Ελλάδα-Κύπρος: Προς συμμαχική ατζέντα με Ισραήλ και Αίγυπτο

Η πρόσφατη δημόσια επισήμανση του νέου πρεσβευτή του Ισραήλ στην Ελλάδα, Γιόσι Αμράνι, ότι «δεν πρέπει να χαθεί χρόνος και πρέπει να προχωρήσουμε στο στάδιο υλοποίησης» των συμφωνιών Αθήνας-Λευκωσίας-Ιερουσαλήμ αποτυπώνει πιστά το άγχος των αντίστοιχων κυβερνήσεων για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Επιβεβαιώνει, ταυτόχρονα, τις επισημάνσεις ότι υφίσταται ανάγκη επιτάχυνσης της συνεργασίας, καθώς δεν έχει αξιοποιηθεί η θετική συγκυρία των πρόσφατων συναντήσεων κορυφής με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Τις προηγούμενες ημέρες, μάλιστα, υπήρξε σημαντική πρόοδος στις παράλληλες διαβουλεύσεις της Ελλάδας και της Κύπρου με την Αίγυπτο.

Η ελληνική διπλωματική υπηρεσία έχει επιτύχει, με διακομματική συναίνεση, την ανάπτυξη τριμερών σχημάτων συνεργασίας και με άλλα κράτη (Ιορδανία, Λίβανος), τονίζοντας ότι δεν στρέφονται εναντίον κανενός τρίτου. Είναι βέβαια σαφές ότι, προοδευτικά, αποτελούν χρήσιμο πεδίο έμμεσου συντονισμού έναντι της παραβατικής Τουρκίας. Η Ουάσιγκτον στηρίζει τις τριμερείς ως προς τις πτυχές της περιφερειακής σταθερότητας και ενεργειακής ασφάλειας, αλλά αποφεύγει θέματα που ενοχλούν την Άγκυρα και σημειώνει τη δράση της Ρωσίας και –πιο εμφατικά πλέον– της Κίνας στη Μεσόγειο.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου (εντολοδόχος σήμερα με προθεσμία σχηματισμού νέας κυβέρνησης στις 25 Οκτωβρίου) είχε προτείνει κατά την τριμερή σύνοδο της 20ης Μαρτίου 2019, στην οποία συμμετείχε και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, τη συγκρότηση κοινής ομάδας εργασίας.

Η ειδική ομάδα, που είναι ασαφές αν θα περιελάμβανε μόνιμο ή ad hoc εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, θα επικεντρωνόταν στα ζητήματα ασφάλειας και ενέργειας. Για την προώθηση της πρότασης, ακολούθησε, στα μέσα Μαΐου, η επίσκεψη στην Αθήνα και στη Λευκωσία μίας πεπειραμένης πρέσβεως (ανώτερο στέλεχος στην κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ), ενώ εικάζεται βάσιμα ότι υπήρξαν και σχετικές συνεννοήσεις στην Ουάσιγκτον.

EastMed χωρίς Ιταλία πρότεινε το Ισραήλ

Παρά τον έγκαιρο σχεδιασμό, δεν υπήρξε αποφασιστική πρόοδος στο θέμα της ομάδας εργασίας, όπως επίσης και στον πολυδιαφημισμένο αγωγό φυσικού αερίου EastMed με ευθύνη, κυρίως, της συνεργαζόμενης Ιταλίας. Συνειδητοποιώντας, ενδεχομένως, τις συνέπειες της αναβλητικότητας της Ιερουσαλήμ μέχρι τα τέλη 2018, ο υπουργός Ενέργειας Γιούλα Στάινιτς έθεσε κατά την υπουργική σύνοδο Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-ΗΠΑ, στις 7 Αυγούστου στην Αθήνα, την εκδοχή άμεσης υπογραφής της Διακυβερνητικής Συμφωνίας του EastMed, χωρίς την Ιταλία.

Η πρόταση απορρίφθηκε από τον Έλληνα ομόλογό του Κωστή Χατζηδάκη με το ορθό σκεπτικό πως η ιταλική ενεργειακή αγορά θα είναι εκ των βασικών καταναλωτών (ίσως η βασικότερη) των ποσοτήτων του EastMed. O Κωστής Χατζηδάκης υπογράμμισε ακόμα το αρνητικό μήνυμα που θα ελάμβαναν οι πολυεθνικοί όμιλοι του κλάδου από μια τέτοια αναστάτωση. Όπως βεβαιώνουν οι ίδιες πηγές, οι Μπέντζαμιν Νετανιάχου και Μάικ Πομπέο είχαν υπογραμμίσει την ανάγκη προσέλκυσης ειδικά αμερικανικών ομίλων κατά τη σύνοδο του Μαρτίου.

Είτε λόγω των καθυστερήσεων στις τρεις πρωτεύουσες, είτε λόγω της έλλειψης ενδιαφέροντος σε διεθνές επίπεδο για τον EastMed (όπως προειδοποιούν επί σειρά ετών οι επικριτές του), το γεγονός είναι ότι καμιά μεγάλη εταιρία ή κοινοπραξία δεν έχει εκδηλώσει χειροπιαστό ενδιαφέρον. Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην Ιερουσαλήμ, στα τέλη Ιουλίου, ήταν χρησιμότατη ως προς τις αξιολογήσεις για την επιθετικότητα της Τουρκίας, χωρίς πάντως πρόοδο ούτε επί της ομάδας εργασίας ούτε επί του EastMed.

Κομβική η συμμαχία Ελλάδας-Αιγύπτου

Οι παράλληλες επαφές Αθηνών και Καΐρου και –όπως σημειώνουν αρκετές πλευρές– η ανάπτυξη προσωπικής σχέσης μεταξύ του Νίκου Δένδια και του Αιγύπτιου ομολόγου του Σάμεχ Σούκρι κατέληξαν στις χθεσινές αυστηρές επισημάνσεις κατά της Τουρκίας στις δηλώσεις των προέδρων Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι, Νίκου Αναστασιάδη και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.

Η Αθήνα στηρίζει το αιγυπτιακό σχέδιο για το νέο φορέα East Mediterranean Gas Forum και οι δύο πλευρές ταυτίζονται στις εκτιμήσεις τους για τα μεσοπρόθεσμα επικίνδυνα σχέδια της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή. Σημείο ανησυχίας είναι οι εντολές που έχει δώσει ο Τούρκος πρόεδρος και η προσωπική εμμονή του για τη Λιβύη με αιχμές την παράνομη αποστολή στρατιωτικού υλικού και τις υπόγειες συζητήσεις για την ΑΟΖ.

Ανεξάρτητα από τις μεθοδεύσεις της Άγκυρας, η Ελλάδα και η Αίγυπτος αναμένεται να προχωρήσουν στις δικές τους συνομιλίες για την ΑΟΖ (σε συνέχεια συμφωνηθέντων στην τριμερή με την Κύπρο τον Οκτώβριο 2018) και θα συνεχιστεί η στήριξη Αθήνας και Λευκωσίας, στο επίπεδο της ΕΕ, κατά των ύποπτων υπερβολών σε βάρος του στρατάρχη Ελ Σίσι για ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ισλαμιστών.