Η νηοψία στα ανοικτά της Λιβύης που αδίκησε την Τουρκία!

Η ειρηνευτική διαδικασία στη Λιβύη αποφασίστηκε με στόχο την επίλυση του μακροχρόνιου εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη. Για το σκοπό αυτό, έγινε στο Βερολίνο ένα συνέδριο τον περασμένο Ιανουάριο, στο οποίο συμμετείχαν οι “μεγάλες δυνάμεις”, διεθνείς και περιφερειακοί οργανισμοί και εκπρόσωποι μεσογειακών χωρών. Όλα τα κράτη δεσμεύτηκαν για να βρουν μια ειρηνική λύση στον εμφύλιο της Λιβύης.

Στη Διάσκεψη του Βερολίνου συμφωνήθηκε πως μόνο οι πολιτικές λύσεις και ο απόλυτος σεβασμός του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ (ψήφισμα 2292/16 του Συμβουλίου Ασφαλείας), θα φέρουν λύση. Η περίοδος εφαρμογής του ψηφίσματος αυτού ανανεωνόταν συνεχώς κάθε χρόνο με την τελευταία ανανέωση (ψήφισμα 2526/20) να ισχύει μέχρι 5 Ιουνίου 2021. Αποφασίστηκε, επίσης, να οργανωθεί ναυτική επιχείρηση, προκειμένου να επιβλέψει το εμπάργκο όπλων στις αντιμαχόμενες πλευρές.

Στις 17 Φεβρουαρίου το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ αποφάσισε να τερματίσει την επιχείρηση “ΣΟΦΙΑ” που είχε στόχο την εξάλειψη διακινητών μεταναστών στο νότιο τμήμα της κεντρικής Μεσογείου και να εκτελέσει την επιχείρηση “ΕΙΡΗΝΗ” (EUNAVFOR MED IRINI) με κύρια αποστολή την επίβλεψη της απόφασης του ΟΗΕ για την επιβολή εμπάργκο όπλων και δευτερευόντως την αποστολή της προηγούμενης.

Η επιχείρηση «ΕΙΡΗΝΗ», που είναι υπό τον έλεγχο των κρατών-μελών της ΕΕ, μέσω της Επιτροπής Πολιτικής και Ασφάλειας (PSC), άρχισε τις δραστηριότητες της στις 31 Μαρτίου. Προβλέπεται να διαρκέσει έως τις 31 Μαρτίου 2021, με δυνατότητα παράτασης. Αποστολή της ναυτικής δύναμης είναι η εφαρμογή του εμπάργκο όπλων μέσω της χρήσης εναέριων, δορυφορικών και θαλάσσιων πόρων.

Βασική αποστολή

Η δύναμη έχει εντολή να διενεργεί ανοικτά της Λιβύης νηοψίες δηλ. επιθεωρήσεις στα σκάφη για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι μεταφέρουν όπλα από και προς τη Λιβύη, σύμφωνα με την απόφαση 2292 (2016) του Συμβουλίου Ασφαλείας. Επίσης την παρακολούθηση και αναφορά των παραβιάσεων. Σαν δευτερεύουσα αποστολή η δύναμη έχει και τα παρακάτω έργα:

• παρακολούθηση και συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις παράνομες εξαγωγές πετρελαίου και εξευγενισμένων προϊόντων του από τη Λιβύη.
• βοήθεια στην εκπαίδευση της λιβυκής Ακτοφυλακής και του Ναυτικού.
• συμβολή στη διακοπή του λαθρεμπορίου και διακίνησης ανθρώπων

Στην επιχείρηση “Ειρήνη” συνεισφέρουν με προσωπικό, μονάδες και μέσα από 21 χώρες της ΕΕ ενώ το Δορυφορικό Κέντρο της ΕΕ παρέχει την απαιτούμενη δορυφορική κάλυψη. Η δύναμη διευθύνεται από τον Ιταλό υποναύαρχο Fabio Agostini ως Διοικητή Επιχειρήσεων και τον υποδιοικητή Γάλλο Αρχιπλοίαρχο Jean-Michel Martinet που εδρεύουν στη Ρώμη.

Η ναυτική δύναμη διοικείται από την 19 Οκτωβρίου από τον Έλληνα Αρχιπλοίαρχο Θ. Μικρόπουλο που επιβαίνει στη φρεγάτα ΑΔΡΙΑΣ. Από την οργάνωση αυτή και μόνο είναι σαφές πως ο Έλληνας διοικητής δεν έχει καμία ευθύνη για την επίμαχη νηοψία σε τουρκικό πλοίο. Η Ναυτική Δύναμη και ο Διοικητής της ενεργούν με βάσει οδηγίες, κάτι που η Τουρκία επιμελώς παραβλέπει.

Αυξημένη συμμετοχή Ελλάδας

Η ναυτική δύναμη έχει τέσσερα πλοία (Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα), πέντε αεροσκάφη (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Λουξεμβούργο και Πολωνία) και η δύναμη της ανέρχεται σε περίπου 600 άτομα. Η χώρα μας έχει αυξημένη συμμετοχή με μέσα και προσωπικό από την πρώτη στιγμή που ενεργοποιήθηκε. Έχει δηλώσει ότι θα συμμετέχει και στα δύο επόμενα εξάμηνα έως 31 Μαρτίου 2022, επιβεβαιώνοντας τη δυνατότητα της να συνεισφέρει έμπρακτα στις αποστολές της ΕΕ.

Η ναυτική αυτή δύναμη ξεκίνησε τις δραστηριότητες της στις 4η Μαΐου 2020 και ήταν σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα τον Σεπτέμβριο 2020. Έκανε την πρώτη νηοψία σε εμπορικό πλοίο στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. Μέχρι τώρα έχει πραγματοποιήσει 650 εξ αποστάσεως ελέγχους πλοίων και 12 νηοψίες. Οι μονάδες της δύναμης παρακολουθούν συνεχώς τα ύποπτα σκάφη στη θάλασσα και επιτηρούν δορυφορικά και με αεροσκάφη πάνω από δέκα λιμάνια και περιοχές-σημεία προσέγγισης πλοίων στη Λιβύη.

Επίσης, η δύναμη παρακολουθεί δορυφορικά και με αεροπλάνα περίπου 25 αεροδρόμια και διαδρόμους προσγείωσης και έχει εντοπίσει πάνω από 80 ύποπτες πτήσεις που ενδεχομένως μετέφεραν φορτία που σχετίζονται με το στρατό. Μέχρις σήμερα η δύναμη έχει στοιχειοθετήσει και υποβάλει στην ειδική ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, 14 ειδικές εκθέσεις παραβίασης του εμπάργκο.

Οι νηοψίες και ο “δημοκρατικότερος” ΟΗΕ

Νηοψία (boarding, search ή inspection of a ship) είναι η ενέργεια που γίνεται από πολεμικά ή κρατικά πλοία και αεροσκάφη για να διακόπτουν την πορεία ενός εμπορικού πλοίου, προκειμένου να προβούν σε ελέγχους προς εξακρίβωση τέλεσης απαγορευμένων πράξεων.

Σε περίοδο ειρήνης, οι νηοψίες διενεργούνται ως επί το πλείστον στα χωρικά ύδατα από πολεμικά πλοία ή την Ακτοφυλακή της χώρας τους ενώ σε διεθνή ύδατα το εμπορικό πλοίο μπορεί να ελεγχθεί μόνο από πολεμικό πλοίο της χώρας του (της χώρας της οποίας τη σημαία φέρει). Ο κανόνας αυτός δεν ισχύει σε περιπτώσεις εγκλημάτων, όπως πειρατεία, δουλεμπόριο, παράνομες ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές κοκ. Τότε κάθε πολεμικό μπορεί να κάνει τον έλεγχο. Τα περί νηοψίας στην ανοιχτή θάλασσα ρυθμίζονται από το άρθρο 110 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Σε αντίθεση με τις νηοψίες που γίνονταν στο παρελθόν π.χ. με τις επιχειρήσεις εξασφάλισης εφαρμογής του “εμπάργκο” στη πρώην Γιουγκοσλαβία (επιχείρηση Maritime Guard και Sharp Guard) στο Ιράν και Ιράκ, τώρα είναι απαραίτητη η συγκατάθεση του κράτους, τη σημαία του οποίου φέρει το ελεγχόμενο πλοίο.

Αυτό αναφέρεται ρητά στη παράγραφο 3 του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας 2292/2016. Στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας τα ύποπτα πλοία, εάν υπήρχαν αμφιβολίες από τη νηοψία, οδηγούντο σε λιμάνια (Τάραντα και Ανκόνα) για ενδελεχή έλεγχο. Εκεί και αν υπήρχαν καθυστερήσεις, αλλά κανείς δεν αντιδρούσε απειλώντας.

Η νηοψία στο τουρκικό πλοίο

Η δύναμη είχε πληροφορίες για το φορτηγό πλοίο με τουρκική σημαία, που απέπλευσε στις 20 Νοεμβρίου από το λιμάνι Yarimaca (θάλασσα του Μαρμαρά) με προορισμό τη Μισράτα της Λιβύης. Το απόγευμα της 22ας Νοεμβρίου, η γερμανική φρεγάτα “Hamburg” (F124) με κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Jan Fitschen, συνάντησε 160 μίλια βόρεια της Βεγγάζης το ύποπτο πλοίο.

Το πλοίο, που μετέφερε κοντέινερ, όπως φαίνεται από τις φωτογραφίες, δεν είχε την τουρκική σημαία σε εμφανές σημείο. Αυτό σε συνδυασμό με τις μη πειστικές απαντήσεις στον αρχικό έλεγχο, οδήγησε τον κυβερνήτη, σε εφαρμογή των οδηγιών της επιχείρησης, να εκτελέσει νηοψία, αναφέροντας σχετικά στους προϊσταμένους του. Ο κυβερνήτης της φρεγάτας κατέβαλε προσπάθειες να πάρει τη συγκατάθεση της Τουρκίας.

Αξίζει να αναφερθεί πως και το επιτελείο της επιχείρησης στη Ρώμη προσπάθησε να πάρει τη συγκατάθεση της Τουρκίας, επικοινωνώντας με την πρεσβεία της στη Ρώμη. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, έδωσε προθεσμία τεσσάρων ωρών. Όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Πίτερ Στάνο «συμφωνήθηκε ακόμη και να παραταθεί αυτή η ειδοποίηση για μια επιπλέον ώρα κατόπιν αιτήματος της τουρκικής πρεσβείας στη Ρώμη».

Αφού η επιχείρηση “ΕΙΡΗΝΗ” δεν έλαβε καμία απάντηση από την Τουρκία μετά την πάροδο του εύλογου χρόνου, διετάχθη η πραγματοποίηση της νηοψίας. Έτσι στάλθηκε με το ελικόπτερο της φρεγάτας το άγημα, προκειμένου να επιβιβαστεί στο πλοίο για την προβλεπόμενη επιθεώρηση. Οι διαδικασίες αυτές χρησιμοποιούνται και από το ΝΑΤΟ. Το άγημα επιβιβάστηκε στο πλοίο και η επιθεώρηση παρά τις αντιδράσεις του πληρώματος, άρχισε.

Όταν το κράτος σημαίας κατέστησε σαφές ότι δεν δίνει άδεια επιθεώρησης, η επιχείρηση “Ειρήνη” ανέστειλε τις δραστηριότητες ελέγχου. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν βρέθηκαν στοιχεία παράνομου υλικού επί του σκάφους, και το σκάφος εκκαθαρίστηκε για να συνεχίσει την πορεία του.

Άδικη διαμαρτυρία Τουρκίας

Η Τουρκία διαμαρτυρήθηκε έντονα, αν και υπήρξε καθυστέρηση από το εκεί υπουργείο Εξωτερικών. Το περιστατικό δεν επέφερε σημαντική καθυστέρηση στον πλου, αφού η διαδικασία γινόταν με τα πλοία να πλέουν με μειωμένη ταχύτητα. Το εμπορικό δεν σταμάτησε για να γίνει η νηοψία.

Επίσης σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Κομισιόν, «η ομάδα επιβίβασης της επιχείρησης “Ειρήνη” ενήργησε με τον υψηλότερο βαθμό επαγγελματισμού και δεν σημειώθηκε κανένα περιστατικό καθ’ όλη τη διάρκεια της δράσης». Αντιθέτως, ο Τσαβούσογλου δήλωσε: «θα δώσουμε απάντηση και στο πεδίο της δράσης, ενώ θα παρακολουθούμε και τις νομικές και πολιτικές διαδικασίες. Θα κάνουμε αυτό που χρειάζεται. Αυτή είναι η εντολή του Προέδρου μας».

Η Τουρκία αγνοεί τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας που είναι δεσμευτικά για όλα τα κράτη. Αν το φορτίο δεν είχε καμία παρανομία ας άφηνε να ολοκληρωθεί η νηοψία. Η Τουρκία για άλλη μια φορά απειλεί γείτονες και εταίρους. Κάνει πως δεν καταλαβαίνει τις διαδικασίες, τους διεθνείς κανόνες. Άραγε μέχρι πότε;