Η ελληνική εθνική ασφάλεια στην εποχή Τραμπ

Μια ματιά στον περίγυρο, υπό τη συγκεκριμένη οπτική γωνία, αποκαλύπτει ότι προηγούνται τα συμφέροντα των χωρών και έπονται οι συναισθηματικές προσεγγίσεις για να επιτύχουν την εσωτερική νομιμοποίηση πολιτικών αποφάσεων που λαμβάνονται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση αυτών των συμφερόντων. Τα συμφέροντα των χωρών καθορίζονται από τη γεωπολιτική, την αλληλεπίδραση δηλαδή της γεωγραφίας με τους συντελεστές ισχύος των κρατών και τον τρόπο χρήσης τους στο διεθνές περιβάλλον.

Παρά τις καλές σχέσεις και τη συνεργασία της Τουρκίας με την Ισπανία, την Ιταλία και τη Βρετανία, η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ότι η νέα κατάσταση παραμένει περίπλοκη. Το βασικό πρόβλημα του Ερντογάν είναι η ειδική σχέση μεταξύ των ΗΠΑ του Τραμπ με το Ισραήλ του Νετανιάχου, που μοιάζει ανυπέρβλητο εμπόδιο. Παρόλο που η αμερικανική διπλωματία θα συνδιαλλαγεί με την τουρκική, η ξεκάθαρη εναντίωση του καθεστώτος Ερντογάν στο Ισραήλ, σε όλα τα επίπεδα, επηρεάζει καθοριστικά τους υπολογισμούς της ομάδας Τραμπ.

Προς το παρόν, η Τουρκία δείχνει ότι παρακάμπτεται ως διαμεσολαβητής στο θέμα της Ουκρανίας, παρότι δεν έχει εγκαταλείψει την προσπάθεια. Τα 600 δισ. δολ. που θα επενδύσουν οι Σαουδάραβες στην αμερικανική οικονομία είναι ένα εξίσου ισχυρό κίνητρο για την Ουάσινγκτον, πέραν της ισραηλινής επιρροής. Παράλληλα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως δικαιολογία για την επιλογή του Ριάντ έναντι της Άγκυρας. Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ δεν δείχνει να ασχολείται και πολύ για να δικαιολογήσει τις επιλογές της. Ενδεχομένως, αυτό είναι μέρος της στρατηγικής της.

Η σύγκρουση Τραμπ-Ζελένσκι

Με καταγεγραμμένη πλέον και τη σύγκρουση Τραμπ-Ζελένσκι, αναρωτιέται κανείς εάν η επιλογή του Ουκρανού προέδρου να περάσει από την Τουρκία στην προσπάθεια να βρει συμμαχίες, τον τοποθέτησε στη “λάθος πλευρά της ιστορίας” για τα νέα αφεντικά στην Ουάσινγκτον. Η εικόνα αυτή ασφαλώς δεν σημαίνει ότι η Τουρκία δεν έχει καμία χρησιμότητα για τις ΗΠΑ. Το ζητούμενο για τους Τούρκους είναι υπό ποιες προϋποθέσεις και αυτό είναι η μεγαλύτερη αλλαγή σε σχέση με το παρελθόν.

Ο Ερντογάν βέβαια, έχει αποδείξει ότι γνωρίζει πως να ελιχθεί στους διαδρόμους της διεθνούς διπλωματίας. Σαφής διαχρονικός στόχος είναι η αναγνώριση της Τουρκίας ως περιφερειακής και δυνάμει παγκόσμιας δύναμης τον 21ο αιώνα. Παρά τα οικονομικά προβλήματα, η Τουρκία αναπτύσσει κατά προτεραιότητα τη “σκληρή ισχύ” της, τη στρατιωτική, έχοντας δει ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μεταβατική φάση, αναζητώντας νέες ισορροπίες.

Μια γνωστή ρήση του Ερντογάν είναι αποκαλυπτική της κοσμοθεωρίας του: Στο τέλος αυτής της διαδικασίας αναζήτησης νέων ισορροπιών, «η Τουρκία θα έχει χάσει ή θα έχει κερδίσει εδάφη». Οι γνώστες της Μέσης Ανατολής διαβάζουν εκείνη τη δήλωση ως απόδειξη ότι οι Τούρκοι έχουν ορθώς διακρίνει την ταυτόχρονη συνύπαρξη κινδύνων και ευκαιριών… Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η διαφαινόμενη κατάληξή του, ενταφιάζει οριστικά ψευδαισθήσεις περί της κυριαρχίας του διεθνούς δικαίου, όπως και της μη παραβίασης των συνόρων.

Οι ρεαλιστές είχαν αντισταθεί στα φληναφήματα περί καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως το δήθεν κίνητρο παρέμβασης του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο. Οι κυβερνήσεις των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ, όπως και η συμμετοχή των Πρασίνων σε κυβερνήσεις συνασπισμού στη Γερμανία, συνδέονται με πολέμους. Η επαναλαμβανόμενη σύμπτωση παύει να αποτελεί σύμπτωση! Παράλληλα, αποδομείται το κυρίαρχο μέχρι πρότινος αφήγημα ότι η ουκρανική κρίση άρχισε το 2022 με τη ρωσική εισβολή. Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη, χωρίς αυτό να δικαιολογεί την εισβολή.

Η ελληνική εθνική ασφάλεια στη νέα εποχή

Αυτά είναι δεδομένα που θα καθορίσουν την ελληνική εθνική ασφάλεια στη νέα εποχή. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Άγκυρα αυξάνουν τις πιθανότητες να μην υπάρξουν παρεκτροπές στο μέτωπο του Αιγαίου. Η στάση Τραμπ απέναντι στον Ζελένσκι για τα περιθώρια αντιστροφής των στρατιωτικών τετελεσμένων στο έδαφος, πάντως, ηχεί δυνητικά απειλητική για την ελληνική κυριαρχία. Οι χώρες-εμπόδια για την Τουρκία (π.χ. Γαλλία, Ισραήλ, Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ) ενισχύουν εξ αντικειμένου την ελληνική αποτροπή. Πρόκειται για χώρες που χαρακτηρίζονται από την Αθήνα “στρατηγικοί σύμμαχοι”.

Η ελληνική διπλωματία έχει σίγουρα καλλιεργήσει τις σχέσεις με τις χώρες αυτές, αλλά απαιτείται μεγαλύτερη επιμέλεια στην αναζήτηση μεθόδων σύζευξης των στρατηγικών συμφερόντων μας, σε διμερή και πολυμερή επίπεδα, με το Παρίσι, την Ιερουσαλήμ, το Κάιρο, το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι. Συνειδητοποιεί η ελληνική κυβέρνηση ότι είναι ανέφικτο να έχει τους πάντες ικανοποιημένους, ιδίως σε μια εποχή όπως η σημερινή; Έχει γίνει αυστηρός καθορισμός στρατηγικών προτεραιοτήτων χωρίς ιδεοληψίες και ψευδαισθήσεις; Προφανώς αυτό αφορά τα ελληνοτουρκικά. Η ύφεση με την Τουρκία είναι αντικειμενικός στόχος για την Ελλάδα, με μια όμως προϋπόθεση: να μην υπονομεύει την ελληνική αποτροπή.

Αυτό θα μπορούσε να είναι και η αθέατη επίδοση της Άγκυρας που θα έκανε ό,τι είναι δυνατό για να κερδίσει πόντους σε βάρος της Ελλάδας, αλλά και να σπάσει τις στρατηγικές σχέσεις στις οποίες εμπλέκεται η Αθήνα. Η επιλογή της Τουρκίας να μην κλιμακώνει αυτή την περίοδο στα ελληνοτουρκικά, εκπορεύεται αποκλειστικά από τις δικές της προτεραιότητες και ανάγκες. Η επιβάρυνση των σχέσεων που δυσχέραινε το ήδη δύσκολο έργο της εξεύρεσης ενός στρατηγικού modus vivendi με τις ΗΠΑ του Τραμπ, που είναι το κύριο διακύβευμα για τους Τούρκους.

Η ελληνική πολιτική καλείται να αλλάξει την εικόνα της, ώστε η Άγκυρα να την αντιμετωπίσει ως παράγοντα ισχύος κι όχι σαν φοβισμένο γείτονα, όχι ως υποδεέστερης σημασίας δρώντα στην άτυπη ιεραρχία που διέπει τις διεθνείς σχέσεις. Η ουσιαστική με βάση κοινά συμφέροντα σύσφιξη των σχέσεων της Ελλάδας με στρατηγικούς εταίρους –όχι απλή προσκόλληση– θα διασφαλίσει ότι ο Ελληνισμός δεν εξαρτάται από τις καραμπόλες στις σχέσεις μεταξύ τρίτων. Ο κυνισμός είχε υποχρεώσει στο παρελθόν τον Ερντογάν να επιχειρήσει τη γεφύρωση του χάσματος με το Ισραήλ. Η μεγαλύτερη γεωπολιτική στάση της Τουρκίας όμως, την έχει πλέον εγκλωβίσει.

Η Αθήνα πρέπει να αντιληφθεί, ότι στο πλαίσιο ενός πραγματικού στρατηγικού διαλόγου, οφείλει να κατανοήσει τα συμφέροντα των συνομιλητών της με στόχο τον εντοπισμό αμοιβαία επωφελών συνεργειών. Όλως ιδιαιτέρως την εποχή Τραμπ, αυτή είναι η βασική αποστολή της ελληνικής διπλωματίας. Εάν παραμείνουμε προσκολλημένοι στην προβολή της εικόνας του “καλού παιδιού” που επιδεικνύει πάντα “καλή συμπεριφορά”, θα ακολουθούμε συνταγή ήττας.

Σε συνεργασία με το defencepoint