Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ: Το βήμα της 20ης Δεκεμβρίου

Οι πρωθυπουργοί Ελλάδας και Ισραήλ Αλέξης Τσίπρας και Μπέντζαμιν Νετανιάχου θα επιβεβαιώσουν και θα αναβαθμίσουν μαζί με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη στην τριμερή σύνοδο της Μπεερσέβα (120 χλμ. νότια της Ιερουσαλήμ), την Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου, την κοινή βούληση πολιτικής, ενεργειακής και αμυντικής συνεργασίας, που έχει δημιουργήσει νέες θετικές ισορροπίες στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Η τριμερής σύνοδος είναι η πέμπτη σε επίπεδο κορυφής από τις αρχές του 2016 και η πολλοστή, αν συνυπολογίσει κανείς τις συναντήσεις σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και Ενέργειας. Είναι, όμως, η καλύτερα προετοιμασμένη των τελευταίων ετών, καθώς έχουν προηγηθεί, χωρίς περιττή δημοσιότητα, η συνεδρίαση της Κατευθυντήριας Επιτροπής στα μέσα Νοεμβρίου και η υπηρεσιακή σύνταξη του προσχεδίου Κοινής Διακήρυξης, πριν από λίγες ημέρες.

Σημαντική είναι, επίσης, η καταρχήν συμφωνία σε υπουργικό επίπεδο τον Σεπτέμβριο (προς επικύρωση την επόμενη εβδομάδα) για την ίδρυση μόνιμης Γραμματείας της τριμερούς συνεργασίας με έδρα τη Λευκωσία και αρμοδιότητα την παρακολούθηση της υλοποίησης των εκάστοτε συμφωνιών και την ενημέρωση-καθοδήγηση των εμπλεκόμενων υπουργείων και υπηρεσιών.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, μία απροσδόκητη εμπλοκή των τελευταίων ημερών λόγω της -αιφνιδιαστικής και δημοσιοποιηθείσης- επίσκεψης του Ισραηλινού πρεσβευτή στη Λευκωσία Σάμι Ρεβέλ στα Κατεχόμενα της βόρειας Κύπρου ξεπεράστηκε με το σκεπτικό ότι αφορούσε προσωπική πρωτοβουλία ενημέρωσης επί των τελευταίων εξελίξεων από τον ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Μουσταφά Ακιντζί, χωρίς την αναγνώριση της ψευδοϊδιότητάς του ως προέδρου του παράνομου κράτους.

Κυβερνοασφάλεια και EastMed στη σύνοδο του Ισραήλ

Τα δύο κορυφαία θέματα της ατζέντας της 20ής Δεκεμβρίου αφορούν την κυβερνοασφάλεια (ειδικά όσον αφορά την άμυνα έναντι κακόβουλων επιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές μέσω του διαδικτύου) και τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed. Ο έως τώρα προγραμματισμός προβλέπει την υπογραφή τριμερούς μνημονίου για την κυβερνοασφάλεια, ώστε σταδιακά να διαμορφωθεί το νομικό πλαίσιο λειτουργίας των αρμόδιων οργάνων υπό τα αντίστοιχα υπουργεία Ψηφιακών Υποδομών και τις αστυνομίες και τις υπηρεσίες ασφαλείας των τριών χωρών.

Αντίθετα, η κατάσταση είναι αρκετά πιο περίπλοκη ως προς το νομικό σκέλος της Διακυβερνητικής Συμφωνίας του EastMed. Η τριμερής διαπραγμάτευση έχει μεν ολοκληρωθεί, αλλά εκκρεμεί η έγκριση της Επιτροπής Ανταγωνισμού και άλλων οργάνων της Κομισιόν, όπως πάντοτε συμβαίνει σε έργα τέτοιας σημασίας.

Όπως και στις προηγούμενες τριμερείς συνόδους, η ατζέντα συμπληρώνεται με την αξιολόγηση της επιτευχθείσης, τους προηγούμενους μήνες, προόδου σε ζητήματα διπλωματικής, αμυντικής και αντιτρομοκρατικής συνεργασίας και με τα συνήθη θέματα «ήπιας πολιτικής», δηλαδή τους τομείς του περιβάλλοντος, του τουρισμού και της αγροτικής παραγωγής.

Κατά τις ίδιες έγκυρες πηγές, η Διακυβερνητική Συμφωνία για τον EastMed (έργο τεράστιου κόστους και κρίσιμων τεχνικών δυσκολιών από τα θαλάσσια κοιτάσματα Κύπρου-Ισραήλ προς την Κρήτη και Πελοπόννησο και μετά με διασύνδεση-εξαγωγή προς την Ιταλία) ξεπερνά τις 20 πυκνογραμμένες σελίδες. Η σύνταξη και η επεξεργασία της ολοκληρώθηκαν από τους αρμόδιους εμπειρογνώμονες στα μέσα Νοεμβρίου και, θεωρητικά, απαιτείται περίοδος πέντε εβδομάδων για τη μελέτη και την αξιολόγηση από τις υπηρεσίες της Κομισιόν.

Αναζητείται χρηματοδότηση

Η εμπειρία των Βρυξελλών δείχνει ότι στην πράξη απαιτείται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα επεξεργασίας, οπότε κατά τη σύνοδο της Μπεερσέβα, αν δεν είναι τελικά εφικτή η επίσημη υπογραφή της Διακυβερνητικής, θα αναζητηθούν εναλλακτικές μέθοδοι επιβεβαίωσης της βούλησης των τριών χωρών (συν της Ιταλίας) με την έκδοση επίσημης κοινής δήλωσης, ή με τη μονογραφή, μάλλον, σε επίπεδο υπουργών.

Ιδιαίτερη σημασία στο μακροσκελές κείμενο της Διακυβερνητικής Συμφωνίας έχει η αναγνώριση του Δικαίου της ΕΕ και της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την ερμηνεία των διατάξεων. Όπως συμβαίνει συνήθως σε παρόμοιες περιπτώσεις, η συγκεκριμένη «παραχώρηση» της ισραηλινής πλευράς προς τα τρία μέλη της ΕΕ και εταίρους της στον EastMed αντισταθμίστηκε με την εκ μέρους τους αποδοχή αιτημάτων της Ιερουσαλήμ για τη διευκρίνιση της έννοιας της εθνικής ασφάλειας και των μέτρων προστασίας της.

Πάντως, ανεξάρτητα από τον χρόνο υπογραφής και επικύρωσης της Διακυβερνητικής, το σημαντικότερο θέμα για τον EastMed παραμένει η χρηματοδότησή του. Το κόστος του ως τις ακτές της Πελοποννήσου και, στη συνέχεια, για το χερσαίο τμήμα στην Ελλάδα θα ξεπεράσει τα 5 δισ. ευρώ. Θα απαιτηθεί τουλάχιστον 1 δισ. ακόμα για το τμήμα προς την Ιταλία. Η προ καιρού αισιοδοξία για την εξεύρεση επαρκών κεφαλαίων από την ΕΕ (μετά την ένταξη του EastMed στα έργα κοινού ενδιαφέροντος και τη χρηματοδότηση μέρους των αρχικών μελετών) είναι αβάσιμη. Όπως θα έπρεπε να είναι προφανές από την αρχή, όλα θα εξαρτηθούν από τον ιδιωτικό τομέα.

Στο πλαίσιο αυτό, δεν μπορεί να εκτιμηθεί ακόμα αν η ανεύρεση κεφαλαίων για τον EastMed θα καταστεί ακόμα πιο δύσκολη, λόγω της πιθανότητας εξεύρεσης μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ΑΟΖ της Κύπρου από την Total και την κοινοπραξία ExxonMobil-Qatar Petroleum. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα αναβιώσουν τα σχέδια κατασκευής χερσαίου ή πλωτού τερματικού σταθμού στην Κύπρο, οπότε μεγάλο μέρος των ποσοτήτων φυσικού αερίου θα διοχετεύεται προς αυτήν την κατεύθυνση, μειώνοντας τα εκτιμώμενα διαθέσιμα φορτία προς τον EastMed.