Η νεοοθωμανική φιέστα στην Αγία Σοφία συγκινεί τους “συνήθεις υπόπτους”

Σε ένα “σόου” αντάξιο των νεοοθωμανικών του φιλοδοξιών μετέτρεψε ο Τούρκος πρόεδρος την πρώτη μουσουλμανική προσευχή, έπειτα από 84 χρόνια, στην Αγία Σοφία. Προσευχή που συμπίπτει με την επέτειο της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάνης, την οποία ο Ερντογάν έχει πολλάκις αμφισβητήσει, αναφερόμενος (μόλις μερικά χρόνια πριν) στα «σύνορα της καρδιάς του».

Ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρονταν στην εδαφική επικράτεια της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την οποία είναι κοινό μυστικό ότι επιδιώκει να επανασυστήσει. Φιλοδοξεί να μετατρέψει την Αγία Σοφία ως θρησκευτικό σημείο αναφοράς των απανταχού Μουσουλμάνων, όπως είναι η Μέκκα στην Σαουδική Αραβία και το Πανεπιστήμιο Αλ Αζχάρ στην Αίγυπτο, το κυριότερο πολιτιστικό κέντρο του σουνιτικού Ισλάμ. Ο Ερντογάν συχνά προχωρά σε αναφορές στο “ηθικό πλεονέκτημα” της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Για παράδειγμα, αναφερόμενος στην τουρκική διείσδυση στην Αφρική, πάντα επισημαίνει ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν έχει το στίγμα της αποικιοκρατίας, όπως οι ευρωπαϊκές χώρες. Εργαλειοποιώντας την Αγία Σοφία, αναμένει να ενισχύσει την τουρκική επιρροή στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς ανά τον κόσμο (κάτι που μάλλον δεν θα καταφέρει στον αραβικό κόσμο, που δεν έχει τις καλύτερες μνήμες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία).

Ήταν πολύ χαρακτηριστική μια παλιά δήλωση του υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που είχε χαρακτηρίσει τον Οθωμανό κυβερνήτη της Μεδίνας κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ως κοινό “κατσαπλιά”! Τότε είχε προκληθεί ένα μίνι διπλωματικό επεισόδιο, με τον “κονσιλιέρι” του Ερντογάν Ιμπραχίμ Καλίν να χαρακτηρίζει τον Φαρεντίν Πασά ως «υπερασπιστή» της ιερής για το Ισλάμ πόλης και τον Τούρκο πρόεδρο να αποκαλεί «διεφθαρμένο από τα πλούτη του πετρελαίου» τον εμίρη του Άμπου Ντάμπι!

Ρωσοτουρκική συμφωνία για την Λιβύη

Για την πλειονότητα των αραβικών κρατών, ο Ερντογάν θυμίζει τους παλιούς Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές, έτοιμος να χαράξει την δική του συμφωνία “Σάικς-Πικό”, εποφθαλμιώντας ζώνες επιρροής και εδάφη τους. Είναι ο λόγος που η διευρυμένη εμπλοκή της Τουρκίας στην Λιβύη, που υπήρξε παλιά οθωμανική επαρχία, συναντάει τις αντιδράσεις σύσσωμου του αραβικού κόσμου (με την αναμενόμενη εξαίρεση του Κατάρ και ορισμένων χωρών του Μαγκρέμπ).

Αντιδράσεις που δεν περιορίζονται στο διπλωματικό επίπεδο, όπως δείχνει η “ορφανή” επίθεση στην βάση της αλ-Αουτίγια (που φέρεται να πραγματοποιήθηκε από την πολεμική αεροπορία αραβικής χώρας) και οι πολεμικές προειδοποιήσεις της Αιγύπτου.
Την ίδια στιγμή που η κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας προκάλεσε πολεμικό συναγερμό στην Αθήνα, βλέπουμε (ξανά) τον Καλίν να προχωρεί σε ορισμένες ενδιαφέρουσες δηλώσεις για την Λιβύη.

Ο σύμβουλος του Ερντογάν, που μερικές βδομάδες πριν προανήγγειλε την εισβολή των δυνάμεων του Σαράτζ στην Σύρτη, δήλωσε πως η Τουρκία κατέληξε σε συμφωνία “τεσσάρων σημείων” με την Ρωσία για εκεχειρία στην Λιβύη. Σύμφωνα με τον Καλίν, η συμφωνία προβλέπει την από κοινού συνεργασία Άγκυρας-Μόσχας για τον αφοπλισμό των «τρομοκρατικών ομάδων» (δηλαδή των Σύρων τζιχαντιστών που κουβάλησε η Τουρκία από το Ιντλίμπ)!

Αν και ο Καλίν επέμεινε στην αποχώρηση του στρατηγού Χαφτάρ από την Σύρτη και την Τζούφρα, δήλωσε πως η Τουρκία αποδέχεται ως συνομιλητή τον πρόεδρο του λιβυκού κοινοβουλίου Σάλεχ, σύμμαχο του Λίβυου στρατηγού. Εάν ισχύουν αυτά που ανέφερε ο Τούρκος αξιωματούχος, η στρατιωτική επίθεση του Σαράτζ στην Σύρτη μοιάζει δύσκολη, αν όντως ξεκινήσει ο αφοπλισμός των τζιχαντιστικών ομάδων που αποτελούν την εμπροσθοφυλακή των δυνάμεων του.

Τα όρια των νεοοθωμανικών φιλοδοξιών 

Η Τουρκία έχει δείξει πως προσαρμόζει τους νεοοθωμανικούς σχεδιασμούς της ανάλογα με τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς (είναι χαρακτηριστικό πως ο ίδιος ο Καλίν ουσιαστικά παραδέχτηκε πως η Τουρκία χρησιμοποιεί το φόβητρο ενός θερμού επεισοδίου, για να σύρει την Ελλάδα σε διάλογο με τους δικούς της όρους). Θα φανεί στην πορεία αν η νεοοθωμανική “φιέστα” στην Αγία Σοφία είναι ένας επικοινωνιακός αντιπερισπασμός που θα καλύψει έναν ενδεχόμενο τουρκικό συμβιβασμό στην Λιβύη.

Όμως θα κάνουμε την πρόβλεψη πως ο Ερντογάν δεν θα καταφέρει να κάνει σημείο αναφοράς για τους απανταχού μουσουλμάνους το τζαμί της Αγίας Σοφίας (μοιάζει δύσκολο όταν τέμενος έχει την συγκεκριμένη ονομασία!). Εξάλλου την ενέργεια του Τούρκου προέδρου υποστήριξαν μόνο οι “συνήθεις ύποπτοι” του πολιτικού Ισλάμ, οι βασικοί σύμμαχοι του Ερντογάν. Αναφερόμαστε στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, την παλαιστινιακή Χαμάς, το σιιτικό Ιράν, το Κατάρ, τα “αδελφά” κράτη της Τουρκίας (το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν) και ορισμένα ισλαμικά κόμματα της Μαλαισίας και της Ινδονησίας.

Ο αραβικός κόσμος δεν “συγκινήθηκε” στην παλαιότερη προσπάθεια του Ερντογάν να εργαλειοποιήσει το ζήτημα της Ιερουσαλήμ και δεν θα “συγκινηθεί” με την εργαλειοποίηση της Αγίας Σοφίας. Με την στάση του ο Ερντογάν περισσότερο φαίνεται να επιβεβαιώνει τον χαρακτηρισμό του υπουργού Εξωτερικών των Εμιράτων, εμφανιζόμενος να συμπεριφέρεται σε ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας, ως κοινός “κατσαπλιάς”.