Γιατί οι ΗΠΑ θα ανεχθούν και μία ευρασιανική Τουρκία

Στην Ελλάδα κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια η άποψη ότι η Ελλάδα εξελίσσεται σε στρατηγικό σύμμαχο της Ουάσιγκτον, ενώ η Τουρκία απομακρύνεται συνεχώς από τη Δύση, μετατρεπόμενη σε ευρασιανική Τουρκία. Εκκινώντας από αυτό αδυνατούν να ερμηνεύσουν το γιατί οι ΗΠΑ ασκούν πιέσεις στην Ελλάδα σε θέματα κρίσιμα για την άμυνα της, όπως π.χ. είναι η απομάκρυνση βαρέων όπλων από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, για χάρη της Τουρκίας. Και φυσικά δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν και άλλες φιλοτουρκικές κινήσεις των Αμερικανών.

Για να ενισχύσουν την άποψή τους όσοι θεωρούν δεδομένη την ελληνοαμερικανή στρατηγική συμμαχία, επικαλούνται τις ολοένα και περισσότερες φωνές στο εσωτερικό των ΗΠΑ που καλούν για εξοβελισμό της Τουρκίας από τη Δύση, ενώ παραλλήλως ομιλούν με τα καλύτερα λόγια για τον πιστό σύμμαχο Ελλάδα. Αν μάλιστα, απομακρυνθούν τα πυρηνικά όπλα από το Ιντσιρλίκ και με δεδομένη την αναβάθμιση της βάσης στη Σούδα, τότε –κατά την άποψή τους– η ζυγαριά θα γύρει οριστικά.

Η Ελλάδα θα μεταβληθεί στο ακρότατο σημείο της δυτικής γεωπολιτικής αρχιτεκτονικής, ενώ η Τουρκία θα βυθιστεί στην ευρασιατική άβυσσο και θα μετατραπεί σε εχθρό της Δύσης. Όμως, οι απόψεις αυτές δεν αντιλαμβάνονται τις ποιοτικές μεταλλάξεις που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια στη γεωπολιτική ταυτότητα των δύο χωρών, στην αμερικανική γεωστρατηγική, αλλά και στο διεθνές σύστημα εν συνόλω. Στο παρελθόν η Ελλάδα και η Τουρκία είχαν, λίγο πολύ, την ίδια γεωπολιτική λειτουργία στο εσωτερικό του Δυτικού Κόσμου, με την Τουρκία να αντιμετωπίζεται ως ελαφρά σημαντικότερη από την Ελλάδα. Αυτό εκφραζόταν και στο περιβόητο επτά προς δέκα της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας. Σήμερα, όμως, οι δύο χώρες ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους.

Η μεν Ελλάδα όντως εξελίσσεται σε έναν ολοένα και πιο σταθεροποιημένο σύμμαχο των ΗΠΑ, ενώ η Τουρκία απομακρύνεται από τη Δύση και διεκδικεί ρόλο και θέση ευρασιατικής δύναμης, γεγονός που τη φέρνει αρκετές φορές σε σύγκρουση με τα αμερικανικά συμφέροντα. Όμως, η εξέλιξη αυτή την καθιστά ταυτοχρόνως δυνάμει πολύτιμο συνεργάτη της Ουάσιγκτον, ειδικά σε μια κρίσιμης σημασίας αποστολή, που είναι η μερική έστω ανάσχεση της Κίνας.

Η ευρασιανική Τουρκία

Δεν αναφέρομαι μόνο στον “διάδρομο” της Κεντρικής Ασίας, που ξεκινάει από την Τουρκία, περνάει από τις τουρκόφωνες-τουρκογενείς πρώην Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, για να καταλήξει στο Xinjiang στη βόρειο Κίνα. Παρεμπιπτόντως, η επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία –υπό την καθοδήγηση και με την στήριξη της Τουρκίας– πρέπει πιθανώς να εξεταστεί και σε αυτό το πλαίσιο.

Ωστόσο, εκτός από τον “διάδρομο” των τουρκογενών χωρών, εξίσου σημαντικές είναι οι προνομιακές σχέσεις της Τουρκίας με κρίσιμες χώρες της ευρασιατικής περιφέρειας, όπως είναι το Πακιστάν, η Ινδονησία, η Μαλαισία και άλλες. Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται, μια ισχυρή Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει ως μερικό αντίβαρο της Κίνας και να συγκρατήσει εν μέρει το Πακιστάν από το να μεταβληθεί σε οργανικό κομμάτι της κινεζικής γεωπολιτικής αρχιτεκτονικής.

Φυσικά, για να λειτουργήσει με αυτόν τον τρόπο πρέπει να διατηρεί και οργανικούς δεσμούς με τη Δύση, έστω και χαλαρούς. Αλλιώς κινδυνεύει να ενσωματωθεί κι αυτή στο καινοφανές γεωπολιτικό σχήμα της ευρασιατικής Multi Power που βρίσκεται σήμερα υπό διαμόρφωση. Δηλαδή σε μια χαλαρή μεν, αλλά λειτουργική συσπείρωση πολλών ευρασιατικών κρατών, με πυρήνα το σύστημα Κίνας-Ρωσίας. Αν κι αυτή η διεργασία είχε αρχίσει πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, για λόγους που δεν είναι του παρόντος, την επιτάχυναν και εμπλούτισαν οι δυτικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν εναντίον της Ρωσίας μετά την εισβολή.

Το ευρασιανικό ΝΑΤΟ

Αυτή η Multi Power θα ενσωματώνει τα συνεργατικά, αλλά και τα ανταγωνιστικά στοιχεία των χωρών που τη συνθέτουν, σε μια ενιαία γεωπολιτική ταυτότητα. Θα μπορούσαμε ίσως να την χαρακτηρίσουμε κάτι σαν άτυπο ευρασιατικό ΝΑΤΟ, αλλά με πολύ μεγαλύτερο γεωπολιτικό βάθος και δυναμική από ό,τι το πραγματικό ΝΑΤΟ. Αυτή η σπονδυλωτή Multi Power προέκυψε εν πολλοίς ως αποτέλεσμα της άφρονος και αλαζονικής πολιτικής των ΗΠΑ, να συνεχίζουν να λειτουργούν μέσα σε έναν πολυπολικό κόσμο, ωσάν να ήταν μονοπολικός και –όπως προαναφέραμε– επιταχύνθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Έτσι, ακόμα και πριν τη ρωσική εισβολή, η αμερικανική πολιτική “εναντίον όλων” έσπρωχνε τη Μόσχα στην αγκαλιά του Πεκίνου και το Πεκίνο στην αγκαλιά της Μόσχας. Πολύ περισσότερο μετά, αφού η άτυπη σινορωσική σύμπλευση κατέστη ζωτική για την εθνική ασφάλεια και των δύο. Στη συνεχεία ενσωματώθηκε σε αυτό το σχήμα και το Ιράν. Διαμορφώθηκε, δηλαδή, ένα γεωπολιτικό τρίγωνο στις τρεις άκρες της Ευρασίας που συνθέτει μια μεγάλη γεωπολιτική μάζα, η οποία έλκει προς την τροχιά της και τις υπόλοιπες χώρες της ευρασιατικής περιφέρειας. Το δε γεγονός ότι παρά τις αντιθέσεις της με την Κίνα, και η Ινδία στέκεται εμμέσως πλην σαφώς στο πλευρό της Ρωσίας, λέει πολλά.

Σε αυτό το πλαίσιο εγγράφεται και η Τουρκία, η σημασία της οποίας έγκειται στο εξής: στην περίπτωση που ενσωματωθεί σε αυτό το σχήμα, θα δημιουργηθεί ένας δακτύλιος γύρω από το εσωτερικό της Ευρασίας, που θα απορροφήσει σχεδόν όλα τα ευρασιατικά κράτη που βρίσκονται μέσα σε αυτόν. Για να μην συμβεί αυτό οι ΗΠΑ κατανοούν ότι πρέπει να κρατήσουν κάποιους ουσιαστικούς δεσμούς με την Τουρκία. Γι’ αυτό και δεν θέλουν να την πιέσουν.

Τους είναι χρήσιμη και η ευρασιανική Τουρκία

Για παράδειγμα, πολλές φορές αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν την τουρκική οικονομία και είναι ξεκάθαρο ότι έχουν ήδη υπονομεύσει την τουρκική λίρα. Όμως, αν οδηγήσουν την τουρκική οικονομία στον γκρεμό πιθανότατα θα δώσουν την ευκαιρία στην Κίνα να χρησιμοποιήσει την τεράστια οικονομική της ισχύ, για να ελέγξει την τουρκική οικονομία και να ρυμουλκήσει την Τουρκία στο στρατόπεδό της. Κάτι που ήδη κάνει εν μέρει, μιας και η τουρκική λίρα στηρίζεται εν μέρει από την Κίνα. Άλλωστε, κάτι παρόμοιο έγινε και στο Ιράν.

Επομένως, δεν υπάρχει απολύτως καμία αντίφαση στην αμερικανική πολιτική. Είναι αληθές ότι κάνει μεγάλες γεωπολιτικές επενδύσεις στην Ελλάδα, την οποία και εντοιχίζει έτι περαιτέρω στο δυτικό γεωπολιτικό οικοδόμημα. Από την άλλη, όμως, σε καμία περίπτωση δεν θα ασκήσει υπερβάλλουσες πιέσεις σε μια Τουρκία, η οποία είναι κρίσιμη για το νέο μεγάλο παιχνίδι που παίζεται στην ευρασιατική σκακιέρα. Άρα, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να είναι σύμμαχος της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, τουλάχιστον μέχρι να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα. Αντιθέτως, θα προσπαθήσουν να κρατήσουν την Τουρκία στη δυτική αρχιτεκτονική ως δυνάμει συνεργάτη και όχι πλέον ως χώρα εξαρτώμενη από αυτές, έστω και “κακοκαρδίζοντας” τη δεδομένη Ελλάδα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς πρέπει να αναζητήσουμε “προστασία” κάπου αλλού. Απλώς, για μια ακόμη φορά, καθίσταται σαφές ότι η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί και να λειτουργήσει ως ανεξάρτητος, αυτόνομος και αυτόφωτος γεωπολιτικός πόλος. Το οφείλει αν θέλει να υπερασπίσει την ύπαρξή της και πολύ περισσότερο αν θέλει να βρει θέση και ρόλο σε αυτόν τον ρευστό και δυναμικό κόσμο που έχει πλέον δημιουργηθεί. Δυστυχώς, προς το παρόν κινείται προς την αντίθεση κατεύθυνση…