Ελληνική Υψηλή Στρατηγική: Η ηγεσία δίνει τις συντεταγμένες

Γράφει ο Δρ Γιάννης Νιούτσικος *

Λένε πως δεν πρέπει κανείς να κρίνει ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του. Η πυξίδα όμως που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου “Ελληνική Υψηλή Στρατηγική: Διάλογοι με την Ηγεσία της Χώρας”, το οποίο επιμελήθηκαν οι καθηγητές Αθανάσιος Πλατιάς και Χρήστος Χατζηεμμανουήλ, αντιπροσωπεύει ιδανικά την έννοια της υψηλής στρατηγικής.

Σύμφωνα με τον ορισμό που υιοθετούν οι επιμελητές «ως υψηλή στρατηγική ορίζεται η χρήση όλων των διαθέσιμων μέσω ενός κράτους (στρατιωτικών, διπλωματικών, οικονομικών κ.λ.π.) για την επιδίωξη πολιτικών στόχων υπό το πρίσμα μιας υφιστάμενης ή ενδεχόμενης σύγκρουσης». Η υψηλή στρατηγική αποτελεί λοιπόν, σύμφωνα με την παρομοίωση του καθηγητή Πλατιά, «την πυξίδα ενός κράτους στην ειρήνη όσο και στον πόλεμο».

Στο βιβλίο περιέχονται επτά δομημένοι διάλογοι με πρόσωπα που έχουν την κύρια ευθύνη για την διαμόρφωση και υλοποίηση των διαφορετικών διαστάσεων της ελληνικής υψηλής στρατηγικής. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Χατζηεμμανουήλ, ο τόμος «καταγράφει τις απόψεις επτά κορυφαίων ηγετών της ελληνικής πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής ζωής σε σχέση με τη θέση της χώρας στο διεθνές σύστημα και την πορεία που καλείται να ακολουθήσει προκειμένου να κατοχυρώσει την ευημερία της και να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προκλήσεις του αύριο».

Ηγεσία

Συγκεκριμένα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ορίζει τη θέση της χώρας στο διεθνές περιβάλλον και αποτιμά τις παγκόσμιες γεωπολιτικές εξελίξεις. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας παραθέτει τη δική του θεώρηση για το διεθνές σύστημα και το ρόλο της Ελλάδας σε αυτό. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας επικεντρώνεται στη διπλωματία μέσω της ανάλυσης της εξωτερικής πολιτικής των έξι αλληλοτεμνόμενων κύκλων.

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς προβαίνει σε μια αποτίμηση της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας. Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος εστιάζει στη στρατιωτική διάσταση της υψηλής στρατηγικής, ενώ ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας στην οικονομική διάσταση. Τέλος, ο τέως πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών Θεόδωρος Βενιάμης αναφέρεται στο ρόλο της ναυτιλίας στην ελληνική υψηλή στρατηγική.

Η ευθεία και δημόσια διατύπωση των θέσεων των επτά ηγετών έγινε εφικτή μέσω των συζητήσεων που διοργάνωσε στο διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου 2021 το Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων. Το Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων αποτελεί μία νεοσύστατη, αλλά εξαιρετικά δραστήρια δεξαμενή σκέψης, στην οποία συμμετέχει ένα πολύ μεγάλο μέρος των Ελλήνων πανεπιστημιακών που ειδικεύονται στις διεθνείς σπουδές.

Η καταγραφή και ανάλυση των θέσεων της ηγεσίας της χώρας πραγματοποιήθηκε από τον Αθανάσιο Πλατιά, καθηγητή της Στρατηγικής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, και τον Χρήστο Χατζηεμμανουήλ, καθηγητή Διεθνών και Ευρωπαϊκών Χρηματοοικονομικών και Νομισματικών Θεσμών στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Επισκέπτη Καθηγητή στο London School of Economics (LSE) και μέλους του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.

Συνεισφορά

Η συνεισφορά του βιβλίου έγκειται σε τέσσερα βασικά στοιχεία. Καταρχάς, ο τόμος αποτελεί την πρώτη περιεκτική καταγραφή και δημοσιοποίηση των αντιλήψεων που πρεσβεύουν οι κορυφαίοι εν ενεργεία ιθύνοντες της χώρας αναφορικά με θέματα υψηλής στρατηγικής. Με άλλα λόγια, είναι μια σπάνια ευκαιρία ανάδειξης του πώς αντιλαμβάνονται την υψηλή στρατηγική τα κύρια πρόσωπα που έχουν την ευθύνη για τη διαμόρφωση και την υλοποίησή της.

Επιπλέον, το βιβλίο περιλαμβάνει τις απόψεις ηγετών από τα πεδία της πολιτικής, της διπλωματίας, των ενόπλων δυνάμεων και της οικονομίας, επομένως παρέχει μία ολοκληρωμένη επισκόπηση των διαστάσεων που απαρτίζουν την υψηλή στρατηγική. Η σημασία του βιβλίου προκύπτει επίσης από το γεγονός πως οι διάλογοι που καταγράφονται στο βιβλίο πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή κορυφαίων πανεπιστημιακών, ενώ ταυτόχρονα το κείμενο είναι γραμμένο σε εύληπτο ύφος και απευθύνεται στο ευρύ κοινό.

Πράγματι, σε μια δημοκρατική κοινωνία είναι απαραίτητο οι πολίτες να διαθέτουν τα απαραίτητα εφόδια, προκειμένου να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις για το πώς η ηγεσία τους χαράσσει και υλοποιεί την υψηλή στρατηγική. Τέλος, η προσέγγιση που ακολουθήθηκε επέτρεψε την ανάδειξη ενός πλουραλισμού απόψεων αναφορικά με τα συγκεκριμένα εργαλεία που θα πρέπει να χρησιμοποιήσει η χώρα για να πετύχει τους στόχους της.

Η διαδικασία δημοσίου διαλόγου, στην οποία συμβάλλει το βιβλίο είναι απολύτως θεμιτή και ακόμη περισσότερο απαραίτητη σε ένα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα. Σύμφωνα πάντως με τους επιμελητές του έργου, «παρά τις διαφορετικές οπτικές γωνίες, πολιτικές επιλογές και προσωπικές προτιμήσεις, ο βαθμός σύγκλισης σε σχέση με τις θεμελιώδεις παραδοχές και τους στόχους της ελληνικής υψηλής στρατηγικής είναι πολύ υψηλός». Αυτή, λοιπόν, η διαπίστωση επιτρέπει μια συγκρατημένη αισιοδοξία για την επίτευξη συναίνεσης αναφορικά με την πορεία που θα πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα σε ένα ρευστό και επικίνδυνο διεθνές περιβάλλον στο οποίο ελλοχεύουν απειλές, αλλά ταυτόχρονα αναδύονται ευκαιρίες.

* Ο Γιάννης Νιούτσικος είναι Διδάκτωρ Πολεμικών Σπουδών του King’s College London. Διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.