Διαπραγματεύσεις για 20+20 F-35 – Στο πακέτο και η ΕΑΒ

Η υψηλόβαθμη αντιπροσωπεία του αμερικανικού κολοσσού της αμυντικής βιομηχανίας Lockheed Martin (LM), ήρθε, είδε και απήλθε, με σκοπό να επιστρέψει. Η εβδομάδα που παρέρχεται σήμερα, είχε πλούσιες εξελίξεις στο θέμα της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ), καθώς επίσης και για την απόκτηση των μαχητικών πέμπτης γενιάς, F-35A Lightning II. Οι οιωνοί είναι μάλλον αισιόδοξοι, όμως ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες.

Καταρχάς, τυπικά, τα δύο θέματα της ΕΑΒ και της απόκτησης των F-35 δεν συνδέονται. Έχουν όμως ως κοινό σημείο αναφοράς την Lockheed Martin. Η πολυσχιδής δραστηριότητα της εταιρίας στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, έχει καλώς ή κακώς συνδέσει μαζί της την ελληνική άμυνα ιδιαίτερα στον τομέα της αεροπορικής ισχύος. Αυτό είναι ένα δεδομένο που δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη. Με τα καλά του και τα “στραβά” του. Όπως δεν είναι δεδομένο και το ότι στη σημερινή συγκυρία, ενδεχόμενη μείωση της εμπλοκής της LM στην ΕΑΒ δεν θα έπληττε το ελληνικό εθνικό συμφέρον. Σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που είναι δεδομένο, θα πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρον. «To make the most of it» που θα έλεγαν οι Αμερικανοί συνομιλητές της Ελλάδας…

Ξεκινώντας από το θέμα των F-35, η εξέλιξη ήταν η ολοκλήρωση της διαδικασίας σύνταξης της Επιστολής Διατύπωσης Αιτήματος (LoR: Letter of Request) με σκοπό να ληφθεί Επιστολή Προσφοράς προς Αποδοχή από αμερικανικής πλευράς (LOA: Letter of Offer and Acceptance). Εκεί θα διατυπώνεται με κάθε λεπτομέρεια και “μαξιμαλιστικά” η αμερικανική προσφορά, τιμολογημένη με τέτοια λεπτομέρεια και για ό,τι δύναται να ζητηθεί. Υποδομές, εν συνεχεία υποστήριξη (FOS: Follow-on-Support), βιβλιογραφία, εκπαίδευση ιπταμένων και τεχνικών, εργαλεία συντήρησης κ.λπ.)

Έναρξη των διαπραγματεύσεων για F-35

Στόχος της με εξαντλητική λεπτομέρεια περιεκτικότητας της LOA είναι να μην παραληφθεί τίποτα, για τον απλούστατο λόγο ότι ο αμερικανικός νόμος προβλέπει επανάληψη αυτής της χρονοβόρας (6-12 μήνες) διαδικασίας έγκρισης, εάν διαπιστωθεί ότι κάτι απουσιάζει. Αυτό όμως συνεπάγεται ότι η τιμή που θα δούμε στην LOA θα είναι σημαντικά μεγαλύτερη από το τελικό τίμημα της σύμβασης που θα υπογραφτεί. Έτσι συνέβη και με την αναβάθμιση των 83 ελληνικών F-16 σε F-16V. Η αρχική τιμή με βάση την LOA υπερέβαινε τα 2 δισ. ευρώ κι όχι μόνο διότι αναφερόταν η αναβάθμιση 123 και όχι 83 μαχητικών αεροσκαφών F-16. Το τελικό συμβατικό τίμημα κατέληξε λίγο παραπάνω από τα 1,2 δισ. ευρώ.

Για τον λόγο αυτό, μετά την παραλαβή της LOA ακολουθούν διαπραγματεύσεις, τόσο μεταξύ της ελληνικής πλευράς και της κατασκευάστριας εταιρίας, όσο και της τελευταίας με το αμερικανικό Πεντάγωνο. Εκεί προκύπτει συμφωνία για το πως η απαίτηση θα χωρέσει στον προϋπολογισμό. Συχνά έχει αποδειχθεί βέβαια πως “η φθήνια τρώει τον παρά”. Ό,τι λείψει το βρίσκεις μπροστά σου και το πληρώνεις αδρά. Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για διακρατική συμφωνία (FMS: Foreign Military Sales), με τις ΗΠΑ να εγγυώνται την καλή εκτέλεση της σύμβασης. Κι αυτό κοστίζει. Στην περίπτωση της αναβάθμισης των 83 F-16 θα μπορούσε να συμβληθεί η Ελλάδα απευθείας με την LM που διαθέτει το σύνολο της τεχνογνωσίας. Θα εξοικονομούνταν σημαντικά ποσά που θα επέτρεπαν ενδεχομένως να διεξαχθεί συζήτηση για την ενσωμάτωση ενός συγχρόνου συστήματος αυτοπροστασίας και ηλεκτρονικού πολέμου (EW Suite).

Στην Ελλάδα όμως, οι διακρατικές συμφωνίες θεωρούνται εχέγγυο διαφάνειας. Προφανώς θέλουμε να προστατευθούμε από τον… κακό μας εαυτό. Από την ιδιοτέλεια που συχνά συνόδευε τα εξοπλιστικά προγράμματα στο παρελθόν. Και ενδεχομένως εξακολουθεί. Είναι και ένας έμμεσος τρόπος να ρίξουμε την ευθύνη που μας αναλογεί σε άλλους. Διότι τους κανόνες του -εξοπλιστικού- παιχνιδιού εμείς οι ίδιοι τους καθορίζουμε. Παρότι στη συνέχεια καταγγέλλουμε με περισσή υποκρισία τις ξένες εταιρίες για διαφθορά.

Ενδιαφέρον για 20+20 F-35

Η LoR λοιπόν είναι έτοιμη. Βρίσκεται στο γραφείο του υπουργού Εθνικής Άμυνας προς υπογραφή. Εάν δεν την έχει ήδη υπογράψει. Σύμφωνα με πληροφορίες, αιτούμεθα να πληροφορηθούμε πόσο θα μας κοστίσει η προμήθεια 20 F-35A Lightning II (δηλαδή συμβατικής αποπροσγείωσης), με δικαίωμα προαίρεσης (option) για την προμήθεια άλλων 20 στην ίδια τιμή. Η διάρκεια ισχύος του option ορίζεται συνήθως σε μια πενταετία. Δηλαδή, θα πρέπει σε αυτό το διάστημα θα πρέπει να ενεργοποιηθεί, ώστε να ισχύουν οι τιμές. Πρόθεση είναι η άμεση αποστολή της στις ΗΠΑ για να αρχίσει να μετρά ο χρόνος αντίστροφα για την παραλαβή της LOA. Πώς συνδέεται αυτό με το θέμα της ΕΑΒ; Η εταιρία θα εμπλακεί στο πρόγραμμα αναλαμβάνοντας υποκατασκευαστικό έργο που θα ζητήσει η ελληνική πλευρά. Η διαπραγμάτευση θα γίνει με βάση την πρόθεση προμήθειας 40 και όχι 20 αεροσκαφών. Άρα η διαπραγματευτική ισχύ είναι μεγαλύτερη. Ο δε σχεδιασμός με βάση τα 40 αεροσκάφη αποδίδει οικονομίες κλίμακος. Ένα σφάλμα που δεν αποφεύχθηκε στην προμήθεια των γαλλικών Rafale.

Εν ολίγοις, η “εξπρές” ολοκλήρωση της διαδικασίας για την αποστολή «LoR for LOA» έχει και την έννοια “προίκας” στην ΕΑΒ, στην προσπάθεια αποκρατικοποίησής της. Αυτό ήταν το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων την εβδομάδα που πέρασε. Τα σενάρια που εξετάστηκαν ήταν πολλά. Θα πρέπει να θεωρείται ασφαλές συμπέρασμα, ότι η ελληνική πλευρά επιθυμεί να απαλλαγεί από τη διοίκηση της ΕΑΒ, πολύ περισσότερο από όσο επιθυμεί η LM να εμπλακεί.

Άρα εμμέσως έχει υπάρξει μια άτυπη διασύνδεση της προμήθειας των F-35 με την τύχη της ΕΑΒ. Πρόκειται για μια εταιρία στρατηγικής σημασίας για την ελληνική αεροπορική ισχύ. Έναν ρόλο που αδυνατεί να επιτελέσει σήμερα με τον τρόπο που λειτουργεί. Θεωρητική συζήτηση για το τι θα έπρεπε να γίνει ώστε να παραμείνει ως έχει και να… διορθωθεί, δεν έχει καν νόημα να ανοίξει. Διότι αν κάτι έχουμε αποδείξει, είναι διαχρονική ανικανότητα ή/και απροθυμία να περάσουμε από τη θεωρία στην πράξη.

H σχέση της ΕΑΒ με την αγορά F-35

Βασικό σενάριο της LM θα ήταν η εξαγορά του 100% της ΕΑΒ σε συνεργασία με κάποιον εταίρο. Αυτό για λόγους εσωτερικών πολιτικών και βιομηχανικών ισορροπιών –μέρος της παθογένειας του συστήματος– δεν μπορεί να προχωρήσει. Η πρόταση που φέρεται να βρίσκεται πλέον στο τραπέζι, είναι η απόκτηση του 49% της ΕΑΒ από την αμερικανική εταιρία, μαζί με την ευθύνη του μάνατζμεντ, με το ελληνικό Δημόσιο να διατηρεί το 51% που θα λάβει εγγυήσεις για τον ρόλο της εταιρίας, π.χ. σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσης. Ωστόσο, η εταιρία θα αφαιρεθεί από το δημόσιο λογιστικό σύστημα και θα λειτουργήσει με όρους ελεύθερης αγοράς. Όσοι δεν δεχθούν να παραμείνουν θα μεταταγούν σε κάποια θέση του ευρύτερου δημοσίου τομέα. Το θετικό είναι ότι πηγές της εκπροσώπησης των εργαζομένων φαίνεται να έχουν εξίσου απαυδήσει με την κατάσταση και δεν διάκεινται αρνητικά στην προοπτική ανάληψης του μάνατζμεντ από την LM.

Για να αυξήσει τον κύκλο εργασιών της η εταιρία, ο οποίος εξαρτάται σε συντριπτικό βαθμό από την εφοδιαστική αλυσίδα προγραμμάτων της LM (F-16, C-130J, πέραν της αναβάθμισης των 83 F-16 σε “V”), θα πρέπει να λειτουργεί όπως ακριβώς οι γραμμές παραγωγής στις ΗΠΑ. Αξιοπιστία, ποιότητα, παράδοση έργου εντός χρονοδιαγραμμάτων.

Τα δύο πρώτα έχουν κατακτηθεί από την ΕΑΒ και είναι σημαντικό. Γι’ αυτό συμμετέχει στην εφοδιαστική αλυσίδα προγραμμάτων των Αμερικανών. Γι’ αυτό συζητά η LM σήμερα περαιτέρω εμπλοκή. Το τελευταίο χρειάζεται δουλειά και ευελιξία. Όταν χρειάζεσαι εργαζόμενους, δεν μπορεί να περιμένεις πότε θα ξυπνήσουν τα τρία (!) συναρμόδια υπουργεία, συν δυο χρόνια τις διαδικασίες του ΑΣΕΠ.

Τα επόμενα βήματα

Η αμερικανική αντιπροσωπεία πέταξε λοιπόν για τις ΗΠΑ έχοντας στις αποσκευές της την πολιτική βαρύτητα της προσωπική δέσμευση του ίδιου του πρωθυπουργού για την επιθυμία ολοκλήρωσης της συμφωνίας. Οι ίδιοι δηλώνουν έτοιμοι να προβούν σε επενδύσεις στις εγκαταστάσεις της ΕΑΒ που θα επιτρέψουν την ταχεία άνοδο του κύκλου εργασιών και της αποτελεσματικότητας. Οψόμεθα.

Αναμένεται η τοποθέτηση της ηγεσίας της Lockheed Martin επί των προτάσεων και η επιστροφή της αντιπροσωπείας με την απάντηση. Το ερώτημα που φαίνεται να προβληματίζει τους Αμερικανούς, είναι πως θα διασφαλιστεί ότι τα συμφωνηθέντα θα τηρηθούν, ή αν μια αλλαγή κυβέρνησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα περιέπλεκαν επικίνδυνα την υπόθεση. Διότι ο πρότερος βίος -και η πολιτεία- της πολιτικής εξουσίας αναφορικά με την εγχώρια αμυντική βιομηχανία στην Ελλάδα, δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα έντιμος. Δεν αποτέλεσε ποτέ εχέγγυο ομαλότητας και διαχειριστικού ορθολογισμού. Αυτά είναι ρίσκα που μόνο υπό προϋποθέσεις μπορεί να πάρει η διοίκηση ενός κολοσσού της αμυντικής βιομηχανίας, με αμερικανική εταιρική κουλτούρα και απόλυτη λογοδοσία στους μετόχους του.

Το πως θα επιχειρήσει να τα διασφαλίσει, μένει να αποδειχθεί. Ήδη, στη διαδικασία έχουν εμπλακεί εξειδικευμένες νομικές ομάδες. Εν αναμονή λοιπόν.