Η εξαναγκαστική διπλωματία Ερντογάν – Ο φόβος ως πολιτικό όπλο

Η προσοχή είναι στραμμένη στην Άγκυρα και στα επόμενα βήματα που θα αποφασίσει ο νεοσουλτάνος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τόσο αναφορικά με το τι μέλλει γενέσθαι με τους S-400, όσο και με την εν γένει συμπεριφορά του στην κυπριακή ΑΟΖ. Κρίσιμες εξελίξεις για την ίδια την Τουρκία αλλά και για την Ελλάδα και την Κύπρο. Τι θα προκαλέσει η τελική απόφαση του Ερντογάν για τους S-400, όποια και να είναι αυτή; Μέχρι που θα τραβήξει το σχοινί στα ενεργειακά (εξαναγκαστική διπλωματία) και με την παρουσία γεωτρύπανων στην κυπριακή ΑΟΖ;

Το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον στην περιοχή και η ανακατανομή ισχύος, που βρίσκεται σε εξέλιξη, αποτελούν δυναμικές, οι οποίες δημιουργούν έναν ασφυκτικό κλοιό γύρω από τον Ερντογάν. Τα περιθώρια στενεύουν χρονικά και το ζητούμενο είναι ποιος θα πληρώσει τα σπασμένα και ποιες θα είναι, ενδεχομένως, οι παράπλευρες απώλειες. Είναι πιθανόν, κάτω από την πίεση που αισθάνεται, ο Ερντογάν να ξεσπάσει κατά της Ελλάδος και της Κύπρου.

Ένα θερμό επεισόδιο συζητείται όλο και περισσότερο στη δημόσια σφαίρα. Φαίνεται να ανησυχεί όλο και περισσότερο την Αθήνα και τη Λευκωσία. Την περασμένη Κυριακή στην ‘Καθημερινή’, ο πρώην Πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, έκανε λόγο για ένα επεισόδιο τύπου Ίμια, που βίωσε ο ίδιος στα πρώτα βήματα της διακυβέρνησής του. Είναι σαφές πως η Άγκυρα ξέρει να αξιοποιεί κενά εξουσίας και μεταβατικές περιόδους.

Βεβαίως, αν και οι διαπιστώσεις, η αξιολόγηση των δεδομένων είναι στο πεδίο των πιθανών σεναρίων, που διαμορφώνονται από την Άγκυρα, είναι προφανές πως κρίσιμη είναι και η διαχείριση, η αντιμετώπιση των κινδύνων. Ο πρώην Πρωθυπουργός με την επιδερμική σκέψη, που τον χαρακτηρίζει στο Κυπριακό και τα ελλαδοτουρκικά, σπεύδει να δώσει την απλοϊκή συνταγή:

«Πιστεύω ότι η τακτοποίηση των εκκρεμοτήτων μετά τις εκλογές είναι αναγκαία. Ο κίνδυνος επεισοδίων με αρνητικές επιπτώσεις θα είναι υπαρκτός, εάν δεν προσπαθήσουμε να βρούμε λύσεις, όχι πάντα ευχάριστες ίσως, αλλά που κατοχυρώνουν την ειρήνη στην περιοχή. Σε μια τέτοια προσπάθεια η Ελλάδα θα έχει, πιστεύω, την συμπαράσταση τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και των ΗΠΑ».

Η εξημέρωση του θηρίου’

Οι εκκρεμότητες ποιες είναι; Η Τουρκία αμφισβητεί κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδος και Κύπρου, ‘γκριζάρει’ περιοχές και επιχειρεί να θέσει τις διεκδικήσεις της σε διαπραγμάτευση. Η συνταγή των γνωστών κύκλων σε Αθήνα και Λευκωσία είναι πως η ‘εξημέρωση του θηρίου’, μπορεί να γίνει μέσα από ένα πάρε-δώσε. Η Τουρκία με βάση το σκηνικό που στήνει δεν έχει να δώσει οτιδήποτε, καθώς διεκδικεί περιοχές άλλων κρατών. Επιδιώκει να πάρει για να υποσχεθεί πως θα επικρατήσει ειρήνη και συνεργασία. Για λίγο, γιατί όταν ανοίξει η όρεξή της, τότε είναι ανεξέλεγκτη. Το αποδεικνύει τούτο διαχρονικά.

Τι μπορεί να γίνει; Προτάσσεται διαχρονικά το στοιχείο του συσχετισμού ισχύος, που ασφαλώς και δεν μπορεί να αγνοηθεί, να υποβαθμιστεί. Αντίθετα, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Προτάσσεται, όμως, ως εργαλείο για συνθηκολόγηση με τουρκικούς όρους. Την ίδια ώρα, στο βαθμό που υπάρχει μια συνολική αντίληψη των στρατηγικών συμφερόντων και δεδομένων, δεν μπορεί να παραβλέπονται οι δυνάμεις που ενεργούν στην περιοχή.

Αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση πολλών και διαφορετικών συμφερόντων, τα οποία στην παρούσα φάση συγκλίνουν. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να υπάρξουν κινήσεις από Αθήνα και Λευκωσία, που θα αφορούν κινήσεις αποτροπής. Το μήνυμα που δίνεται είναι πως η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μόνη της σ’ αυτή την αντιπαράθεση με την Τουρκία. Η φραστική στήριξη δεν συνιστά εργαλείο αποτροπής.