει να αναδειχθεί σε πρωταγωνιστή της ευρύτερης περιοχής, αλλά οι παγίδες για τα εθνικά συμφέροντα παραμένουν, καθώς δεν φαίνεται να έχει θέσει στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ  “κόκκινες γραμμές” και απλά διαδραματίζει το ρόλο του “καλού Σαμαρείτη”. Ταυτόχρονα, η  Άγκυρα εκβιάζει, διαπραγματεύεται και απαιτεί.